جهاد نکاح

جهاد نکاح اصطلاحی که از سوی روحانیون وهابی در فتوا به ازدواج کوتاه‌مدت زنان و دختران بدون رعایت شرایطی چون عده‌نگه‌داشتن با مبارزانی مانند داعش در زمان جنگ با دولت سوریه و عراق رواج یافت. این فتوا در اوایل دهه ۲۰۱۰م اولین بار از توئیتر محمد العریفی، روحانی وهابی عربستانی منتشر شد که به زنان با عمل به آن وعده بهشت داد. سپس وی با اشاره به هک‌شدن حساب خود صدور آن را تکذیب کرد. ناصر العُمَر مفتی دیگر وهابی با توسعه جهاد نکاح به ازدواج با محارم در صورت نبود نامحرم از مفهوم ازدواج شرعی مسلمانان فاصله گرفت.

برخی علمای شیعه و اهل سنت جهاد نکاح را نوعی زنا و ترویج فساد و فحشا دانسته و با آن مخالفت کردند. جعفر سبحانی صدور این فتوا از سوی تکفیریان را لطمه بر آبروی اسلام و ناصر مکارم شیرازی آن را بر خلاف ضرورت اسلام دانستند. به نظر سید عبدالکریم موسوی اردبیلی جهاد نکاح و ازدواج با محارم، حرام و چنین حکمی بی‌مبنا و اجتهاد در برابر نص است.

فتوای جهاد نکاح بازتاب گسترده‌ای در کشورهای اسلامی و رسانه‌های جهان داشت. سرلشکر منصور ترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان علت ترویج این جهاد جنسی را پیوستن زنان به گروه تروریستی داعش و با هدف تربیت فرزندان به سبک خوارج یا انجام عملیات تروریستی بیان کرد. برخی منابع عراقی آمارهای متفاوتی از ربوده‌شدن زنان و دختران زیبای موصلی به وسیله نیروهای داعش و اجبار به جهاد نکاح را در مدت تصرف آن گزارش دادند. لطفی بن جدو، وزیر کشور تونس در سال ۲۰۱۲م از بازگشت ده‌ها تن از زنان حامله‌ای خبر داد که برای جهاد نکاح به سوریه سفر کرده بودند. روزنامه لوموند فرانسه با انکار جهاد نکاح آن را ساخته طرفداران حکومت سوریه دانست.

مفهوم‌شناسی

فتوا و اصطلاح جهاد نکاح برای ازدواج متعدد کوتاه و ساعتی زنان و دختران با مبارزانی چون داعش در زمان جنگ با دولت عراق و سوریه در دهه ۲۰۱۰م به کار گرفته شد. گفته شده در این نوع از ازدواج برخی شرط‌های ازدواج متعارف مسلمانان مانند شرط عده‌نگه‌داشتن زنان و .. مراعات نمی‌شود. سپس ناصر العُمَر، مفتی وهابی عربستانی انجام جهاد نکاح با محارم را هم در صورت نبود نامحرم جایز دانست و از مفهوم ازدواج شرعی فاصله گرفت.

تاریخچه

گفته شده محمد العَریفی، روحانی وهابی عربستانی بر اساس گزارشات اولین فتوای جهاد نکاح را در شبکه اجتماعی توئیتر منتشر کرد و در قبال عمل به آن به زنان وعده بهشت داد. عریفی با مخالفت‌ها و حواشی ایجاد شده در محافل عربی و اسلامی درباره جهاد نکاح، صدور آن را تکذیب کرد. وی بار دیگر در سال ۲۰۱۳م با تکذیب این فتوا از هک‌شدن حساب توئیتر خود و نسبت‌دادن جهاد نکاح به وی خبر داد و آن را بدون رعایت شرایط و احکام ازدواج، زنا دانست. گروه داعش در نهمین روز تصرف موصل، دومین شهر بزرگ عراق در بیانیه‌ای از ساکنان آنجا خواست دختران خود را برای جهاد نکاح در اختیار آنان قرار دهند. ناصر العمر، مفتی وهابی عربستانی در فتوای خود موارد جهاد نکاح برای نیروهای داعش در سوریه را حتی به نکاح با محارم توسعه داد. وی گفت در هنگام جنگ بر ضد شیعیان هیچ نوع حرامی وجود ندارد. گفته شده خباب مروان الحَمَد، مبلغ مقیم فلسطین جهاد نکاح با زنان متأهل را نیز جایز دانست، ولی پس از انتشار خبر، صدور چنین فتوایی را تکذیب کرد.

