سازمان بدر

مقاله قابل قبول
پیوند کم
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
استناد ناقص
شناسه ناقص
نارسا
از ویکی شیعه
سازمان بدر
آرم سازمان بدر (عراق)
آرم سازمان بدر (عراق)
اطلاعات کلی
مؤسسسپاه پاسداران ایران
سال تأسیس۱۳۶۴ش/۱۹۸۵م به عنوان نیروی نظامی
۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م به عنوان سازمان سیاسی
گرایشاسلام شیعی
گستره جغرافیاییعراق
علل پیدایشمبارزه با صدام
نام‌های دیگرسپاه بدر - فیلق بدر
وضعیت کنونی
وضعیتگروه رسمی سیاسی و نظامی * مشارکت در پارلمان و دولت عراق


سازمان بَدر یا سپاه بدر (به عربی= منظمة بدر یا فلیق بدر) سازمان سیاسی شیعی در عراق با نیروی نظامی تحت رهبری هادی العامری است. حضور در حشد الشعبی و موفقیت در نبرد با داعش، جایگاه سازمان بدر را در سیاسی عراق بالا برد.

سپاه بدر، در ۱۳۶۴ش از مجاهدین عراقی مهاجر در ایران و با حمایت سپاه پاسداران با هدف مبارزه حکومت بعث عراق و سقوط صدام تشکیل شد و زیرنظر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به فعالیت پرداخت.

شرکت در برخی عملیات‌های جنگی همراه با نیروهای ایرانی در جنگ ایران و عراق و فعالیت در خاک عراق علیه حزب بعث، عملکرد اصلی این سپاه را تشکیل می‌داد. پس از سقوط صدام، سازمان بدر با تغییر در اهداف و ساختار در پارلمان و دولت عراق حضور پیدا کرد.

تاریخچه و ساختار

در جنگ ایران و عراق، پس از فتح خرمشهر (در خرداد ۱۳۶۱ش) و رسیدن نیروهای ایرانی به مرز عراق، سپاه پاسداران تصمیم به تشکیل گردان‌های مختلف مجاهدین عراقی را گرفت تا در کنار نیروهای ایرانی در جنگ و در داخل عراق علیه حزب بعث فعالیت کنند.[۱] اسماعیل دقایقی از طرف محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران، فرماندهی و مسئولیت این کار را به‌عهده گرفت[۲] در اوایل ۱۳۶۴ش/۱۹۸۵م تیپ ۹ بدر را متشکل از نیروهای معارض عراقی تشکیل داد.[۳] اواخر ۱۳۶۵ش این تیپ به لشکر ۹ بدر ارتقاء یافت[۴] و زیرنظر مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق قرار گرفت.[۵]

محمدرضا نقدی، از فرماندهان سپاه پاسداران، پس از اسماعیل دقایقی، از اواخر ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ش (اتمام جنگ ایران و عراق) فرماندهی سپاه بدر را به عهده داشت.[۶]

عدنان ابراهیم معروف به ابوعلی بصری از ۱۳۶۷ش تا ۱۳۸۰ش،[۷] جمال جعفر ملقب به ابومهدی المهندس سال ۱۳۸۱ش[۸][۹] و هادی العامری، از سال ۱۳۸۱ش تاکنون رهبری این گروه را به عهده داشته‌اند.[۱۰]

ابومهدی المهندس به‌همراه سردار قاسم سلیمانی در تاریخ ۱۳ دی سال ۱۳۹۸ش در یک عملیات تروریستی توسط دولت امریکا به شهادت رسیدند.[۱۱]

هادی فرحان العامری، دبیرکل سازمان بدر

ساختار کنونی سازمان بدر بدین صورت است:

  • دبیرکل (الامانة العامة)، بالاترین مقام سازمان بدر که اکنون هادی العامری آن را در اختیار دارد.[۱۲]
  • دفتر سیاسی (المكتب السياسي)، ریاست این دفتر در اختیار دبیرکل سازمان است.[۱۳] سازمان جوانان و طلاب، سازمان کمک‌های بشردوستانه، سازمان فرهنگ و مطبوعات، سازمان ورزش و جوانان و همچنین سازمان اقتصادی از واحدهای این دفتر است.[۱۴]
  • شاخه نظامی (الجناح العسکری): سپاه بدر شاخه نظامی سازمان بدر است که در حشد الشعبی نیز حضور و فعالیت دارد.[۱۵]

فعالیت‌ها

عملکرد سپاه بدر را می‌توان به سه بخشِ زمان جنگ ایران و عراق، دوران حکومت صدام پس از جنگ و پس از سقوط صدام تقسیم کرد.

