کشتار اسپایکر
 یک نقاشی از کشتار اسپایکر | |
| شرح ماجرا | حمله نیروهای داعش به شهر تکریت عراق |
|---|---|
| زمان | ژوئن ۲۰۱۴م |
| مکان | تکریت، عراق |
| علت | قتل‌عام شیعیان عراق |
| عاملان | بازماندگان از حزب بعث عراق، نیروهای داعش، اعراب وفادار به حزب بعث، بازماندگان از خانواده صدام حسین |
| تلفات | ۱۷۰۰ کشته از میان شیعیان |
کشتار اسپایکر کشتاری جمعی شیعیان در عراق که در خرداد سال ۱۳۹۳ش/ژوئن ۲۰۱۴م به دست داعش اتفاق افتاد. در پی این کشتار، نیروهای داعش، ۱۷۰۰ تا ۴۰۰۰ سرباز عراقی را به اسارت گرفتند و شیعیان آنان را به قتل رساندند.
اعراب وفادار به حزب بعث عراق، و بازماندگان از خاندان صدام حسین، رئیس‌جمهور پیشین عراق، از متهمان به همکاری با داعش در این کشتار عنوان شده‌اند. نیروهای داعش پس از قتل‌عام قربانیان، اجساد آنان را در گورهای دسته‌جمعی دفن یا به رودخانه دجله می‌انداختند و بنابر گزارش‌های، گروهی از اسیران را زنده‌به‌گور کردند.
داعشیان از این قتل‌عام، فیلم تهیه می‌کردند و منتشر کردند. از این فاجعه انسانی، به عنوان یکی از انگیزه‌های عراقیان برای تشکیل حشد شعبی یاد کرده‌اند. پس از این واقعه، دولت عراق به گورهای دسته‌جمعی متعددی از قربانیان دست یافت. تعدادی از متهمان حادثه نیز دستگیر و به اعدام و حبس محکوم شدند.
اهمیت و جایگاه
از کشتار اسپایکر به عنوان بزرگ‌ترین کشتار داعش در طول حیات خود یاد کرده‌اند. برخی منابع این حادثه را بزرگ‌ترین واقعه تروریستی پس از حملات یازده سپتامبر می‌دانند.[۱] گروهی نیز به دنبال ثبت این کشتار به عنوان نسل‌کشی شیعیان هستند.[۲] مجموع کشته‌شدگان در این کشتار چند برابر کشته‌شدگان در مجموع عملیات‌های تروریستی داعش در اروپا است.[۳] بیشترین آمار در خصوص کشته‌شدگان این فاجعه، ۲۵۰۰ نفر[۴] از میان ۴۰۰۰ اسیر است.[۵]
رویداد
به گفته یکی از سربازان نجات‌یافته از کشتار، در ساعت ۱۰ شب ۲۱ خرداد ۱۳۹۳ش، با وجود اشغال دو استان موصل و صلاح‌الدین توسط داعش، حدود سه هزار نفر به پایگاه اسپایکر بزرگ‌ترین پایگاه هوایی کشور عراق واقع در استان صلاح‌الدین منتقل شدند. به دستور فرماندهی پایگاه فردای آن روز همه افراد به مرخصی ۱۵ روزه رفتند. پس از خروج سربازان از پایگاه، کمی بعد توسط نیروهای مسلح داعش، اسیر و به کاخ ریاست‌جمهوری در تکریت منتقل شدند. در کاخ، پس از بررسی‌ها و بازجویی‌های طولانی، نیروهای شیعه از غیرشیعه جدا و شیعیان کشته شدند. باقی افراد در انتظار دادگاه شرع داعش ماندند تا حکم آنان اعلام شود.[۶] یکی دیگر از بازماندگان حادثه، دلیل خروج سربازان را فرار ۳۰۰۰ سرباز از پایگاه دانسته است که در نهایت توسط ۵۰ نفر از نیروهای داعش اسیر شدند.[۷] به گزارش برخی منابع، نیروهای مسلحی که سربازان را به کاخ ریاست‌جمهوری منتقل کردند، از عشایر مسلح منطقه بودند و اسیران در کاخ ریاست‌جمهوری به نیروهای داعش تحویل داده شدند.[۸] داعشی‌ها در ۲۲ خرداد ۱۳۹۳ش، باند پایگاه اسپایکر را اشغال کردند.[۹] پس از آن نیروهای عراقی با داعشی‌ها درگیر شدند.[۱۰]
