دحو الارض: تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
* [[روزه]].<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۶۶۹.</ref> | * [[روزه]].<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۶۶۹.</ref> | ||
* [[غسل]] | * [[غسل]] | ||
* خواندن دو رکعت نماز در وقت ظهر، در هر | * خواندن دو رکعت نماز در وقت ظهر، در هر رکعت بعد از سوره حمد، پنج مرتبه [[سوره شمس]] بخواند و بعد از اتمام نماز بگوید:{{عربی|لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ}} | ||
:::سپس بگوید: {{عربی|يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ}} | :::سپس بگوید: {{عربی|يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ}} | ||
* [[زیارت امام رضا(ع)]].<ref>ر.ک. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۷، ج۲، ص۲۷-۲۹؛ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱، ص۶۷۱ – ۶۹۹</ref> | * [[زیارت امام رضا(ع)]].<ref>ر.ک. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۷، ج۲، ص۲۷-۲۹؛ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱، ص۶۷۱ – ۶۹۹</ref> | ||
نسخهٔ ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۱:۳۹
دَحْوُ الْأرْض، روز ۲۵ ذی‌القعده، روز گستراندن زمین است که در آموزه‌های دین اسلام، از روزهای بافضیلت به شمار می‌رود و انجام دادن برخی اعمال عبادی مانند روزه و نماز در آن تأکید شده است.
معنای لغوی و اصطلاحی
دَحْوالارض، اصطلاحی قرآنی و حدیثی است. مصدر «دحو» به معنای واگسترانیدن،[۱] گسترش دادن[۲] و چیزی را از جای آن برکندن[۳] و ترکیب «دحوالارض» به معنای گستراندن زمین است.
مراد از دحوالارض بیرون آمدن خشکی‌های گسترده زمین از زیر آب است. بنابر برخی روایات و منابع کهن اسلامی، زمین در ابتدا زیر آب بوده است و سپس خشکی‌ها از آب سر برآورده‌اند.[۴] روز بیرون آمدن خشکی‌ها[یا روز آغاز آن] روز دحوالارض نامیده شده است. بنابر برخی احادیث و کتاب‌های تاریخی، نخستین جایی که از زمین سر برآورد، مکه یا کعبه بوده است.[۵] درباره معنای واقعی دحوالارض و صحت سند این روایات، تردیدها و اختلافاتی وجود دارد.
تاریخ دحوالارض و وقایع آن
به گزارش روایات و کتاب‌های فقهی، تاریخ دحوالارض روز ۲۵ ذی‌القعده است.[۶] به گزارش برخی منابع کهن وقوع دحو الارض بنابر سالشمار شمسی، در مهرماه روی داده است.[۷] در مطابق برخی روایات در این روز اتفاقاتی در رابطه با برخی پیامبران بزرگ واقع شده است. این وقایع عبارتند از:
- نزول نخستین رحمت آسمانی بر آدم(ع)[۸].
- نشستن کشتی نوح بر کوه جودی[۹]
- تولد حضرت ابراهیم و عیسی بن مریم در شب بیست و پنجم ذیقعده[۱۰]
قرآن
در آیات قرآن چگونگی دحو الارض و زمان و مکان آغاز آن بیان نشده است. تنها در آیه سی‌ام سوره نازعات وَالْأَرْ‌ضَ بَعْدَ ذَٰلِک دَحَاهَا (ترجمه:و پس از آن، زمین را با غلتانیدن گسترد)[نازعات–۳۰]، به آن اشاره شده و برای آن قید «بعد ذلک»(به معنای «پس از آن»)آمده است.
مفسران درباره مقصود از این قید اختلاف نظر دارند. طبری به این اختلاف اشاره کرده است. به نوشته وی برخی از مفسران کلمه «بعد» را به معنای اصلی آن، که خلاف «قبل» است، دانسته و معتقدند که گسترش زمین پس از آفرینش آسمان بوده است. در مقابل، گروهی دیگر «بعد ذلک» را به معنای «مع ذلک» گرفته و گفته‌اند که زمین پیش از آسمان آفریده و گسترده شده است.[۱۱] طبری روایتی از ابن عباس را سازگار با ظاهر آیه میداند. این روایت میان آفرینش(خلق) زمین و گسترشِ (دحو) آن تفاوت گذاشته و خلقت آسمان را پس از آفرینش زمین و پیش از گستردن دانسته است.[۱۲] طبری در تاریخ الامم و الملوک نیز ضمن آوردن همین مباحث، دلیل پذیرش این سخن را کاربرد اهل زبان دانسته و می‌گوید در زبان عربی، «بعد» متضاد «قبل» است و به معنای «مع» نیست. و ملاک معنا کردن کلمات همین کاربرد اهل زبان است.[۱۳]
فخر رازی ذیل آیه علاوه بر این دو نظریه، افزوده است: «دحو» گستردن محض زمین نیست، بلکه منظور نوعی گستردن است که زمین را آماده رویاندن گیاهان کند و این تنها پس از خلقت آسمان حاصل می‌شود.[۱۴] محمدباقر مجلسی اشکالات وارد بر خلق و گسترش زمین را پاسخ داده است[۱۵] و روایات را بر آن تطبیق داده است.[۱۶]
اعمال این روز
در کتاب‌های ادعیه برخی اعمال عبادی برای این روز مستحب شمرده شده است:
- روزه.[۱۷]
- غسل
- خواندن دو رکعت نماز در وقت ظهر، در هر رکعت بعد از سوره حمد، پنج مرتبه سوره شمس بخواند و بعد از اتمام نماز بگوید:لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
- سپس بگوید: يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرامِ
- زیارت امام رضا(ع).[۱۸]
- خواندن دعایی که با عبارت اللَّهُمَّ دَاحِيَ الْكَعْبَهِ ... شروع می‌شود.[۱۹]
پانویس
منابع
این مقاله از دانشنامه جهان اسلام گرفته شده است.
