پرش به محتوا

محمد بن علی الهادی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
جز افزایش جزیی
جز تمیزکاری
خط ۲۱: خط ۲۱:
| طول جغرافیایی= 44.192709
| طول جغرافیایی= 44.192709
}}
}}
'''محمد بن علی الهادی(ع)''' مشهور به '''سید محمد''' و '''سَبع الدُجَیل''' (شیرمرد دجیل) ، فرزند بزرگ [[امام هادی(ع)]] است که برخی گمان می‌کردند [[امامت]] بعد از امام هادی(ع) به او می‌رسد و با مرگ او در زمان حیات پدرش، این گمان برطرف شد.
'''محمد بن علی الهادی(ع)''' مشهور به '''سید محمد''' و '''سَبْعُ الدُجَیل''' (شیرمرد دُجیل) ، فرزند بزرگ [[امام هادی(ع)]] است که برخی گمان می‌کردند [[امامت]] بعد از امام هادی(ع) به او می‌رسد و با مرگ او در زمان حیات پدرش، این گمان برطرف شد.


آرامگاه سید محمد در شهر [[بلد]] در ۵۰ كیلومتری جنوب [[سامراء]] قرار دارد و از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق به شمار می‌رود.
آرامگاه سید محمد در شهر [[بلد]] در ۵۰ كیلومتری جنوب [[سامراء]] قرار دارد و از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق به شمار می‌رود.
==زندگی‌نامه==
==زندگی‌نامه==
سید محمد فرزند [[امام هادی(ع)]] بود<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.</ref> گفته شده مادرش [[مادر امام حسن عسکری|حدیث]] یا سلیل نام داشت.<ref> بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.</ref> او در حدود سال ۲۲۸ق در [[صریا]] در نزدیکی [[مدینه]] متولد شد.<ref>بداوی، سبع الجزیره،  مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.</ref> او در سال ۲۳۳ق که امام هادی(ع) به دستور [[متوکل عباسی]]، به [[سامرا]] احضار شد، سید محمد در صریا ماند.<ref> بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.</ref> درباره اینکه سید محمد در چه سالی به سامرا نزد پدر رفته است اطلاعاتی در دست نیست ولی گفته شده در [[سال ۲۵۲ هجری قمری|سال ۲۵۲ق]] از سامراء راهی مدینه شد.<ref> بداوی، سبع الجزیره،  مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۴.</ref> هنگامی که به [[بلد]] رسید بیمار شد و در همانجا درگذشت و دفن شد.<ref>ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ۱۴۲۲ق، ص۳۲۵.</ref>  
سید محمد فرزند [[امام هادی(ع)]] بود<ref>مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.</ref> گفته شده مادرش [[مادر امام حسن عسکری|حدیث]] یا سلیل نام داشت.<ref> بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.</ref> او در حدود سال ۲۲۸ق در [[صریا]] در نزدیکی [[مدینه]] متولد شد.<ref>بداوی، سبع الجزیره،  مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.</ref> او در سال ۲۳۳ق که امام هادی(ع) به دستور [[متوکل عباسی]]، به [[سامرا]] احضار شد، سید محمد در صریا ماند.<ref> بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.</ref> درباره اینکه سید محمد در چه سالی به سامرا نزد پدر رفته است اطلاعاتی در دست نیست ولی گفته شده در [[سال ۲۵۲ هجری قمری|سال ۲۵۲ق]] از سامراء راهی مدینه شد.<ref> بداوی، سبع الجزیره،  مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۴.</ref> هنگامی که به [[بلد]] رسید بیمار شد و در همانجا درگذشت و دفن شد.<ref>ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ۱۴۲۲ق، ص۳۲۵.</ref> البته حسن بن موسی نوبختی از مرگ او در سامرا یاد کرده است.<ref>نوبختی، فرق الشیعه، ص۹۴.</ref> اما چنانکه محمدعلی اردوبادی گفته این خلاف مشهور است.


