محمد بن اسماعیل بن بزیع
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن اسماعیل بن بزیع |
| کنیه | ابوجعفر |
| لقب | ابنبزیع |
| محل زندگی | کوفه |
| محل دفن | شهر فید |
| خویشاوندان سرشناس | اسماعیل بن بزیع و حمزه بن بزیع |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، امام جواد(ع) |
| روایت از | حماد بن عیسی، صَفوان بن یحیی، محمد بن سنان |
| راویان از او | ابراهیم بن هاشم، سهل بن زیاد، علی بن مهزیار |
| اعتبار | ثقه |
| تعداد روایات | با نام محمد بن اسماعیل بن بزیع ۲۲۹ روایت |
| تألیفات | کتاب الحج، کتاب ثواب الحج |
محمد بن اسماعیل بن بزیع از اصحاب امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) که جایگاه ویژهای نزد آنان داشته است. رجالشناسان شیعه، او را فردی ثقه معرفی کردهاند و شیخ طوسی روایات او رامعتبر دانسته است. روایتهای زیادی در متون حدیثی با عنوان محمد بن اسماعیل بن بزیع نقل شده که تعداد آن به ۲۲۹ مورد گزاش شده است. او از امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع) و راویانی همچون حماد بن عیسى، صفوان بن یحیی، محمد بن سنان روایت نقل کرده؛ و راویانی همچون ابراهیم بن هاشم، أحمد بن محمد بن خالد، سهل بن زیاد و علی بن مهزیار از محمد بن اسماعیل نقل حدیث کردهاند. محمد بن اسماعیل دارای کتابهای متعدد است اما تنها دو کتاب ثواب الحج و کتاب الحج از او نام برده شده است.
محمد بن اسماعیل را از وزرای دربار عباسی معرفی کردهاند که در رفع مشکلات شیعیان و کمک به آنان اهتمام داشته است.
زمان تولد او در اواسط سده دوم هجری بوده که در هنگام سفر حج، در شهر «فید» درگذشت و همانجا دفن شد.
شخصیت شناسی
محمد بن اسماعیل بن بزیع، معروف به ابنبزیع، کنیهاش ابوجعفر،[۱] اهل کوفه[۲] و از روایان امامی[۳] در قرن دوم و قرن سوم هجری است.[۴] پدرش اسماعیل بن بزیع از محدثان و یاران امام کاظم(ع) بود[۵] و خاندان وی از شهرت ویژهای در آن زمان برخوردار بودهاند.[۶]
روایتهای زیادی در متون حدیثی با عنوان محمد بن اسماعیل بن بزیع نقل شده که تعداد آن به ۲۲۹ مورد گزارش شده است.[۷] در منابع شیعه، روایات محمد بن اسماعیل در موضوعات فقهی[۸] اخلاقی[۹] و امام شناسی،[۱۰] ذکر شده است. نجاشی، حدیثشناس شیعه، محمد بن اسماعیل بن بزیع را دارای تالیفات متعددی دانسته، اما تنها دو کتاب او «ثواب الحج» و «کتاب الحج» نام برده است.[۱۱]
زمان تولد محمد بن اسماعیل در اواسط سده دوم هجری گزارش شده است.[۱۲] به گفته ابوالحسن ربانی، پژوهشگر حدیث، از تاریخ وفات محمد بن اسماعیل اطلاع چندانی نیست اما وی در هنگام رفتن به حج و یا برگشت از حج در شهر «فید» (شهر کوچکی در راه کوفه به مکه) از دنیا رفت و در همانجا دفن شد.[۱۳] امام جواد(ع) قبل از فوت محمد بن اسماعیل پیراهن خود را بعنوان کفن برای وی فرستاد.[۱۴]
منصب وزارت
نجاشی، رجالشناس شیعه، محمد بن اسماعیل بن بزیع را از جمله وزرای دربار عباسی نام برده است.[۱۵] به گفته نجاشی، امام رضا(ع) به محمد بن اسماعیل توصیه کرد، در دستگاه ستمگران از اولیای الهی دفاع کند و برای حل مشکلات مسلمانان تلاش کند تا در دنیا از امینان خدا باشد و در قیامت سربلند گردد.[۱۶]
ارتباط با امامان(ع)
در منابع رجالی شیعه، محمد بن اسماعیل بن بزیع را در شمار اصحاب امام کاظم(ع)،[۱۷] امام رضا(ع)[۱۸] و امام جواد(ع)،[۱۹] نام بردهاند. امام رضا(ع) به وی علاقه زیاد داشته[۲۰] و مورد اعتماد امام جواد(ع) بوده است.[۲۱]
ابن شهرآشوب، مورخ شیعه، محمد بن اسماعیل بن بزیع را در شمار اصحاب امام باقر(ع) نیز ذکر کرده است.[۲۲] به باور سید ابوالقاسم خویی، رجالشناس شیعه، نقل روایت محمد بن اسماعیل از ابوجعفر(ص) باعث شده است تا ابنشهرآشوب به اشتباه گمان کند که مراد از ابوجعفر، امام باقر(ع) است، در حالی که مقصود امام جواد(ع) است.[۲۳] رجالیان شیعه، محمد بن اسماعیل بن بزیع را فردی بسیار ثقه معرفی کردهاند.[۲۴]