قبایل عرب دربارهٔ سرنوشت سربازان اسیر در کاخ ریاست‌جمهوری جلسه‌ای تشکیل دادند و با استدلال به اینکه به زودی حکومت بعث مجدد بر عراق حاکم می‌شود، تصمیم بر قتل‌عام شیعیان می‌گیرند تا جمعیت شیعیان عراق کمتر شود. بنا بر این تصمیم، در ۲۲ خرداد، کشتار شیعیان اسیر آغاز می‌شود. در ۲۳ خرداد، داعشی‌ها به کاخ ریاست‌جمهوری وارد می‌شوند و اسیران به آنها تحویل داده می‌شود. فرماندهان داعش، دادگاه شرعی برگزار و شیعیان را به اعدام محکوم می‌کنند و سنی‌مذهبانی که توبه می‌کردند را آزاد کردند.[۱۱]
داعش از مراحل اجرای کشتار جمعی سربازان، فیلم تهیه می‌کرد و به صورت آنلاین به اشتراک می‌گذاشت. سربازان در کنار رود دجله با شلیک به سر کشته می‌شدند و جسدشان در رودخانه دجله انداخته می‌شد. در نقاط دیگری نیز سرباز دست بسته به گلوله بسته می‌شدند.[۱۲] گروهی از سربازان که امکان فرار از اسارت داعش را داشتند، در نهایت با خشونت فرقه‌ای طوایف عرب مواجه شدند و کشته می‌شدند.[۱۳] داعشی‌ها، اجساد قربانیان را در گورهای دسته‌جمعی دفن کردند.[۱۴] و در مواردی، آنان را زنده به گور کردند.[۱۵] به گزارش منابع خبری در عراق، تا ۱ فرودین ۱۳۹۷، تعداد ۱۱۵۰ جسد از اجساد کشته‌شدگان کشتار اسپایکر، تفحص شد.[۱۶]
تلفات
تعداد سربازان اسیر شده به دست داعش از پایگاه اسپایکر را مختلف گزاش کرده‌اند. آمارها از ۱۷۰۰ تا حدود ۴۰۰۰ دانشجوی نظامی غیرمسلح یاد کرده‌اند که به هنگام سقوط اسپایکر، در این پایگاه حاضر بودند.[۱۷] اما اطلاعیه رسمی داعش خبر از کشته شدن ۱۷۰۰ نفر از شیعیان در این کشتار می‌دهد.[۱۸] دیده‌بان حقوق بشر تعداد مجموع کشتگان این حمله را ۲۱۳۴ نفر یاد کرده است.[۱۹]
پیامدها
اجساد قربانیان
پس از آزادسازی تکریت از دست داعش در اسفند ۱۳۹۳ش، ده‌ها گور دسته‌جمعی از کشته‌شدگان قتل‌عام اسپایکر کشف شد.[۲۰] تا ۲۰ خرداد ۱۳۹۴ش بقایای ۵۹۷ جسد از کشته‌شدگان اسپایکر در گورها[۲۱] و ۸۰ جسد از قربانیان این خشونت در حاشیه رود دجله، تفحص شد.[۲۲] بزرگ‌ترین گور دسته‌جمعی کشف شده تا کنون، شامل ۴۰۰ جسد از کشته‌شدگان این کشتار بوده است.[۲۳]
متهمان
بر اساس برخی شواهد و گفته‌ها، افرادی از عشایر منطقه و مسئولان نظامی با گرایش‌های بعثی، در این کشتار با داعش همکاری داشتند.[۲۴] برخی از افراد عشایر و گروهی منسوب به القاعده، [۲۵] و تنی چند از بازماندگان خاندان صدام حسین از متهمان مشارکت در این جنایت هستند.[۲۶]
دولت عراق در ۵ شهریور ۱۳۹۳ش از تشکیل نیروی امنیتی ویژه‌ای با نام «مجموعة الثأر لشهداء سبایکر» خبر داد تا عاملین این کشتار را شناسایی نماید.[۲۷] در بهمن ۱۳۹۳ش، اولین گروه از متهمان این واقعه که تعدادشان ۳۰ نفر عنوان شده بود، دستگیر شدند.[۲۸] چند ماه بعد نخستین احکام دادگاه برای متهمان پرونده صادر شد و در ۱۹ خرداد ۱۳۹۴ش، ۲۴ نفر از متهمان به اعدام محکوم شدند.[۲۹] در ماه‌ها و سال‌های بعد تا سال ۲۰۲۰م چندین مرتبه خبر از دستگیری و برگزاری دادگاه متهمان در منابع خبری منتشر شد.[۳۰]