شرکت در جنگ ایران و عراق

جهاد و مقابله با صدام و حزب بعث، هدف محوری و اصلی معارضین عراقی بود.[۱۶] به اعتقاد العامری، فرمانده سپاه بدر فتوای سید محمدباقر صدر، در ۱۹۷۸م برای لزوم مبارزه مسلحانه علیه رژیم صدام حسین، نقطه شروع اندیشه تشکیل فعالیت‌های نظامی مانند سپاه بدر شد.[۱۷] او همراهی با نیروهای ایرانی توسط سپاه بدر در جنگ علیه نیروهای عراقی را در این راستا می‌داند.[۱۸] نیروهای سپاه بدر در چند عملیات جنگی علیه نیروهای صدام شرکت کردند. عملیات بدر (اسفند ۱۳۶۳ش)، اولین عملیات این تیپ بود.[۱۹] عملیات‌های کربلای۲، کربلای۴، قدس۴ از دیگر عملیات‌های این سپاه بود.[۲۰] پس از عملیات فتح یک که توسط نیروهای سپاه (قرارگاه رمضان) و اتحادیه میهنی کردستان عراق در نزدیکی کرکوک انجام شد،[۲۱] لشکر بدر فعالیت خود را به داخل عراق، در مناطق آزادشده توسط اتحادیه میهنی کردستان منتقل کرد.[۲۲]

پس از پایان جنگ

پس از پایان جنگ ایران و عراق، سپاه بدر به فعالیت خود در خاک عراق ادامه داد. در این زمان مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق به ریاست محمدباقر حکیم هم‌چنان بر این سپاه نظارت و نفوذ داشت.[۲۳] از فعالیت‌های عمده این سپاه حمایت و شرکت در قیام مردمی انتفاضه شعبانیه بود. پس از شروع این قیام، بخشی از کادرهای مجلس اعلای انقلاب عراق و نیروهای لشکر بدر در مناطق مختلف عراق به‌خصوص در شهرهای بصره، عماره، دیالی و کوت مستقر شدند.[۲۴]

در شمال عراق و در استان سلیمانیه، افراد لشکر بدر با همکاری جلال طالبانی، رییس اتحادیه میهنی کردستان، تیپ المصطفی را تشکیل دادند که از هزار و ۵۰۰ نیرو تشکیل می‌شد؛[۲۵] ولی با سرکوب این قیام توسط صدام، لشکر بدر افراد بسیاری را از دست داد.[۲۶] سپاه بدر در سال‌های ۱۳۸۰و ۱۳۸۱ش، چهار بار کاخ ریاست جمهوری صدام را مورد حمله قرار داد[۲۷] و در عملیات سقوط صدام (۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م) هم‌زمان با حمله آمریکا و متحدینش از جنوب عراق، در دیاله شهری در مرز ایران، حمله‌ای را شروع کرد.[۲۸]

پس از صدام

پس از سقوط صدام، حضور و مشارکت در ساختار سیاسی عراق به هدف اصلی سازمان بدر تبدیل شد[۲۹] و به جهت عدم نیاز به فعالیت نظامی، سپاه بدر فعالیت‌های سیاسی و مدنی را در پیش گرفت.[۳۰] محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران در زمان جنگ آمادگی مجاهدین عراقی برای فعالیت مستقلانه و بدون کمک ایران را (به خصوص در دوران پس از سقوط صدام) از اهداف اصلی تشکیل سپاه بدر می‌دانست.[۳۱]

فعالیت‌های سپاه بدر پس از سقوط صدام عبارتند از:

  • تبدیل به سازمان بدر و ورود در ساختار نیروهای نظامی عراق: پس از عملیات سقوط صدام در ۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م، مجلس اعلای اسلامی عراق، سپاه بدر را به سازمان بازسازی و توسعه بدر تغییر داد.[۳۲] محمد باقر حکیم، رییس وقت مجلس اعلا اعلام کرد که وظیفه نظامی این سپاه با سقوط صدام تمام شده است؛[۳۳] البته او به برخی فشارها از طرف آمریکا برای انحلال و خلع سلاح سپاه بدر نیز اشاره کرد.[۳۴] هم‌زمان در پی دستور پُل بِرمِر حاکم آمریکایی عراق برای خلع سلاح تمام سازمان‌های مسلح و ادغام آن‌ها در سازمان امنیت و وزارت دفاع عراق، بیشتر نیروهای سازمان بدر نیز وارد نهادهای انتظامی و امنیتی عراق شده و این سازمان به یکی از شبکه‌های غیر رسمی در نهادهای امنیتی عراق تبدیل شد.[۳۵] تعداد نیروهای سازمان بدر حدود ۱۰ هزار نفر تخمین زده شده است.[۳۶]
  • جدایی از مجلس اعلای اسلامی عراق: در اسفند۱۳۹۰ش/مارس۲۰۱۲م سازمان بدر از مجلس اعلای اسلامی عراق جدا شد و به صورت سازمان سیاسی و نظامی مستقل، فعالیت خود را ادامه داد.[۳۷][۳۸] برخی علت این جدایی را تغییر گرایش‌های سیاسی العامری، دبیرکل بدر و عمار حکیم رهبر وقت مجلس اعلای اسلامی می‌دانند.[۳۹]
  • شرکت در حشدالشعبی: سپاه بدر گروه اصلی حشد الشعبی علیه داعش است. پس از فرمان نوری مالکی در تشکیل نیروهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) و فتوای آیت الله سیستانی و مراجع دیگر برای دفاع مسلحانه مردمی از عراق،[۴۰] سپاه بدر، شاخه نظامی سازمان بدر هماهنگ با گروه‌های دیگر در نبرد و آزادسازی مناطقی مانند آمرلی، تکریت، فلوجه، موصل و کرکوک شرکت کرد.[۴۱] از سوی دیگر، چند زیرشاخه حشد الشعبی همچون کتائب حزب‌الله تحت فرماندهی اعضای سابق سپاه بدر از جمله ابومهدی المهندس است.[۴۲] هم‌چنین بسیاری از یگان‌های حشد الشعبی از فرماندهان این گروه به عنوان مستشاران نظامی استفاده می‌کنند.[۴۳]
  • مشارکت در روند و ساختار سیاسی عراق: سازمان بدر در آخرین انتخابات پارلمانی عراق (۱۳۹۷ش/۲۰۱۸م)، با رهبری ائتلاف الفتح با بدست آوردن ۴۷ کرسی، رتبه دوم کسب آراء را بدست آورد.[۴۴]در انتخابات ۱۳۸۸ش و ۱۳۹۲ش پارلمانی عراق[۴۵] نیز سازمان بدر توانسته بود نمایندگانی را به پارلمان بفرستد.[۴۶] هادی العامری دبیرکل سازمان بدر، در دولت نوری المالکی، نخست وزیر پیشین عراق، بین سال‌های۱۳۹۰تا۱۳۹۳وزیر حمل و نقل عراق بود.[۴۷][۴۸] در دولت حیدر العبادی محمد سالم الغبان، یکی دیگر از رهبران سازمان بدر، به وزارت کشور عراق منصوب شد.[۴۹] پس از او هم قاسم الاعرجی، عضو دیگر این سازمان به وزارت کشور منصوب شد.[۵۰]