=== نوادگان===
=== نوادگان===
خط ۳۱: خط ۳۱:


==جایگاه==
==جایگاه==
به گفته [[باقر شریف قرشی]] محقق شیعی (درگذشته۱۴۳۳ق) اخلاق و ادب  سید محمّد او را از دیگران متمایز می‌‏ساخت.<ref>قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.</ref> از این‌رو برخی شیعیان تصور می‌کردند که امامت پس از امام هادی(ع) به او می‌رسد.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۸۹۱؛ قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.</ref> همچنین باقرشریف نقل کرده که امام حسن عسکری(ع) آموزش و تربیت سید محمد را بر عهده داشت از این‌رو همواره ملازم امام عسکری(ع) بوده است.<ref>قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.</ref>
به گفته [[باقر شریف قرشی]] محقق شیعی (درگذشته۱۴۳۳ق) اخلاق و ادب  سید محمّد او را از دیگران متمایز می‌‏ساخت.<ref>قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.</ref> از این‌رو برخی شیعیان تصور می‌کردند که امامت پس از امام هادی(ع) به او می‌رسد.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۸۹۱؛ قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.</ref> همچنین سید محمد همواره ملازم امام عسکری بود<ref>اردوبادی،حیاة و کرامات سبع الدجیل، ص۲۱.</ref> و به گفته باقرشریف قرشی امام عسکری تربیت و آموزش او را برعهده داشت.<ref>قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.</ref>بر پایه آنچه که محدث قمی نقل کرده امام حسن عسکری(ع) در مصیبت او گریبان خود را چاک زد و در پاسخ کسانی که به او اعتراض کردند به گریبان چاک دادن موسی در مرگ برادرش هارون استناد کرد.<ref>قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۱۰؛ قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۵۲۲.</ref>


بنا به گزارش [[سعد بن عبدالله اشعری]]، پس از شهادت امام هادی(ع)، گروهی از شیعیان وفات سید محمد را انکار کرده و به [[امامت]] او معتقد شدند. آنان می‌گفتند سید محمد، جانشین پدرش و همان [[مهدی موعود]] است. چراکه امام هادی(ع) او را برای [[امامت]] معرفی کرده و از آنجا که نسبت [[دروغ]] بر امام جایز نیست و [[بداء]] هم رخ نداده، پس او در حقیقت نمرده و پدرش از گزند مردم او را پنهان کرده است.<ref> اشعری قمی، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ص۱۰۱.</ref> با آنکه سید محمد در زمان حیات امام هادی(ع) از دنیا رفته بود<ref> اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ص۱۰۱.</ref> و امام هادی(ع) در [[مجلس ختم|مجلس ختمی]] که برایش برگزار کرد، به امامت [[امام حسن عسکری(ع)]] اشاره کرد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج‏۵۰، ص۲۴۶.</ref> بر پایه روایتی در این مراسم حدود ۱۵۰ نفر از [[آل ابی‌طالب]]، [[بنی‌هاشم]] و [[قریش]] حضور داشتند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج‏۵۰، ص۲۴۶.</ref>
بنا به گزارش [[سعد بن عبدالله اشعری]] و [[حسن بن موسی نوبختی]] از فرقه‌نگاران شیعی قرن سوم و چهارم پس از شهادت امام هادی(ع)، گروهی از شیعیان وفات سید محمد را انکار کرده و به [[امامت]] او معتقد شدند. آنان می‌گفتند سید محمد، جانشین پدرش و همان [[مهدی موعود]] است. چراکه امام هادی(ع) او را برای [[امامت]] معرفی کرده و از آنجا که نسبت [[دروغ]] بر امام جایز نیست و [[بداء]] هم رخ نداده، پس او در حقیقت نمرده و پدرش از گزند مردم او را پنهان کرده است.<ref> اشعری قمی، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ص۱۰۱؛ نوبختی، فرق الشیعه، ص۹۴.</ref> با آنکه سید محمد در زمان حیات امام هادی(ع) از دنیا رفته بود<ref> اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ص۱۰۱.</ref> و امام هادی(ع) در [[مجلس ختم|مجلس ختمی]] که برایش برگزار کرد، به امامت [[امام حسن عسکری(ع)]] اشاره کرد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج‏۵۰، ص۲۴۶.</ref> بر پایه روایتی در این مراسم حدود ۱۵۰ نفر از [[آل ابی‌طالب]]، [[بنی‌هاشم]] و [[قریش]] حضور داشتند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج‏۵۰، ص۲۴۶.</ref>


