میکائیل
میکائیل از ملائکه مقرب الهی و مأمور رزق و روزی بندگان است که در قرآن از او یاد شده است. بر اساس روایات میکائیل فرشته رحمت، از حاملان عرش الهی و از نخستین فرشتگانی است که بر حضرت آدم سجده کرد.
مشارکت در هلاکت قوم لوط(ع) و فرعون، دادن شرح صدر به پیامبر(ص) و محافظت از او در لیلةالمبیت، یاری دادن مسلمانان در جنگ بدر و آوردن براق برای معراج پیامبر(ص) ار دیگر وظایف وی بیان شده است. در کتاب مقدس از این فرشته با عنوان رئیس ملائکه یاد شده است.
جایگاه
میکائیل از فرشتگان مقرب خداوند است که در قرآن[۱] از او با نام «میکال» یاد شده است.[۲] بسیاری از مفسران اهل سنت و عده‌ای از شیعیان، با استناد به روایات، او را فرشته رحمت دانسته‌اند.[۳] همچنین بر پایه برخی روایات، لوح محفوظ، چهار رکن دارد و میکائیل مظهر رکن اراده در آن است.[۴] به‌علاوه اینکه میکائیل مظهر اسم «رب» و از حاملان عرش الهی است.[۵]
میکائیل در کنار جبرئیل، اسرافیل و عزرائیل، چهار فرشته مقرب درگاه الهی هستند که از آنها به «رؤوس ملائکه» تعبیر می‌شود.[۶] در روایات از او پس از جبرئیل به عنوان دومین فرشته مقرب الهی یاد شده است.[۷] در قرآن درباره او آمده است: «هرکس دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئیل و میکائیل است [بداند که] خدا یقیناً دشمن کافران است».[۸]
بر پایه برخی احادیث، میکائیل، جبرئیل و اسرافیل از یک تسبیح آفریده شدند[۹] و پیامبر(ص) همیشه در دعای نیمه‌شب، خدا را چنین خطاب می‌کرد «یا رب جبرئیل و میکائیل و اسرافیل».[۱۰] امام علی(ع) در حدیثی می‌گوید میکائیل امام ملائکه است و فرشتگان در بیت المعمور به او اقتدا می‌کنند.[۱۱] امام سجاد(ع) نیز در حق او این‌گونه دعا می‌کند که «خدایا بر میکائیل درود بفرست که در پیشگاه تو بلندمرتبه است».[۱۲]
وظایف
بر اساس روایات شیعه، خداوند به‌وسیله میکائیل، رزق و روزی موجودات را به آنها می‌رساند.[۱۳] همچنین در قیامت مأمور گذاشتن پل صراط بر روی دوزخ است.[۱۴] برخی از روایات، او را فرشته موکل بر نزول باران دانسته[۱۵] و مأموریت‌های دیگری نیز برای او ذکر کرده‌اند، از جمله؛
در روایات آمده است که میکائیل و جبرئیل، اولین فرشتگانی بودند که بر آدم سجده کردند.[۱۷] همچنین شرح صدر پیامبر(ص) به‌وسیله این دو فرشته انجام می‌گرفت.[۱۸]
در ادیان دیگر
در منابع مسیحی و یهودی، میکائیل از فرشتگان مقرب و بزرگ است که گاهی از او به «میشل» نیز یاد می‌شود.[۱۹] میکائیل نزد یهودیان، مدافع همیشگی قوم یهود تلقی شده و رتبه‌ای بالاتر از جبرئیل دارد.[۲۰] کتاب مقدس در فصل دهم و دوازدهم از کتاب دانیال، میکائیل را رئیس فرشتگان معرفی می‌کند که به کمک دانیال آمده و او را یاری می‌دهد تا بر دشمنانش پیروز گردد.[۲۱] در رساله یهودا نیز میکائیل به‌عنوان رئیس ملائکه درباره جسد موسی(ع) با شیطان نزاع می‌کند و به او می‌گوید یهوه تو را توبیخ نماید.[۲۲] در مکاشفه یوحنا از میکائیل و لشکریانی از فرشتگان یاد می‌کند که با اژدها جنگ می‌کنند.[۲۳]
پانویس
- ↑ سوره بقره، آیه۹۸.
- ↑ رجالی تهرانی، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۵.
- ↑ زمخشری، کشاف، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳۹۴؛ کاشانی، زبدةالتفاسیر، ۱۴۲۳ق، ج۶، ص۴۶۴، به نقل از رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۱.
- ↑ ابن فناری، مصباح الانس، ۱۳۷۴ش، ص۴۰۲.
- ↑ موسوی خمینی، آداب الصلوة، ۱۳۸۷ش، ص۲۷۵.
- ↑ رجالی تهرانی، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۵.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۶۰.
- ↑ مَنْ کانَ عَدُوًّا لِلَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ رُسُلِهِ وَ جِبْریلَ وَ میکالَ فَإِنَّ اللَّهَ عَدُوٌّ لِلْکافِرینَ؛ هرکس دشمن خدا و فرشتگان و فرستادگان او و جبرئیل و میکائیل است [بداند که] خدا یقیناً دشمن کافران است.(سوره بقره، آیه۹۸).
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۸.
- ↑ پاکتچی، «اسرافیل» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۶.
- ↑ رجالی تهرانی، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۵.
- ↑ صحیفه سجادیه، ۱۳۸۷ش، دعای سوم، ص۲۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۲۶۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ترجمه علی کرمی، ۱۳۶۰ش، ج۲۰، ص۴۶۹.
- ↑ پاکتچی، «اسرافیل» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۲۸۸.
- ↑ ر.ک. هاشمی رفسنجانی، فرهنگ قرآن، ۱۳۸۹ش، ج۳۰، ص۲۳۲-۲۴۳؛ پاکتچی، «اسرافیل» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۸، ص۲۸۸؛ رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۳۹-۲۴۵.
- ↑ خرمشاهی، «میکال» در دانشنامه قرآنی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۹۵.
- ↑ خرمشاهی، «میکال» در دانشنامه قرآنی، ۱۳۷۷ش، ص۲۱۹۵.
- ↑ ابراهیم، «جبرئیل» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ص۵۴۴.
- ↑ ابراهیم، «جبرئیل» در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ص۵۴۴.
- ↑ کتاب مقدس، کتاب دانیال، فصل دهم بند ۱۳ و ۲۱؛ کتاب دانیال، فصل دوازدهم، بند ۱.
- ↑ کتاب مقدس، رساله یهودا، بند ۸.
- ↑ کتاب مقدس، مکاشفه یوحنا، فصل دوازدهم، بند ۷.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه استاد فولادوند.
- ابن فناری، محمد بن حمزه، مصباح الانس، تهران، نشر مولی، ۱۳۷۴ش.
- خرمشاهی، قوام‌الدین، «میکال» در دانشنامه قرآنی، تهران، نشر دوستان، ۱۳۷۷ش.
- دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، به کوشش کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- رجالی تهرانی، علیرضا، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
- رستمی، محمد زمان و طاهره آل بویه، سیری در اسرار فرشتگان با رویکردی قرآنی و عرفانی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- زمخشری، محمود، الکشاف، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۴۰۷ق.
- صحیفه سجادیه، مشهد، انتشارات آستان قدس، ۱۳۸۷ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.
- ترجمه کتاب مقدس، عهد جدید، تهران، نشر نی، ۱۳۸۷ش.
- موسوی خمینی، روح‌الله، آداب الصلواة، تهران، مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ش،
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۹ش.