آمین
آمین، به معنای «اجابت کن»، واژهای دینی است که برای درخواست استجابت دعا استفاده میشود. در فقه شیعه و سنی، دربارهٔ گفتن این واژه در نماز بحث میشود. فقیهان اهلسنت معتقدند در نماز، پس از قرائت سورهٔ حمد، واجب یا مستحب است که آمین گفته شود؛ اما طبق فتوای فقیهان شیعه، گفتن این واژه در نماز حرام است و موجب باطلشدن نماز میشود. در روایات شیعه، از امامان نقل شده است که در نماز جماعت، بعد از خواندن سورهٔ حمد، بهجای گفتن آمین، ذکر «الحمدلله» گفته شود.
جایگاه و مفهوم آمین
واژهٔ «آمين» در عربی بهمعنای «اجابت کن» است.[۱] در فارسی نیز به همین معنا به کار میرود.[۲] میگویند این واژه از زبان عِبری به زبان عربی وارد شده و در هر دو زبان، کاربردی دینی دارد.[۳] این واژه، هم در یهودیت و هم در مسیحیت به کار میرود و یکی از معانی آن طلب استجابت دعاست.[۴]
کاربرد واژه «آمین» در نماز یکی از مسائل اختلافی میان مذهب شیعه و مذاهب فقهی اهلسنت است. در فقه امامیه، گفتن لفظ آمین در انتهای سوره حمد، جزو مبطِلات نماز است.[۵]
آمین در کتابهای تفسیری
لفظ آمین در قرآن به کار نرفته است؛ اما در برخی کتب تفسیری، ذیل آیۀ ۸۸ و ۸۹ سوره یونس آمده که وقتی حضرت موسی(ع)، فرعون را نفرین کرد، خود و برادرش هارون آمین گفتند.[۶] همچنین در روایتی از امام صادق(ع) آمده که پس از دعای موسی، علاوه بر هارون، فرشتگان نیز آمین گفتند. در این هنگام، خداوند گفت دعای شما دو نفر (موسی و هارون) را مستجاب کردم.[۷]
حکم فقهی گفتن آمین در نماز
یکی از احکام فقهی نماز، گفتن آمین در نماز است. اهلسنت پس از پایان قرائت سورۀ حمد آمین میگویند. در نماز فُرادا، خودِ نمازگزار این واژه را بر زبان میآورد و در نماز جماعت، پس از اتمام سورۀ حمد توسط امام جماعت، نمازگزاران یکصدا آمین میگویند. البته میگویند برخی مذاهب اهلسنت گفتن آمین را واجب یا مستحب نمیدانند.[۸]
در مقابل، فقهای شیعه با استناد به اینکه این عمل از پیامبر اسلام(ص) به ما نرسیده و تغییر در نماز محسوب میشود، گفتنِ این کلمه در نماز را حرام و باطلکنندهٔ آن میدانند.[۹] صاحبْجواهر فقیه قرن سیزدهم گفته است مشهور و بلکه اجماع میان فقیهان امامیه این است که گفتن آمین در نماز حرام است و باعث باطلشدن نماز میشود.[۱۰] در اینکه گفتن آمین پس از اتمام سورۀ حمد، حرام و باطلکننده نماز است، تفاوتی بین نماز واجب یا مستحب، و توسط امام جماعت یا مأموم نیست.[۱۱] همچنین تفاوتی ندارد آمین به قصد اینکه جزئی از نماز است گفته شود یا تنها به قصد دعا بیان شود.[۱۲] البته گفتن آمین از روی فراموشی یا بهاشتباه یا از روی تقیه اشکالی ندارد؛ بلکه در صورت لزوم تقیه واجب است.[۱۳]
توصیه به گفتن آمین در برخی روایات
در برخی روایات شیعه، به گفتن آمین سفارش شده است.[۱۴] در مقابل، روایاتی هم هست که در آنها آمده در نماز جماعت، بعد از خواندن سورهٔ حمد، بهجای گفتن آمین، ذکر «الحمدلله» گفته شود.[۱۵] فقهای امامیه بهخاطر وجود اجماع بر ترک آمین گفتهاند روایات دستهٔ نخست از روی تقیه بیان شدهاند.[۱۶]
پانویس
- ↑ جمعی از نویسندگان، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت(ع)، ۱۳۸۱ش، ج۱، ص۲۸۰.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل آمین.
- ↑ معصومی و ابن الرسول، «بررسی تطبیقی واژه آمین در دو زبان عربی و عبری»، پژوهشهای زبانشناسی.
- ↑ آذرنوش، «آمین»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- ↑ سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۲۱۹؛ شهید اول، الدروس الشرعیه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۷۴.
- ↑ طبری، جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، ۱۴۰۴ق، ج ۱۱، ص۱۱۰.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۱۰.
- ↑ ابن قدامه، المغنی، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۳۵۲_۳۵۳.
- ↑ طوسی، استبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۱۸-۳۱۹؛ عاملی، مفتاح الکرامه، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۱۱۹؛ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۳ش، ج۱۰، ص۶.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۳۶۳ش، ج۱۰، ص۲.
- ↑ علامه حلی، تحریر الاحکام، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۲۴۹.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۵۱.
- ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۱۵۱.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به طوسی، استبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۱۹.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۱۳؛ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۶۷_۶۸.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به طوسی، استبصار، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۳۱۹.
منابع
- آذرنوش، آذرتاش، «آمین»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی. فایل مقاله
- ابن قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، قاهره، مکتبة القاهره، ۱۳۸۸ق.
- جمعی از پژوهشگران زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، قم، نشر مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق.
- جمعی از پژوهشگران زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، موسوعة الفقه الإسلامی طبقا لمذهب أهل البیت(ع)، قم، نشر مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۳۸۱ش.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، ۱۴۰۹ق.
- دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا.
- رضیالدین استرآبادی، محمد بن حسن، شرح الرضی علی الکافیه، تهران، مؤسسة الصادق للطباعة و النشر، ۱۳۸۴ش.
- سید مرتضی، علی بن حسین، رسائل الشریف المرتضی، قم، دار القرآن الکریم، ۱۴۰۵ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
- طبری، محمد بن جریر، تفسیر طبری، تحقیق: احمد محمد شاکر، بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۲۰ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران، دار الکتاب الاسلامیه، ۱۳۶۳ش.
- عاملی، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۲۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- معصومی، امیرصالح و ابن الرسول، سید محمدرضا، «بررسی تطبیقی واژه آمین در دو زبان عربی و عبری»، پژوهشهای زبانشناسی، شماره۴، مرداد ۱۳۹۰ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۲۶۲ش.