به گفته [[میرزا حسین نوری]] محدث شیعی (درگذشته ۱۳۲۰ق) کرامات سید محمد متواتر و نزد [[اهل سنت]] هم معروف است. مردم عراق می‌ترسند به نام او [[سوگند]] یاد کنند. اگر کسی از آنان را به برداشتن مالی متهم کنند، آن را برمی‌گردانند، ولی به سید محمد [[سوگند|قسم]] نمی‌خورند.<ref>نوری، نجم الثاقب، ۱۳۸۴ق، ج۱، ص۲۷۲.</ref> در برخی منابع، [[کرامت|کراماتی]] از سید محمد نقل شده است.<ref>مقدس، راهنمای اماکن زیارتی، نشر مشعر، ص۳۰۲.</ref>  [[محمدعلی اردوبادی]] (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق.) در کتاب «حیاة و کرامات ابوجعفر محمد بن الامام علی الهادی (ع)» حدود ۶۰ کرامت از وی ذکر کرده است.  
به گفته [[میرزا حسین نوری]] محدث شیعی (درگذشته ۱۳۲۰ق) کرامات سید محمد متواتر و نزد [[اهل سنت]] هم معروف است. مردم عراق می‌ترسند به نام او [[سوگند]] یاد کنند. اگر کسی از آنان را به برداشتن مالی متهم کنند، آن را برمی‌گردانند، ولی به سید محمد [[سوگند|قسم]] نمی‌خورند.<ref>نوری، نجم الثاقب، ۱۳۸۴ق، ج۱، ص۲۷۲.</ref> در برخی منابع، [[کرامت|کراماتی]] از سید محمد نقل شده است.<ref>مقدس، راهنمای اماکن زیارتی، نشر مشعر، ص۳۰۲.</ref>  [[محمدعلی اردوبادی]] (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق.) در کتاب «حیاة و کرامات ابوجعفر محمد بن الامام علی الهادی (ع)» حدود ۶۰ کرامت از وی ذکر کرده است.  

نسخهٔ ‏۲۵ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۱

محمد بن علی الهادی(ع)
نامسید محمد
نقشاز امامزادگان شیعی
کنیهابوجعفر• ابوجاسم
زادروز۲۲۸ق
زادگاهصریا-مدینه
درگذشت۲۵۲ق
مدفنشهر بلد در نزدیکی سامرا
لقب(ها)سبع الدُجَیل • سبع الجزیزه
پدرامام هادی(ع)
طول عمر۲۴ سال
مختصات مدفن۳۳°۵۹′۴۷″شمالی ۴۴°۱۱′۳۴″شرقی / ۳۳٫۹۹۶۳۳۳°شمالی ۴۴٫۱۹۲۷۰۹°شرقی / 33.996333; 44.192709
امامزادگان مشهور
عباس بن علیزینب کبریفاطمه معصومهسید محمدشاهچراغسیده نفیسه
سایر امامزادگان


محمد بن علی الهادی(ع) مشهور به سید محمد و سَبْعُ الدُجَیل (شیرمرد دُجیل) ، فرزند بزرگ امام هادی(ع) است که برخی گمان می‌کردند امامت بعد از امام هادی(ع) به او می‌رسد و با مرگ او در زمان حیات پدرش، این گمان برطرف شد.

آرامگاه سید محمد در شهر بلد در ۵۰ كیلومتری جنوب سامراء قرار دارد و از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق به شمار می‌رود.

زندگی‌نامه

سید محمد فرزند امام هادی(ع) بود[۱] گفته شده مادرش حدیث یا سلیل نام داشت.[۲] او در حدود سال ۲۲۸ق در صریا در نزدیکی مدینه متولد شد.[۳] او در سال ۲۳۳ق که امام هادی(ع) به دستور متوکل عباسی، به سامرا احضار شد، سید محمد در صریا ماند.[۴] درباره اینکه سید محمد در چه سالی به سامرا نزد پدر رفته است اطلاعاتی در دست نیست ولی گفته شده در سال ۲۵۲ق از سامراء راهی مدینه شد.[۵] هنگامی که به بلد رسید بیمار شد و در همانجا درگذشت و دفن شد.[۶] البته حسن بن موسی نوبختی از مرگ او در سامرا یاد کرده است.[۷] اما چنانکه محمدعلی اردوبادی گفته این خلاف مشهور است.