اقدام‌ها
به گزارش صوت العراق، سید مقتدی صدر، رهبر جریان صدر، پس از کشتار اسپایکر، در خرداد ۱۳۹۳ش، سپاهی با نام «سرایا السلام» را از ادغام چند گروه شبه‌نظامی دیگر تشکیل داد.[۳۱] از این واقعه در کنار فتوای جهاد علیه داعش، از سوی آیت‌الله سیستانی از مراجع تقلید شیعه به عنوان انگیزه‌های اصلی مردم عراق برای تشکیل بسیج مردمی عراق علیه داعش یاد کرده‌اند.[۳۲] سازمان جهانی دیدبان حقوق جهانی شیعه، روز کشتار اسپایکر را به عنوان «روز جهانی حقوق شیعه» نام‌گذاری کرد.[۳۳]
در هنر و رسانه
مستندهایی از این رویداد ساخته شده است مانند خاطرات خبرنگار جنگ از فعالیت‌های زنی عراقی به نام ام قصی،[۳۴] «داعش، از پاریس تا اسپایکر»[۳۵] و مستند بلند«اینجا زمان ایستاده» از تولیدات فطرس مدیا.[۳۶]
پانویس
- ↑ Rubin. "Massacre Claim Shakes Iraq". The New York Times.
- ↑ «کشتار پادگان اسپایکر، نسل‌کشی علیه شیعیان»، پایگاه خبری دیدبان شیعه.
- ↑ «فیلم داعش، از پاریس تا اسپایکر»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
- ↑ «حقیقة مجزرة سبایکر»، صوت العراق.
- ↑ کرم‌زاده و مرادیان، «بررسی مبانی رعایت قواعد بشردوستانه توسط گروه‌های غیردولتی»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. 1395ش.
- ↑ «شاهد عیان یروی ما حدث لیلة سقوط سبایکر»، المدی پرس.
- ↑ «Escaping Death in Northern Iraq". the new york times.
- ↑ «حقیقة مجزرة سبایکر»، صوت العراق.
- ↑ «IS-led Militants Storm Iraqi Air Base near Tikrit". naharnet.
- ↑ «IS-led Militants Storm Iraqi Air Base near Tikrit". naharnet; "The Iraqi Army’s Alamo: Standoff in Tikrit". thedailybeast.
- ↑ «حقیقة مجزرة سبایکر»، صوت العراق.
- ↑ «نبش‌قبر گورهای دسته جمعی»، خبرگزاری دویچه وله.
- ↑ «حقیقة مجزرة سبایکر»، صوت العراق.
- ↑ «نبش قبر بقایای اجساد ۶۰۰ قربانی اسپایکر»، خبرگزاری صدای آمریکا.
- ↑ «سبایکر، محنة وطن»، صوت العراق؛ «عمار حکیم خواستار گنجاندن کشتار اسپایکر در کتب درسی»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ «IS-led Militants Storm Iraqi Air Base near Tikrit". naharnet.
- ↑ کرم‌زاده و مرادیان، «بررسی مبانی رعایت قواعد بشردوستانه توسط گروه‌های غیردولتی»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. 1395ش؛ شهبازی، «شواهد کینه‌توزی داعش»، مطالعات منطقه‌ای، 1395ش، ص ۳۷؛ «روایت روزی که دجله به خون نشست»، خبرآنلاین.
- ↑ «Iraqi teams exhume mass graves of soldiers in Tikrit". BBC news; "Escaping Death in Northern Iraq". the new york times.
- ↑ «چهارمین سالروز فاجعه اسپایکر»، خبرگزاری ابنا.
- ↑ «درخواست برای بازگشایی پرونده کشتار اسپایکر درعراق»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «نبش قبر بقایای اجساد ۶۰۰ قربانی اسپایکر»، خبرگزاری صدای آمریکا.
- ↑ «کشف ۸۰ جسد از قربانیان کشتار اسپایکر»، پارس نیوز.
