روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز تمیزکاری |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز افزایش تک نگاری |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''رُوح‌ُ القُدُس''' به‌معنای روح پاک است که درباره حقیقت | '''رُوح‌ُ القُدُس''' به‌معنای روح پاک است که درباره حقیقت آن اختلاف‌نظر وجود دارد. [[جبرئیل]]، موجودی از [[عالم امر]]، نیروی غیبی، عقل فعال، روح‌الارواح و بزرگ فرشتگان مصداق آن معرفی شده است. | ||
در منابع اسلامی وظایفی همچون ابلاغ [[وحی]] به [[پیامبران]]، یاری رساندن به [[مؤمنان]]، مبدأ علم [[پیامبران]]، منشأ القاء حکم و علم به [[اهل بیت(ع)]] و [[شفاعت]] در [[روز قیامت]] به روحالقدس نسبت داده شده است. | در منابع اسلامی وظایفی همچون ابلاغ [[وحی]] به [[پیامبران]]، یاری رساندن به [[مؤمنان]]، مبدأ علم [[پیامبران]]، منشأ القاء حکم و علم به [[اهل بیت(ع)]] و [[شفاعت]] در [[روز قیامت]] به روحالقدس نسبت داده شده است. | ||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
روحالقدس به‌معنای روح پاک، که از عیب‌ها و نقص‌ها منزه است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۲.</ref> از قاموس کتاب مقدس نقل شده، روحالقدس را مقدس می‌گویند چرا که از کارهایش تقدیس قلب‌های مؤمنان است و به واسطه علاقه‌ای که به خدا و مسیح دارد او را روح‌الله و روح مسیح نیز می‌نامند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۴۰.</ref> | روحالقدس به‌معنای روح پاک، که از عیب‌ها و نقص‌ها منزه است.<ref>زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۲.</ref> از قاموس کتاب مقدس نقل شده، روحالقدس را مقدس می‌گویند چرا که از کارهایش تقدیس قلب‌های مؤمنان است و به واسطه علاقه‌ای که به خدا و مسیح دارد او را روح‌الله و روح مسیح نیز می‌نامند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۴۰.</ref> | ||
این واژه در قرآن و کتاب مقدس به کار رفته | این واژه در قرآن و کتاب مقدس به کار رفته است؛ قرآن از نازل شدن [[قرآن]] به وسیله روحالقدس<ref>سوره نحل، آیه ۱۰۲.</ref> و تأیید حضرت عیسی توسط او<ref>سوره بقره، آیات۸۷، ۲۵۳؛ سوره مائده، آیه ۱۱۰.</ref> سخن گفته شده است. این واژه در ادبیات فارسی نیز استفاده می‌شود مانند: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
|فیض روحالقدس ار باز مدد فرماید|دیگران هم بکنند آنچه مسیحا می‌کرد.<ref>دیوان حافظ، غزلیات حافظ، عزل ۱۴۳.</ref>}} | |فیض روحالقدس ار باز مدد فرماید|دیگران هم بکنند آنچه مسیحا می‌کرد.<ref>دیوان حافظ، غزلیات حافظ، عزل ۱۴۳.</ref>}} | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
== روحالقدس کیست؟== | == روحالقدس کیست؟== | ||
درباره حقیقت روحالقدس احتمالات مختلفی ذکر شده است: | درباره حقیقت روحالقدس احتمالات مختلفی ذکر شده است: | ||
* جبرئیل: تعدادی از [[مفسران]] روحالقدس را [[جبرئیل]] دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> نامیدن جبرئیل به روحالقدس به روحانیت و قداست او و نیز نقشش در زنده نگه داشتن دین اشاره دارد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> | * جبرئیل: تعدادی از [[مفسران]] روحالقدس را [[جبرئیل]] دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> نامیدن جبرئیل به روحالقدس به روحانیت و قداست او و نیز نقشش در زنده نگه داشتن دین اشاره دارد.<ref>نگاه کنید به: ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۸۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> | ||
* موجودی از [[عالم امر]]: [[علامه طباطبایی]] روحالقدس را موجودی از عالم امر و غیر از [[ملائکه]] می‌داند که آنان را در رساندن [[وحی]] به [[انبیا]] همراهی می‌کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۳، ص۱۹۶-۱۹۸.</ref> | * موجودی از [[عالم امر]]: [[علامه طباطبایی]] روحالقدس را موجودی از عالم امر و غیر از [[ملائکه]] می‌داند که آنان را در رساندن [[وحی]] به [[انبیا]] همراهی می‌کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ج۱۳، ص۱۹۶-۱۹۸.</ref> | ||
* بزرگ فرشتگان: در روایتی از [[امام صادق(ع)]]، روح القدس فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و [[میکائیل]] معرفی شده که همراه [[پیامبر اسلام(ص)]] بوده و پس از پیامبر(ص)، همراه [[امامان شیعه]] است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۷۹.</ref> در برخی از روایات روحالقدس، همان روح دانسته شده که در قرآن<ref>سوره قدر، آيه۴.</ref> از نزول او به همراه ملائکه در [[شب قدر]] سخن گفته شده است.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۱۴.</ref> | * بزرگ فرشتگان: در روایتی از [[امام صادق(ع)]]، روح القدس فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و [[میکائیل]] معرفی شده که همراه [[پیامبر اسلام(ص)]] بوده و پس از پیامبر(ص)، همراه [[امامان شیعه]] است.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۷۹.</ref> در برخی از روایات روحالقدس، همان روح دانسته شده که در قرآن<ref>سوره قدر، آيه۴.</ref> از نزول او به همراه ملائکه در [[شب قدر]] سخن گفته شده است.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۱۴.</ref> | ||