نوادگان

بنا بر آنچه که شیخ عباس قمی تاریخ‌نگار قرن چهاردهم قمری، از سید حسن براقی(درگذشته ۱۳۳۲ق) نقل کرده، نسل سید محمد از طریق یکی از نوادگانش به نام شمس‌الدین محمد(درگذشته ۸۳۲ یا ۸۳۳ق) ادامه یافته است.[۸] نسب شمس‌الدین با چهار واسطه به علی فرزند سید محمد می‌رسد. شمس‌الدین محمد چون در بخارا متولد و بزرگ شده بود به میرسلطان بخاری مشهور بود و فرزندانش را بخاریون می‌گفتند. او سپس به بلاد روم رفت، در شهر بروسا ساکن شد و در همانجا درگذشت قبرش در آنجا مشهور است.[۹] شیخ عباس قمی، همچنین به نقل از سید حسن براقی، سید محمد بعّاج را از نوادگان سید محمد دانسته است[۱۰] گفته شده سادات آل بعاج که در مناطق میسان، ذی‌قار، واسط، قادسیه، بغداد و نجف عراق زندگی می‌کنند، از نسل میرسلطان بخاری هستند.[۱۱]

جایگاه

به گفته باقر شریف قرشی محقق شیعی (درگذشته۱۴۳۳ق) اخلاق و ادب سید محمّد او را از دیگران متمایز می‌‏ساخت.[۱۲] از این‌رو برخی شیعیان تصور می‌کردند که امامت پس از امام هادی(ع) به او می‌رسد.[۱۳] همچنین سید محمد همواره ملازم امام عسکری بود[۱۴] و به گفته باقرشریف قرشی امام عسکری تربیت و آموزش او را برعهده داشت.[۱۵]بر پایه آنچه که محدث قمی نقل کرده امام حسن عسکری(ع) در مصیبت او گریبان خود را چاک زد و در پاسخ کسانی که به او اعتراض کردند به گریبان چاک دادن موسی در مرگ برادرش هارون استناد کرد.[۱۶]

بنا به گزارش سعد بن عبدالله اشعری و حسن بن موسی نوبختی از فرقه‌نگاران شیعی قرن سوم و چهارم پس از شهادت امام هادی(ع)، گروهی از شیعیان وفات سید محمد را انکار کرده و به امامت او معتقد شدند. آنان می‌گفتند سید محمد، جانشین پدرش و همان مهدی موعود است. چراکه امام هادی(ع) او را برای امامت معرفی کرده و از آنجا که نسبت دروغ بر امام جایز نیست و بداء هم رخ نداده، پس او در حقیقت نمرده و پدرش از گزند مردم او را پنهان کرده است.[۱۷] با آنکه سید محمد در زمان حیات امام هادی(ع) از دنیا رفته بود[۱۸] و امام هادی(ع) در مجلس ختمی که برایش برگزار کرد، به امامت امام حسن عسکری(ع) اشاره کرد.[۱۹] بر پایه روایتی در این مراسم حدود ۱۵۰ نفر از آل ابی‌طالب، بنی‌هاشم و قریش حضور داشتند.[۲۰]

به گفته میرزا حسین نوری محدث شیعی (درگذشته ۱۳۲۰ق) کرامات سید محمد متواتر و نزد اهل سنت هم معروف است. مردم عراق می‌ترسند به نام او سوگند یاد کنند. اگر کسی از آنان را به برداشتن مالی متهم کنند، آن را برمی‌گردانند، ولی به سید محمد قسم نمی‌خورند.[۲۱] در برخی منابع، کراماتی از سید محمد نقل شده است.[۲۲] محمدعلی اردوبادی (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق.) در کتاب «حیاة و کرامات ابوجعفر محمد بن الامام علی الهادی (ع)» حدود ۶۰ کرامت از وی ذکر کرده است.