مشایخ و شاگردان
محمد بن اسماعیل از امام کاظم(ع)، امام رضا ع) و امام جواد(ع) روایت نقل کرده و همچنین از اساتید و راویانی دیگر نیز احادیث نقل کرده که عبارتند از:
- ثعلبة بن میمون،
- حماد بن عیسى،
- حنان بن سدیر،
- صفوان بن یحیی،
- محمد بن سنان.[۲۵]
برخی از شاگردان و راویانی که از محمد بن اسماعیل بن بزیع روایت کردهاند، عبارتند از:
- ابراهیم بن هاشم،
- احمد بن محمد بن خالد،
- احمد بن محمد بن عیسی،
- سهل بن زیاد،
- علی بن مهزیار،
- علی بن بلال،
- عباس بن معروف.[۲۶]
پانویس
- ↑ ربانی صالح آبادی، «محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی،»، ص۴۰.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۶۴.
- ↑ کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۶۴.
- ↑ ربانی صالح آبادی، «محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی،»، ص۴۰.
- ↑ ربانی صالح آبادی، «محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی،»، ص۴۰.
- ↑ ربانی صالح آبادی، «محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی،»، ص۴۰.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۱۰۸.
- ↑ برای نمونه بنگرید به: شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۲۳ و ۲۳۴.
- ↑ برای نمونه بنگرید به: شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۸۲.
- ↑ برای نمونه بنگرید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۸۶ و ۳۸۴.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۰.
- ↑ ربانی صالح آبادی، «محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی،»، ص۴۰.
- ↑ ربانی صالح آبادی، «محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی،»، ص۴۳.
- ↑ کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۶۴.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۱.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۴۴.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۶۴.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۷۷.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۰۹.
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ۱۳۷۹ش، ج۴، ص۲۱۱.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۱۰۸.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۳۰؛ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۶۴؛ علامه حلی، رجال العلامه الحلی، ۱۴۱۱ق، ص۱۴۰.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۱۰۸.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱۶، ص۱۰۸.
منابع
- ابن شهرآشوب، محمد بن علی، المناقب، قم، علامه، ۱۳۷۹ش.
- خویی، سید أبو القاسم، معجم رجال الحدیث، بینا، بیجا، ۱۳۷۲ش،
- ربانی صالح آبادی، ابوالحسن، محمد بن اسماعیل بن بزیع: تبلور ایمان معرفی، فصلنامه فرهنگ کوثر، شماره ۳۹، خرداد ۱۳۷۹ش.
- شیخ صدوق، محمد بن على، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۳۶۲ش.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، تحقیق حسن الموسوی خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، مصحح: جواد قيومى اصفهانى، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامه الحلی، مصحح: محمدصادق بحرالعلوم، نجف اشرف، دار الذخایر، ۱۴۱۱ق.
- کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، مشهد، موسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح، علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.