* نیروی غیبی: روحالقدس اسم اعظم<ref>ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> یا نیروی غیبی<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> که [[عیسی مسیح]] با آن مردگان را زنده می‌کرد. این نیرو به صورت ضعیف‌تر در وجود همه مؤمنان قرار دارد و آنها را یاری می‌کند و از [[گناه]] بازمی‌دارد.<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> | * نیروی غیبی: روحالقدس اسم اعظم<ref>ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۸۱.</ref> یا نیروی غیبی<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> که [[عیسی مسیح]] با آن مردگان را زنده می‌کرد. این نیرو به صورت ضعیف‌تر در وجود همه مؤمنان قرار دارد و آنها را یاری می‌کند و از [[گناه]] بازمی‌دارد.<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.</ref> | ||
* عقل فعال: روحالقدس در نگاه [[فارابی]]، [[شیخ اشراق]] و [[میرداماد]] از فلاسفه مسلمان به عنوان [[عقل فعال]](صورت‌بخش جهان ماده) شناخته می‌شود البته در نزد [[ابن سینا]] و [[ملاصدرا]] روحالقدس، جبرئیل و عقل فعال یکی هستند.<ref>اله‌بداشتی، «روحالقدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، ص۴.</ref> | * عقل فعال: روحالقدس در نگاه [[فارابی]]، [[شیخ اشراق]] و [[میرداماد]] از فلاسفه مسلمان به عنوان [[عقل فعال]](صورت‌بخش جهان ماده) شناخته می‌شود البته در نزد [[ابن سینا]] و [[ملاصدرا]] روحالقدس، جبرئیل و عقل فعال یکی هستند.<ref>اله‌بداشتی، «روحالقدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، ص۴.</ref> | ||
*روح الارواح: در برخی از آثار [[عرفا]]، از روحالقدس به عنوان روح‌الارواح یاد شده که مخلوق خدا نیست بلکه وجهی از وجوه خدا است. آنان بر اساس آیه | *روح الارواح: در برخی از آثار [[عرفا]]، از روحالقدس به عنوان روح‌الارواح یاد شده که مخلوق خدا نیست بلکه وجهی از وجوه خدا است. آنان بر اساس آیه «وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»<ref>سوره حجر، آیه۱۹.</ref>، روحالقدس را روح‌الله می‌دانند که روح مخلوقات به آن قائم است.<ref> حیدر آملی، جامع الاسرار، ۱۳۴۷ش، ص۶۸۸-۶۹۰؛ علی‌پور، «روحالقدس»، ص۴۳۳-۴۳۷.</ref> | ||
برخی از مفسران روحالقدس را [[انجیل]] دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.</ref> | برخی از مفسران روحالقدس را [[انجیل]] دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
همچنین در [[کتاب مقدس]] آفرینش موجودات به روحالقدس نسبت داده شده است.{{مدرک}} برخی از [[مسیحیان]] معتقدند بدون روحالقدس نه دنیایی پدید می‌آمد و نه مخلوقی.<ref>علی‌پور، «روحالقدس»، ص۴۳۴.</ref> بر اساس کتاب مقدس مؤمنان در هنگام توبه و [[ایمان]] روحالقدس را در می‌یابند. او انسان‌ها را از آلودگی‌های گناه پاک می‌کند و مُحرِک آنها برای زندگی مقدس است.<ref> علی‌پور، «روحالقدس»، ج۲۰، ص۴۳۴.</ref> | همچنین در [[کتاب مقدس]] آفرینش موجودات به روحالقدس نسبت داده شده است.{{مدرک}} برخی از [[مسیحیان]] معتقدند بدون روحالقدس نه دنیایی پدید می‌آمد و نه مخلوقی.<ref>علی‌پور، «روحالقدس»، ص۴۳۴.</ref> بر اساس کتاب مقدس مؤمنان در هنگام توبه و [[ایمان]] روحالقدس را در می‌یابند. او انسان‌ها را از آلودگی‌های گناه پاک می‌کند و مُحرِک آنها برای زندگی مقدس است.<ref> علی‌پور، «روحالقدس»، ج۲۰، ص۴۳۴.</ref> | ||
== تک‌نگاری== | |||
کتاب تحلیل فلسفی و عرفانی روحالقدس در متون دینی اثر فاطمه علی‌پور به تبیین جایگاه روحالقدس در آئین زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام می‌پردازد همچنین تبیینات فلسفی و عرفانی اندیشمندان مسلمان را تحلیل و ارزیابی می‌کند. این اثر سوی انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا منتشر شده است. | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس۲}} | {{پانویس۲}} | ||
نسخهٔ ۴ اوت ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۳
رُوح‌ُ القُدُس به‌معنای روح پاک است که درباره حقیقت آن اختلاف‌نظر وجود دارد. جبرئیل، موجودی از عالم امر، نیروی غیبی، عقل فعال، روح‌الارواح و بزرگ فرشتگان مصداق آن معرفی شده است.