حرم

آسیب‌دیدن ساختمان مرقد سید محمد در حمله داعش (سال ۱۳۹۵ش)

مرقد سید محمد در شهر بلد در ۸۵ کیلومتری شمال بغداد و نزدیکی سامرا قرار دارد و از زیارتگاه‌های شیعیان در عراق به شمار می‌رود. معمولا کسانی که برای زیارت حرم عسکریین به سامرا می‌روند مرقد سید محمد را نیز زیارت می‌کنند.

از تاریخ بنای اولیه حرم سید محمد، اطلاع دقیقی در دست نیست. با این حال گفته شده از تعمیراتی که در سال‌های ۱۳۷۹-۱۳۸۴ق در این آستانه انجام گرفته برمی‌آید که بنای نخستین آن متعلّق به قرن چهارم است که به دستور عضدالدوله دیلمی از حاکمان آل بویه انجام گرفته است.[۲۳] بنای دوم آن مربوط به قرن دهم قمری است که به دستور شاه اسماعیل صفوی، پس از فتح بغداد ایجاد شده است.[۲۴]

همچنین از تجدید بنای مرقد سید محمد در سال ۱۱۸۹ق نیز سخن گفته شده است.[۲۵] زین‌العابدین بن محمد سلماسی درگذشته ۱۲۶۶ق از شاگردان سید محمدمهدی بحرالعلوم در سال ۱۲۰۸ق به دستور امیرحسین خان سردار، بنایی از آجر و گچ برآن بنا کرد و مکانی برای اسکان زایران ساخت.[۲۶] در سال ۱۲۴۴ق ملامحمد صالح قزوینی حائری بناهای سابق را خراب کرد و بنای جدیدی همراه با گنبد کاشی‌کاری‌شده ایجاد کرد. این بازسازی در سال ۱۲۵۰ق پایان یافت.[۲۷] گفته شده سید محسن امین در سال ۱۲۵۰ق سردار حسین‌خان و در سال ۱۳۱۰ق میرزا حسین نوری آن را تعمیر کرده‌اند.[۲۸] همچنین میرزای شیرازی (۱۲۳۰-۱۳۱۲ق) از مراجع تقلید پس از سکونت در سامرا و نیز میرزامحمد تهرانی عسکری تعمیراتی در حرم سید محمد انجام دادند و حجره‌هایی به آن افزودند.[۲۹]

سید محمد طباطبایی با اموالی که در دوره مرجعیت پدرش آقا حسین قمی برای تعمیر مرقد سید محمد جمع شده بود، در سال‌های ۱۳۷۹-۱۳۸۴ق بنای جدیدی ساخت. در این بازسازی حدود ۱۵۰ مترمربع به فضای صحن اختصاص یافت. همچنین گنبد کاشی‌کاری شده با ارتفاع ۴۵ متر، مناره‌‌ ۴۰ متری و ضریح در آن نصب شد.[۳۰]

ستاد بازسازی عتبات عالیات در سال ۱۳۹۲ش بازسازی مرقد سید محمد را آغاز کرد[۳۱] هرچند در ۱۷ تیر ۱۳۹۵ش مرقد سید محمد مورد حمله گروه داعش قرار گرفت و بخش‌هایی از آن آسیب دید[۳۲] اما بازسای آن همچنان ادامه دارد.[۳۳]

تک‌نگاری

درباره سید محمد آثار نوشته شده است برخی از آنها عبارتند از:

  • حیاة و کرامات ابوجعفر محمد بن الامام علی الهادی (ع) اثر محمدعلی اردوبادی (۱۳۱۲-۱۳۸۰ق.) در احوال سید محمد. این کتاب به زبان عربی تألیف شده و با عنوان «ستاره دُجَیل» به فارسی ترجمه شده است. کتاب دو بخش دارد: بخش اول به زندگانی سید محمد و بخش دوم به کراماتی از او اختصاص دارد.
  • رساله‌ای در کرامات سید محمد بن علی الهادی، تألیف مهدی آل عبدالغفار کشمیری.
  • سبع الجزیره اثر عبدالله بداوی