- ↑ «کشف ۴۷۰ جسد در گورهای جمعی در تکریت»، خبرگزاری دویچه وله.
- ↑ «ذکری خیانة فلول البعث و حاضنتهم بتسلیم الموصل»، صوت العراق؛ «بازداشت عامل کشتار اسپایکر با آرایش زنانه»، خبرگزاری آوا.
- ↑ «ارسال پرونده کشتار اسپایکر به حقوق بشر سازمان ملل»، سازمان دفاع از قربانیان خشونت.
- ↑ «مجزرة سبایکر»، الوسیط.
- ↑ «اعتقال أربعة من المشتبه بمشارکتهم فی جریمة سبایکر جنوبی کرکوک»، السومریه.
- ↑ «30 متهم کشتار «اسپایکر» عراق دستگیر شدند»، برگزاری انتخاب.
- ↑ «Iraqi court sentences 24 to death over Speicher massacre". middleeastmonitor.
- ↑ «القبض علی أخطر المشارکین بمجزرة سبایکر»، صوت العراق؛ «درخواست برای بازگشایی پرونده کشتار اسپایکر درعراق»، خبرگزاری مشرق.
- ↑ «الحشد الشعبی ومستقبل العراق»، صوت العراق.
- ↑ «ISIS releases footage of Tikrit massacre". alarabiya; "Iraq hangs 36 men convicted over Speicher massacre". The guardian.
- ↑ «روز جهانی حقوق شیعیان»، سازمان جهانی دیدبان حقوق بشر.
- ↑ « «خاطرات خبرنگار جنگ» از مقابله جسورانه با داعشی‌ها»، باشگاه خبرنگاران جوان؛ «مستند خاطرات خبرنگار جنگ دربارهٔ واقعه کشتار اسپایکر»، بسیج نیوز.
- ↑ «فیلم داعش، از پاریس تا اسپایکر»، خبرگزاری بین‌المللی قرآن.
- ↑ «تولید ۳۲ عنوان فیلم مستند»، شفقنا.
منابع
- «ارسال پرونده کشتار اسپایکر به حقوق بشر سازمان ملل»، fa.odvv.org، تاریخ درج مطلب: ۲۹ فروردین ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «اعتقال أربعة من المشتبه بمشارکتهم فی جریمة سبایکر جنوبی کرکوک»، السومریه، تاریخ درج مطلب: ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «شاهد عیان یروی ما حدث لیلة سقوط سبایکر»، المدی پرس، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اوت ۲۰۱۴، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «کشف ۸۰ جسد دیگر قربانیان کشتار هولناک اسپایکر»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۶ دی ۱۳۹۵، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- ««خاطرات خبرنگار جنگ» از مقابله جسورانه با داعشی‌ها»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۶ آبان ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «مستند «خاطرات خبرنگار جنگ» دربارهٔ واقعه کشتار داعش در پایگاه اسپایکر عراق رونمایی می‌شود»، بسیج نیوز، تاریخ درج مطلب: ۳۱ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «کشتار پادگان اسپایکر باید نسل‌کشی علیه شیعیان محسوب شود»، پایگاه خبری دیدبان شیعه، تاریخ درج مطلب: ۱۳ ژوئن ۲۰۱۷م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «مجزرة سبایکر»، . أقارب صدام بالغدر بدأوها… و "داعش" أکملها»، خبرگزاری الوسیط، تاریخ درج مطلب: ۷ سپتامبر ۲۰۱۴م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «روایت روزی که دجله به خون نشست»، خبرآنلاین، تاریخ درج مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «عمار حکیم خواستار گنجاندن کشتار اسپایکر در کتب درسی»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۴ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «تولید ۳۲ عنوان فیلم مستند بلند به چهار زبان دنیا توسط فطرس مدیا»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مهر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «چهارمین سالروز فاجعه اسپایکر در تکریت عراق برگزار شد»، خبرگزاری ابنا، تاریخ درج مطلب: ۲۲ خرداد ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «فیلم داعش، از پاریس تا اسپایکر»، خبرگزاری ایکنا، تاریخ درج مطلب: ۲۵ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «30 متهم کشتار «اسپایکر» عراق دستگیر شدند»، خبرگزاری انتخاب، تاریخ درج مطلب: ۲۲ بهمن ۱۳۹۳، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «بازداشت عامل کشتار اسپایکر با آرایش زنانه»، خبرگزاری صدای افغانستان (آوا)، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اسفند ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «بقایای اجساد ۶۰۰ قربانی کشتار جمعی داعش در تکریت نبش قبر شد»، خبرگزاری صدای