در منابع اسلامی وظایفی همچون ابلاغ وحی به پیامبران، یاری رساندن به مؤمنان، مبدأ علم پیامبران، منشأ القاء حکم و علم به اهل بیت(ع) و شفاعت در روز قیامت به روحالقدس نسبت داده شده است.
جایگاه
روحالقدس به‌معنای روح پاک، که از عیب‌ها و نقص‌ها منزه است.[۱] از قاموس کتاب مقدس نقل شده، روحالقدس را مقدس می‌گویند چرا که از کارهایش تقدیس قلب‌های مؤمنان است و به واسطه علاقه‌ای که به خدا و مسیح دارد او را روح‌الله و روح مسیح نیز می‌نامند.[۲]
این واژه در قرآن و کتاب مقدس به کار رفته است؛ قرآن از نازل شدن قرآن به وسیله روحالقدس[۳] و تأیید حضرت عیسی توسط او[۴] سخن گفته شده است. این واژه در ادبیات فارسی نیز استفاده می‌شود مانند: الگو:شعر۲
روحالقدس کیست؟
درباره حقیقت روحالقدس احتمالات مختلفی ذکر شده است:
- جبرئیل: تعدادی از مفسران روحالقدس را جبرئیل دانسته‌اند.[۵] نامیدن جبرئیل به روحالقدس به روحانیت و قداست او و نیز نقشش در زنده نگه داشتن دین اشاره دارد.[۶]
- موجودی از عالم امر: علامه طباطبایی روحالقدس را موجودی از عالم امر و غیر از ملائکه می‌داند که آنان را در رساندن وحی به انبیا همراهی می‌کرده است.[۷]
- بزرگ فرشتگان: در روایتی از امام صادق(ع)، روح القدس فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و میکائیل معرفی شده که همراه پیامبر اسلام(ص) بوده و پس از پیامبر(ص)، همراه امامان شیعه است.[۸] در برخی از روایات روحالقدس، همان روح دانسته شده که در قرآن[۹] از نزول او به همراه ملائکه در شب قدر سخن گفته شده است.[۱۰]
- نیروی غیبی: روحالقدس اسم اعظم[۱۱] یا نیروی غیبی[۱۲] که عیسی مسیح با آن مردگان را زنده می‌کرد. این نیرو به صورت ضعیف‌تر در وجود همه مؤمنان قرار دارد و آنها را یاری می‌کند و از گناه بازمی‌دارد.[۱۳]
- عقل فعال: روحالقدس در نگاه فارابی، شیخ اشراق و میرداماد از فلاسفه مسلمان به عنوان عقل فعال(صورت‌بخش جهان ماده) شناخته می‌شود البته در نزد ابن سینا و ملاصدرا روحالقدس، جبرئیل و عقل فعال یکی هستند.[۱۴]
- روح الارواح: در برخی از آثار عرفا، از روحالقدس به عنوان روح‌الارواح یاد شده که مخلوق خدا نیست بلکه وجهی از وجوه خدا است. آنان بر اساس آیه «وَنَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»[۱۵]، روحالقدس را روح‌الله می‌دانند که روح مخلوقات به آن قائم است.[۱۶]
برخی از مفسران روحالقدس را انجیل دانسته‌اند.[۱۷]
همچنین انجیل از مصادیق آن معرفی شده است.[۱۸]
وظایف
در قرآن کریم و احادیث وظایفی به روحالقدس نسبت داده شده است.