پانویس

  1. مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲.
  2. بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.
  3. بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.
  4. بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۲.
  5. بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۴.
  6. ابن صوفی، المجدی فی انساب الطالبیین، ۱۴۲۲ق، ص۳۲۵.
  7. نوبختی، فرق الشیعه، ص۹۴.
  8. قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۸۹۳.
  9. حسینی مدنی، تحفة الازهار، التراث المکتوب، ج۳، ص۴۶۱-۴۶۲.
  10. قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۸۹۳.
  11. بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۱۰.
  12. قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.
  13. قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۸۹۱؛ قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.
  14. اردوبادی،حیاة و کرامات سبع الدجیل، ص۲۱.
  15. قرشی، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، ۱۴۳۳ق، ج۳۴، ص۲۶.
  16. قمی، سفینة البحار، ج۲، ص۴۱۰؛ قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ص۵۲۲.
  17. اشعری قمی، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ص۱۰۱؛ نوبختی، فرق الشیعه، ص۹۴.
  18. اشعری، المقالات و الفرق، ۱۳۶۰ش، ص۱۰۱.
  19. مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج‏۵۰، ص۲۴۶.
  20. مجلسی، بحارالانوار، ۱۳۶۳ش، ج‏۵۰، ص۲۴۶.
  21. نوری، نجم الثاقب، ۱۳۸۴ق، ج۱، ص۲۷۲.
  22. مقدس، راهنمای اماکن زیارتی، نشر مشعر، ص۳۰۲.
  23. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۰.
  24. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۱-۵۲۰.
  25. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۱-۵۲۰.
  26. بداوی، سبع الجزیره، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، ص۸.
  27. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۱.
  28. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۱.
  29. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۱.
  30. فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، زیارتگاه‌های عراق، ج۱، ص۵۲۲.
  31. «چند طرح بازسازی حرم امامزاده سیدمحمد آماده بهره‌برداری»
  32. «الصور: إحباط محاولة تفجير مرقد (سيد محمد) في بلد.. و مقتل ثلاثة انتحاريين أمام بوابة دخول الزائرين»
  33. «چند طرح بازسازی حرم امامزاده سیدمحمد آماده بهره‌برداری»

منابع

  • فقیه بحرالعلوم و خامه‌یار، محمدمهدی و احمد، زیارتگاه‌های عراق( معرفی زیارتگاه‌های مشهور در کشور عراق)، تهران، سازمان حج و زیارت.
  • ابن صوفی نسابه، المجدی فی انساب الطالبیین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۴۲۲ق.
  • قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، قم، دلیل ما، ۱۳۷۹ش.
  • حسینی مدنی، ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب الائمة الاطهار، التراث المکتوب، بی‌تا.
  • مقدس، احسان، راهنمای اماکن زیارتی و سیاحتی در عراق، تهران، نشر مشعر، بی‌تا.
  • طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، قم، دار المعارف الإسلامیة، ۱۴۱۱ق.
  • قرشی، باقرشریف، موسوعة سیرة اهل البیت الامام الحسن العسکری، تحقیق مهدی باقر قرشی‏، نجف، مؤسسة الامام الحسن، ۱۴۳۳ق/۲۰۱۲م.
  • کلینی، محمد بن یعقوب ،الکافی ، تحقیق علی‌اکبر غفاری ،تهران، دارالکنب الاسلامیه، ۱۳۸۸ق.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، تهران‏، اسلامیة، ۱۳۶۳ش.
  • مفید، الإرشاد فی معرفة حجج‌الله علی العباد، قم ،کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
  • طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تحقیق علی‌اکبر غفاری بیروت، دارالمعرفه، ۱۳۹۹ق.
  • اشعری قمی، سعد بن عبدالله، المقالات و الفرق، تصحیح محمدجواد مشکور، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۰ش.
  • بداوی، عبدالله علی حسن، سبع الجزیره، عراق، مرکز سبع الدجیل للتبلیغ و الارشاد، بی‌تا.
  • «الصور: إحباط محاولة تفجير مرقد (سيد محمد) في بلد.. و مقتل ثلاثة انتحاريين أمام بوابة دخول الزائرين»، العالم الجدید، انتشار ۱۸ تیر ۱۳۹۵ش، مشاهده ۱۷ اسفند ۱۳۹۸ش.
  • نوری، میرزاحسین، نجم الثاقب فی احوال الامام الغائب، قم، مسجد جمکران، ۱۳۸۴ق.