ارتباط با گروه‌های دیگر عراقی

عراق یکپارچه، ملی عراق،[۵۱]دولت قانون[۵۲] و الفتح[۵۳] نام ائتلاف‌های سازمان بدر با احزاب و جریان‌های مختلف عراقی است که در چند دوره انتخابات پارلمانی عراق و نیز حضور در دولت این کشور عضو آن بوده است. از سویی ظهور داعش و تصرف چند شهر و تهدید بغداد و عتبات عالیات باعث شد سپاه بدر با شرکت در حشد الشعبی با بیش از ۴۲ گروه‌ مسلح همکاری کند.[۵۴] این در حالی است که در سال‌های اولیه پس از سقوط صدام، بین سپاه بدر و جیش المهدی زیر نظر مقتدی صدر چند درگیری بوجود آمد.[۵۵]

ارتباط با دیگر کشورها

العامری، دبیرکل سازمان بدر ارتباط این سازمان را با ایران طبیعی می‌داند[۵۶] و معتقد است حمایت‌های ایران در مبارزه علیه داعش مهم و حیاتی بوده است.[۵۷] محمد ناجی، معاون سپاه بدر در زمان عملیات حشدالشعبی علیه داعش، از حضور ایرانی‌ها در عراق استقبال کرد و آنان را حامی واقعی عراق اعلام کرد.[۵۸]

در مقابل، رابطه سازمان بدر با دولت آمریکا دوستانه نیست. هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر، در بهمن ۱۳۹۷ش اعلام کرد که اجازه حضور نظامی به آمریکا را در عراق نخواهد داد؛[۵۹] ولی مخالفتی با حضور نیروهای آموزشی آمریکا در عراق ندارد.[۶۰] چند ماه پیش از این نیز سازمان بدر مخالفت خود را با پیش شرط آمریکا برای انحلال حشد الشعبی توسط دولت عراق در مقابل معافیت آن کشور از تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعلام کرد.[۶۱] البته دبیرکل سازمان بدر پیش از انتخابات پارلمان عراق در اوایل ۱۳۹۷ش، در مصاحبه‌ای تأکید کرد در صورتی که نخست‌وزیر عراق شود، به صورت هم‌زمان روابط بغداد را با تهران و واشنگتن حفظ خواهد کرد.[۶۲] از سویی آمریکا، سازمان بدر را همکار و طرفدار ایران می‌داند.[۶۳] هم‌چنین در جریان عملیات حشد الشعبی، پس از آنکه سفیر آمریکا این نیروها را به رفتارهای جانب‌دارانه علیه سنی‌ها متهم کرد[۶۴][۶۵] همکاری و ارتباط نیروهای سازمان بدر و حشد الشعبی با نیروهای ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا علیه داعش قطع شد.[۶۶]

عربستان سعودی نیز سپاه بدر را متهم به تأثیرپذیری از ایران می‌داند. پس از تشکیل دولت عادل عبدالمهدی در آبان ۱۳۹۷ش/اکتبر۲۰۱۸م، هادی العامری رئیس ائتلاف «الفتح» در پارلمان عراق با رد دخالت ایران در تشکیل کابینه، خبر از تلاش آمریکا و عربستان برای دخالت در روند تشکیل دولت از طریق تهدید شخصیت‌های سنی و غیر سنی داد.[۶۷] پیش از آن در روند تشکیل کابینه حیدر العبادی (خرداد ۱۳۹۳ش) با فشار آمریکا و عربستان سعودی و فشار آنها بر برخی گروه‌‌های سنی، باعث مخالفت آنها با انتخاب هادی العامری، دبیرکل سازمان بدر، برای تصدی وزارت دفاع به‌عنوان گزینه پیشنهادی ائتلاف دولت قانون شد.[۶۸] در جریان بازپس‌گیری فلوجه (خرداد ۱۳۹۵ش)، سازمان بدر پس از اظهارات سفیر عربستان در عراق درباره اتهام به حشدالشعبی در طایفه‌گری در عراق، او را به دلیل دخالت در امور داخلی عراق و تلاش برای حمایت از داعش و فتنه‌انگیزی و ضربه‌زدن به وحدت ملی این کشور عنصر نامطلوب اعلام کرد.[۶۹][۷۰]

