ضیاء القلوب (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | محمد بن عبدالفتاح تنکابنی |
| موضوع | کلام |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مجمع ذخائر اسلامی |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۲ش |
ضیاءُ القُلوب (نور دل‌ها)، کتابی کلامی به زبان فارسی از محمد بن عبدالفتاح تنکابنی (متوفای ۱۱۲۴ق) که ترجمه فارسی «سفینة النجاة» نوشته خود اوست. این اثر حاوی مباحثی پیرامون کلام امامیه است که در چهار مقصد نگاشته و بیشتر به موضوع امامت پرداخته و با نقل شبهات مخالفان، به پاسخ و رد آنان می‌پردازد.
درباره مؤلف
مُحَمَّد بن عبدالفَتّاح تُنِکابُنی(۱۰۴۰-۱۱۲۴ق)، معروف به فاضل سراب، از حکیمان، فقیهان و محدّثان شیعه در قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم قمری. تنکابنی، فقه و فلسفه را به ترتیب نزد محمدباقر سبزواری و رجبعلی تبریزی آموخت. وی همچنین نزد محمدتقی مجلسی، آقا حسین خوانساری و... شاگردی کرد. بسیاری از جمله میر محمدحسین خاتون‌آبادی از او اجازه روایت گرفته‌اند. از وی آثار بسیاری در فلسفه و فقه بر جای مانده است.
علت ترجمه به فارسی
مؤلف در مقدمه ضیاء القلوب درباره علت ترجمه کتاب سفینة النجاة [یادداشت ۱]به فارسی چنین می‌گوید:
- «چون عمده کتب شافیه و زُبُر وافیه که متعلق به اصول دین مبین است به الفاظ عربی تألیف شده، و جمعی که به عربی ربطی که سبب آشنایی به آن زبان و باعث انتقال به قدر مُعْتَدّبه از مخفیات و رموز آن باشد، نداشته باشند، انتفاعی که به آن اکتفا توان نمود نمی‌توانند برد؛ بنابراین، این ذره بی‌مقدار کثیر الزَّلل، و این پیرِ غافل قلیل العمل، محمد بن عبد الفتاح تنکابنی را خواطر رسید که بعد از استخاره، به زبان فارسی در این علم کتاب مختصری تألیف نماید که برادران ایمانی و طالبان حیات جاودانی، بعد از تخلیه نفس از عادات و اهواء و دست شستن از پیروی آباء و کُبَراء که ضرر رساننده به دین و ایمان و محروم‌کننده از نعمت‌های جاودان از اینها بیرون نیست، تأمّل در براهین و ادله نموده، از حضیضِ تقلید که در این علم انتفاع ظاهری ندارد، متصاعد گشته، به اوج استدلال رسیده، به آرامِ تمام مُتمکِّن گردند.»[۱]
روش مؤلف
سبک نگارش کتاب مانند دیگر کتب عهد صفوی، خالی از مشکل‌گویی نیست و در برخی موارد به لحاظ متنی دارای ضعف و اشکال است.[۲][۳]
مؤلف پس از مقدمه، کتاب را در چهار مقصد نگاشته که هر مقصد مشتمل بر چند فصل است:
- مقصد اول: در باب اثبات صانع
- مقصد دوم: نبوت
- مقصد سوم: امامت
- مقصد چهارم: معاد جسمانی[۴]
مهمترین مباحث کتاب
غرض اصلی از نگارش کتاب، مباحث امامت بوده و در موضوع امامت، بیشتر در سه موضوع خلاصه می‌شود:
- اثبات امامت حضرت علی(ع)
- ابطال امامت خلفای جور و غاصبان این منصب
- -مطاعن خلفای سه‌گانه[۵]
نسخه‌ها و چاپ
- کتابخانه سید محمدعلی روضاتی، با کتابت علی بن محمد یوسف، رمضان ۱۱۱۴ق.[۶]
- کتابخانه مدرسه آیت‌الله گلپایگانی، کتابت در قرن ۱۲.[۷]
چاپ این کتاب، بر اساس دو نسخه خطی، در سال ۱۳۸۲ش با تحقیق سید صادق حسینی اشکوری در قم توسط انتشارات مجمع ذخائر اسلامی صورت پذیرفت.
پانویس
یادداشت
- ↑ کتابی است در باره کلام ولی مباحث امامت در آن مبسوط‌تر است. نویسنده الذریعه نسخه ناقصی از آن را دیده است و در نسخه کاملی هم تاریخ نگارش پنج شنبه ۱۴ جمادی الثانی۱۱۰۳ق ثبت شده است.کتاب از چهارمقصد درباره توحید،نبوت، امامت و معاد تشکیل شده و هر مقصد دارای مباحثی است. تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۲۰۳
منابع
- تنکابنی، محمد بن عبدالفتاح، ضیاء القلوب، قم، مجمع ذخائر اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- زادهوش، محمدرضا، ضیاء القلوب، کتاب ماه دین، بهمن و اسفند ۱۳۸۲ - شماره ۷۶ و ۷۷.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعه، بیروت، دارالاضواء.