آمریکا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ خرداد ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «درخواست برای بازگشایی پرونده کشتار اسپایکر درعراق»، خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «نبش‌قبر گورهای دسته جمعی کشف شده در تکریت»، خبرگزاری دویچه وله، تاریخ درج مطلب: ۸ آوریل ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «کشف ۴۷۰ جسد در گورهای جمعی در تکریت»، خبرگزاری دویچه وله، تاریخ درج مطلب: ۲۸ می ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «کشتار داعش در پایگاه اسپایکر؛ گور دسته‌جمعی دیگری کشف شد»، خبرگزاری یورونیوز، تاریخ درج مطلب: ۶ اوت ۲۰۱۷م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «الحشد الشعبی ومستقبل العراق»، صوت العراق، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مه ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «بعد ۶ سنوات من الحادثة.. القبض علی أخطر المشارکین بمجزرة سبایکر»، صوت العراق، تاریخ درج مطلب: ۱۷ اوت ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «سبایکر …محنة وطن !!»، صوت العراق، تاریخ درج مطلب: ۱۶ ژوئن ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «لکی لا ننسی جرائم البعث وداعش، حقیقة مجزرة سبایکر»، صوت العراق، تاریخ درج مطلب: ۵ مه ۲۰۱۸م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «ذکری خیانة فلول البعث وحاضنتهم بتسلیم الموصل»، صوت العراق، ۱۱ ژوئن ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- «سالروز کشتار دانشجویان پایگاه هوایی اسپایکر عراق «روز جهانی حقوق شیعیان» اعلام شود»، سازمان جهانی دیدبان حقوق شیعه، تاریخ درج مطلب: ۲۳ ژوئن ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۳۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
- شهبازی، علی، «بررسی شواهد کین‌توزی در کنش‌های خشونت بار داعش»، مطالعات منطقه‌ای، تهران (۱۷)، ۱۳۹۵ش.
- کرم‌زاده، سیامک و بهرام مرادیان، «بررسی مبانی رعایت قواعد بشردوستانه توسط گروه‌های غیردولتی، از منظر اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی؛ مطالعه موردی وضعیت عراق و سوریه»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره سوم، ۱۳۹۵ش.
- naharnet. "IS-led Militants Storm Iraqi Air Base near Tikrit". naharnet، data: 18 june 2014، Visited in 23 june 2023.
- thedailybeast. "The Iraqi Army's Alamo: Standoff in Tikrit". thedailybeast.com، data: 16 October 2014، Visited in 23 june 2023.
- middleeastmonitor. "Iraqi court sentences 24 to death over Speicher massacre". middleeastmonitor.com، data: 9 January 2015، Visited in 23 june 2023.
- Nordland, Rod و Alissa J. Rubin."Massacre Claim Shakes Iraq» . The New York Times. Visited in 23 june 2023.
- BBC news. "Iraqi teams exhume mass graves of soldiers in Tikrit". BBC.com، data: 7 April 2015، Visited in 23 june 2023.
- New york times. "Escaping Death in Northern Iraq". nytimes.com، data: 3 September 2014، Visited in 23 june 2023.
- National Iraqi News Agency. "Parliamentary National Bloc: The Trial Of The Corrupt Is The Most Difficult File Facing Al-Kadhimi Govt". ninanews.com، data: 14 june 2020، Visited in 23 june 2023.
- National Iraqi News Agency. "The Most Dangerous Terrorist Who Participated In Speicher Massacre Arrested In Salah Al-Din". ninanews.com، data: 16 August 2020، Visited in 23 june 2023.
- New york times. "Massacre Claim Shakes Iraq". nytimes.com، data: 15 june 2014، Visited in 23 june 2023.
- Russia Today. "'ISIS commits mass murder, advertises it': Iraq executions detailed". rt.com data: 27 june 2014، Visited in 23 june 2023.
- Alarabiya. "ISIS releases footage of Tikrit massacre". english.alarabiya.net، data: 12 January 2015م، Visited in 23 june 2023.
- The Guardian. "Iraq hangs 36 men convicted over Speicher massacre". theguardian.com، data: 21 August 2016، Visited in 23 june 2023.