پانویس

  1. شاهد یاران، ش۸۷، ۱۳۹۱ش.
  2. شاهد یاران، ش۸۷، ۱۳۹۱ش.
  3. شاهد یاران، «سپاه ۹ بدر، میراث جاودان شهید دقایقی»، ش ۸۷.
  4. شاهد یاران، «سپاه ۹ بدر، میراث جاودان شهید دقایقی»، ش۸۷.
  5. شاهد یاران، «سپاه ۹ بدر، میراث جاودان شهید دقایقی»، ش ۸۷.
  6. شاهد یاران، ش۴۱و۴۲، ص۹۴؛ خبرگزاری دفاع مقدس،«"شمس" جبهه‌ها و فرمانده ابومنتظر که بود؟».
  7. شاهد یاران،«مصاحبه با محمدعلی رحمانی»، ص۹۴ خبرگزاری النهار، «قادة سابقون لفیلق بدر الشیعی عادوا لقتال داعش».؛ شاهد یاران،گفت‌و‌گو با حامد البیاتی، ص۵۱.
  8. شاهد یاران،«مصاحبه با محمدعلی رحمانی»، ص۹۴.
  9. شاهد یاران، مصاحبه با ابومهدی المهندس، ش ۸۷.
  10. خبرگزاری Presstvp، «مصاحبه با هادی العامری، فرمانده سپاه بدر عراق».
  11. درباره ابومهدی المهندس.
  12. خبرگزاری الکوثر: «هادی العامری دبیرکل سازمان بدر عراق».
  13. سایت بولتن، «».
  14. سایت حاج قاسم، «آشنایی با سپاه بدر».
  15. باشگاه خبرنگاران جوان، «سپاه بدر چگونه شکل گرفت».
  16. شاهد یاران، ش۸۷، ص۳۹؛ خضاب، نشریه رمز عبور، ۱۳۹۳ش.
  17. خبرگزاری Press TV، «مصاحبه با هادی العامری،فرمانده سپاه بدر».
  18. خبرگزاری Press TV، «مصاحبه با هادی العامری،فرمانده سپاه بدر».
  19. شاهد یاران، مصاحبه با ابومهدی المهندس، ش ۸۷.
  20. شاهد یاران، «سپاه ۹ بدر، میراث جاودان شهید دقایقی»، ش ۸۷.
  21. خبرگزاری ایسنا، «مروری بر عملیات فتح ۱».
  22. شاهد یاران، ش۴۱و۴۲، ص۹۴.
  23. شاهد یاران، ش۴۱و۴۲، ص۹۴.
  24. شاهد یاران، ش۴۱و۴۲، ص۷۸.
  25. خضاب، نشریه رمز عبور، ۱۳۹۳ش.
  26. شاهد یاران، ش۴۱و۴۲، ص۷۸.
  27. ایسنا، «حملۀ آمریکا به عراق قطعی است».
  28. نایتز، سایت دیپلماسی ایرانی، اسفند ۱۳۹۳ش.
  29. وبگاه نسیم آنلاین، «سه فرمانده که قلب داعش را می‌لرزانند».
  30. پرس تی وی، «مصاحبه اختصاصی پرس تی وی با فرمانده سپاه بدر عراق».
  31. شاهد یاران، «مصاحبه با محسن رضایی»، ص۵۱.
  32. روزنامه اعتماد، «عمار حکیم از ریاست مجلس اعلای اسلامی عراق کنار رفت».
  33. روزنامه اعتماد، «عمار حکیم از ریاست مجلس اعلای اسلامی عراق کنار رفت».
  34. سایت همشهری، «گفت‌وگو با آیت الله محمدباقر حکیم»، ۱۳۸۲ش.
  35. مشرق نیوز، «پرونده-انتخابات-عراق-5-الفتح-المبین-ائتلاف-بزرگ-مبارزان-ضد-داعش».
  36. خبرگزاری تسنیم،«ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل‌دهنده آن».
  37. خبرگزاری ایرنا؛«سازمان بدر از مجلس اعلای اسلامی عراق جدا شد».
  38. الاخبار، «المجلس الأعلی و منظمة بدر یعلنان الانفصال».
  39. مشرق نیوز، «پرونده انتخابات عراق -۵|الفتح المبین؛ ائتلاف بزرگ مبارزان ضد داعش»،۱۳۹۷.
  40. تسنیم،«همه چیز درباره گروه‌های مقاومت مردمی عراق؛ از مقابله با رژیم بعث تا مبارزه با داعش»،۱۳۹۶ش.