واکنش فقیهان شیعه

برخی علمای شیعه و اهل سنت جهاد نکاح را نوعی زنا و ترویج فساد و فحشا دانسته و با آن مخالفت کردند. جهاد نکاح را مخالف قواعد، شرایط و ارکان ازدواج در فقه امامیه و اهل سنت و باطل دانسته‌اند. سید موسی شبیری زنجانی در پاسخ به پرسشی، با انکار وجود موضوعی به نام جهاد نکاح در اسلام، مراعات شرایط و احکام ازدواج چون خواندن صیغه ازدواج، بی‌شوهر‌بودن و در‌عده‌نبودن زن را در حال جهاد نیز لازم دانست. ناصر مکارم شیرازی این فتوا را رسوایی بزرگ و بر خلاف ضرورت اسلام می‌داند. جعفر سبحانی جهاد نکاح از سوی تکفیریان را لطمه بر آبروی اسلام توصیف کرد. او فرزند دخترانی که در اثر این جهاد، حامله به وطن خود برگشتند را مشمول احکام ولد شبهه قلمداد کرد. برخی نیز به سبب باطل‌بودن جهاد نکاح این فرزندان را در حکم ولد الزنا دانسته‌اند. سید عبدالکریم موسوی اردبیلی با حرام‌شمردن جهاد نکاح و ازدواج با محارم چنین حکمی را بی‌مبنا و اجتهاد در برابر نص دانست. بعضی نویسندگان شیعی نیز این فتوا را بدعت، سوء استفاده از اسلام و ابزار فریب دختران و زنان دانستند.

بازتاب

فتوای جهاد نکاح بازتاب گسترده‌ای در کشورهای اسلامی و رسانه‌های جهان داشت. سرلشکر منصور ترکی، سخنگوی وزارت کشور عربستان علت ترویج این جهاد جنسی را پیوستن زنان به گروه تروریستی داعش و با هدف تربیت فرزندان به سبک خوارج یا انجام عملیات تروریستی بیان کرد. برخی منابع عراقی آمارهای متفاوتی از ربوده‌شدن زنان و دختران زیبای موصلی به وسیله نیروهای داعش و اجبار به جهاد نکاح را در مدت تصرف آن گزارش دادند. به گفته نافی بیلاری، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، گروه‌های تروریستی مخالف دولت سوریه هتک حرمت‌های خود را جهاد نکاح می‌نامند. لطفی بن جِدو، وزیر کشور تونس در سال ۲۰۱۲م از بازگشت ده‌ها تن از زنان حامله‌ای خبر داد که برای جهاد نکاح به سوریه سفر کرده بودند. داعش با تبلیغ اینترنتی در صدد جذب دختران و زنان غربی برآمد که گزارش‌های متعددی در پیوستن آنان از کشورهای اروپایی مانند انگلیس و اتریش انتشار یافت. عبدالله محمد کتمتو، نایب‌رئیس اتحاد علمای شام در مسئله فلسطین و سوریه این فتوا را ضربه‌ای کشنده برای وا‌ژه‌های مقدس نکاح و جهاد توصیف کرد. او مشروعیت ازدواج را برای حفاظت جامعه و جهاد را برای گسترش اسلام بیان کرد. دبیر کل امامان جماعت تونس خواستار محاکمه وزیر امور دینی کشورش به دلیل حمایت از صادرکنندگان این فتوا شد. علیاء احمد آل ثانی، سفیر قطر با بَشّار جعفری، سفیر سوریه هنگام برگزاری نشستی در شورای امنیت در نزاعی لفظی همدیگر را متهم به گسترش جهاد نکاح و افزایش آمار تجاوز به دختران و زنان در سوریه کردند.

شبکه هفت بلغارستان در طی مستندی به مصاحبه با دخترانی پرداخت که در سوریه جهاد نکاح داشتند. همچنین در برنامه‌ای از شبکه بی‌بی‌سی انگلیسی اعترافات و شواهدی از اجرای جهاد نکاح در تونس به هنگام درگیری ارتش با شبه‌نظامیان وابسته به گروهک القاعده پخش شد. به باور عیسی الغیث، قاضی و عضو مجلس شورای عربستان جهاد نکاح، فکری خارج از اهل سنت بود که همراهی برخی از کینه‌توزان سنی‌مذهب و تجویز آنان را به دنبال داشت. روزنامه لوموند فرانسه با انکار وجود جهاد نکاح در میان مبارزان مخالف حکومت سوریه آن را ساخته طرفداران این حکومتبرای تخریب چهره مخالفان تحلیل کرد.