- ابن طاووس، اقبال الاعمال (الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة)، مصحح: جواد قیومی اصفهانی، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی،۱۳۷۷ش.
- ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، چاپ رشدی صالح ملحس، بیروت ۱۴۰۳ / ۱۹۸۳، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش.
- بیرونی، ابو ریحان (محمد بن احمد)، الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، محقق: پرویز اذکایی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۸۰ش.
- بیهقی، احمدبن‌علی، تاج المصادر، مصحح: هادی عالم‌زاده، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۷۶ش.
- خلیل بن احمد، کتاب العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم ۱۴۰۹.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن.
- صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، ۱۳۶۸ش.
- صدوق، علل الشرایع، نجف، ۱۳۸۵ – ۱۳۸۶، چاپ افست قم [بی تا].
- صدوق، کتاب من لا یحضره الفقیه، چاپ علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۴.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری: تاریخ الأمم و الملوک، محقق:ابراهیم، محمد ابوالفضل بیروت، بینا، لبنان، بیتا.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، بیروت، دار المعرفة، لبنان، بیتا.
- طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق-۱۹۹۱م.
- طوسی، محمد بن حسن، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت؛ دارالاندلس، [بی تا]، چاپ افست قم [بی تا].
- فاکهی، محمد بن اسحاق، أخبار مکة فی قدیم الدهر و حدیثه، محقق / مصحح: ابن دهیش، عبد الملک، مکتبه الاسدی، مکه مکرمه، ۱۴۲۴ق.
- فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، لبنان،دار احیاء التراث العربی.
- قزوینی،آثار البلاد و اخبار العباد،دار صادر، بیروت، ۱۹۹۸ م.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، مصحح: محمد باقر محمودی و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربی، لبنان، بیتا.
- مرزوقی اصفهانی، احمد بن محمد، کتاب الأزمنة و الأمکنة، محقق و مصحح: منصور، خلیل عمران، دار الکتب العلمیة، بیروت، لبنان، ۱۴۱۷ق.
- ↑ بیهقی، تاج المصادر، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۹۰.
- ↑ خلیل بن احمد، کتاب العین، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۸۰، ذیل «دحو».
- ↑ راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ذیل «دحا».
- ↑ مرزوقی اصفهانی، کتاب الازمنة و الامکنه، ۱۴۱۷ق، ص۳۵.
- ↑ جوع کنید به: ابن حیون، شرح الاخبار، ج۳، ص۴۷۷؛ شیخ طوسی، من لایحضره الفقیه، ج۲، ص۲۴۱؛ فرات کوفی، تفسیر فرات، ص۱۸۵؛ فاکهی، أخبار مکه فی قدیم الدهر و حدیثه، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۲۹۵؛ قزوینی، آثار البلاد و اخبار العباد، ۱۹۹۸ م، ص۱۱۴.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۶۶۹؛ طوسی، بیتا، النهایة، ص۱۶۹.
- ↑ بیرونی، الآثار الباقیه، ۱۳۸۰ش، ص۲۷۳.
- ↑ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۴۲.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد،۱۴۱۱ق، ص۸۲۰.
- ↑ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۸ش، ص۷۹؛ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۸۹؛ مقایسه کنید با طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۶۷۱ که ولادت ابراهیم را در اول ذیحجه دانسته است.
- ↑ طبری، جامع البیان، دار المعرفة، ج۳۰، ص۲۹.
- ↑ طبری، جامع البیان، دار المعرفة، ج۳۰، ص۲۹.
- ↑ طبری، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، ج۱، ص۴۹.
- ↑ فخر رازی،التفسیر الکبیر،دار احیاء التراث العربیی، ج۳۱، ص۴۶.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، ج۵۴، ص۲۲–۲۵.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار،دار احیاء التراث العربی، ج۵۴، ص۲۵–۲۱۶.
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ص۶۶۹.
- ↑ ر.ک. ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۷۷، ج۲، ص۲۷-۲۹؛ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱، ص۶۷۱ – ۶۹۹
- ↑ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱، ص۶۶۹.