  41. خبرگزاری Presstvp، «مصاحبه با هادی العامری،فرمانده سپاه بدر عراق».
  42. نایتز، «سپاه بدر جایگزین نیروهای امریکایی در عراق می شود»، اسفند ۱۳۹۳ش.
  43. مشرق نیوز، «جزئیاتی از عملیات فلوجه».
  44. شبکه خبر، «بیشترین کرسی‌های پارلمان عراق به ائتلاف «سائرون»رسید».
  45. خبرگزاری مشرق، «نگاهی به انتخابات پارلمانی عراق در ۲۰۱۰».
  46. مشرق نیوز، «پرونده-انتخابات-عراق-5-الفتح-المبین-ائتلاف-بزرگ-مبارزان-ضد-داعش».
  47. مشرق نیوز،«همرزم-سردار-سلیمانی-در-عراق-را-بهتر-بشناسید».
  48. خبرگزاری مهر، «دیدار وزیر راه وشهرسازی با وزیر حمل و نقل عراق».
  49. خبرگزاری الغدیر، «السیرة الذاتیة لوزیر الداخلیة محمد سالم الغبان».
  50. ایسنا، «العبادی می‌خواهد وزارت کشور همچنان دست سازمان بدر بماند».
  51. خبرگزاری مشرق، «نگاهی به انتخابات پارلمانی عراق در ۲۰۱۰».
  52. مشرق نیوز، «پرونده-انتخابات-عراق-5-الفتح-المبین-ائتلاف-بزرگ-مبارزان-ضد-داعش».
  53. شبکه خبر، «بیشترین کرسی‌های پارلمان عراق به ائتلاف «سائرون»رسید».
  54. خبرگزاری تسنیم، «ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل دهنده آن».
  55. خبرگزاری مهر، «دست‌های ناپاک گروهک منافقین در فاجعه نیمه شعبان کربلا». خبرگزاری دانشجو، «ستارگان علمی و جهادی در عراق چه کسانی هستند؟».
  56. مشرق، «همرزم سردار سلیمانی در عراق را بهتر بشناسید».
  57. خبرگزاری مشرق، «همرزم سردار سلیمانی در عراق را بهتر بشناسید».
  58. خبرگزاری دانشگاه ازاد اسلامی، «معاون سپاه بدر عراق: حمایت ایران باعث جلوگیری از ورود داعش به کاظمیه شد».
  59. مهر نیوز، «العامری: اجازه حضور نظامی آمریکا در عراق را نخواهیم داد».
  60. خبرگزاری فارس، «العامری: نیروهای آمریکایی جرأت پرسه‌زنی در شهرهای عراق را ندارند».
  61. شیعه نیوز، «واکنش سازمان بدر به شرط آمریکا برای معافیت عراق از تحریمهای ایران».
  62. خبرگزاری مهر، «در صورت پیروزی، روابط بغداد با تهران و واشنگتن را حفظ خواهم کرد».
  63. نایتز، «سپاه بدر جایگزین نیروهای امریکایی در عراق».
  64. نسیم آنلاین، «سه فرمانده که قلب داعش را می‌لرزانند».
  65. خبرگزاری پرس تی وی، «مصاحبه اختصاصی پرس تی وی با فرمانده سپاه بدر عراق»
  66. وبگاه نسیم آنلاین، «سه فرمانده که قلب داعش را می‌لرزانند».
  67. خبرگزاری انتخاب، «هادی العامری دخالت ایران در تشکیل دولت عراق را رد کرد/ آمریکا و عربستان مستقیما در روند تشکیل دولت دخالت می‌کنند».
  68. مشرق نیوز، «همرزم-سردار-سلیمانی-در-عراق-را-بهتر-بشناسید».
  69. presstv، «مصاحبه اختصاصی با فرمانده سپاه بدر عراق»،۱۳۸۵ش.
  70. خبرگزاری مشرق، «فراکسیون بدر عراق: سفیر عربستان اخراج شود»، خرداد ۱۳۹۵ش.

منابع