- ابلاغ وحی به پیامبران: بنابر اینکه روح القدس جبرئیل باشد انتقال و ابلاغ پیام خدا به پیامبران از وظایف او است.
- مؤید و کمک‌کننده پیامبران و اولیای الهی: در آیاتی از قرآن که سخن از تأیید عیسی مسیح به وسیله روح القدس به میان آمده، بنابر نظر مفسران تأیید به معنای تقویت و کمک است.[۱۹]
- در بعضی از روایات روحالقدس حافظ پیامبران از گناهان معرفی شده است.[۲۰]
- مبدا علم انبیا:در برخی از روایات از وجود پنج روح در وجود انبیا و اوصیا نام برده شده که روحالقدس از جمله آنهاست و به وسیله او پیامبران تمام علوم را فرا می‌گیرند.[۲۱]
- القا حکم الهی به اهل بیت(ع): بر پایه روایتی از امام صادق(ع)، اهل بیت بر اساس حکم خدا و داود نبی قضاوت می‌کنند و اگر حکم چیزی را ندانند روحالقدس علم آن‌را بر قلبشان القا می‌کند.[۲۲]
- شفاعت در قیامت: بر پایه حدیثی از پیامبر اسلام(ص) نخستین شفاعت‌کننده در روز قیامت روحالقدس است.[۲۳]
- یاری‌رسانی به مؤمنان: بر اساس روایات روحالقدس تا زمانی که مؤمنان با زبان و عمل خود پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) را یاری کنند، آنان را یاری می‌کند.[۲۴]
الوهیت
در ادبیات مسیحی روحالقدس، اقنوم سوم از اقنوم‌های سه‌گانه (پدر، پسر و روحالقدس) است.[۲۵] متکلمان مسیحی درباره الوهیت روحالقدس اختلاف‌نظر دارند. بعضی از آنان که به «مخالفان روحالقدس» شهرت داشتند شخصیت الهی روحالقدس را انکار می‌کردند.[۲۶] اما برخی دیگر بر این باورند که روحالقدس موجود مستقلی نیست بلکه تجلی خدا است و به الوهیتش او معتقدند.[۲۷] این گروه روحالقدس را دارای فکر، احساس و اراده می‌دانند.[۲۸]
همچنین در کتاب مقدس آفرینش موجودات به روحالقدس نسبت داده شده است. برخی از مسیحیان معتقدند بدون روحالقدس نه دنیایی پدید می‌آمد و نه مخلوقی.[۲۹] بر اساس کتاب مقدس مؤمنان در هنگام توبه و ایمان روحالقدس را در می‌یابند. او انسان‌ها را از آلودگی‌های گناه پاک می‌کند و مُحرِک آنها برای زندگی مقدس است.[۳۰]
تک‌نگاری
کتاب تحلیل فلسفی و عرفانی روحالقدس در متون دینی اثر فاطمه علی‌پور به تبیین جایگاه روحالقدس در آئین زرتشت، یهود، مسیحیت و اسلام می‌پردازد همچنین تبیینات فلسفی و عرفانی اندیشمندان مسلمان را تحلیل و ارزیابی می‌کند. این اثر سوی انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا منتشر شده است.
پانویس
الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود
منابع
- ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ق.
- آملی، حیدر بن علی، جامع الاسرار و منبع النور، تهران، چاب هانری کوربن و عثمان اسماعیل یحیی، ۱۳۴۷ش.
- اله‌بداشتی، علی، «روحالقدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، مجله الهیات تطبیقی، شماره سوم، ۱۳۸۹ش.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
- دیوان غزلیات حافظ.
- زمخشری، محمود، الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، بیروت، دارالكتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم، درآمدی بر الهیات تطبیقی اسلام و مسیحیت، قم، کتاب طه، ۱۳۸۲ش.
- سیوطی، جلال‌الدین، الدرالمنثور فی تفسیر بالمأثور، قم، كتابخانه آية‌الله مرعشى نجفى، ۱۴۰۴ق،
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبيان فى تفسير القرآن، بیروت، دار احياء التراث العربى، بی تا.
- علی‌پور، فاطمه و محمد زارع، «روحالقدس» در دانشنامه جهان اسلام، تهران، ۱۳۹۴ش.
- فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احياء التراث العربى، ۱۴۲۰ق.
- قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تصحیح طيّب موسوى جزائرى، قم، دارالکتاب، ۱۴۰۴ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالكتب الإسلامية، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- مک گراث، الیستر، درآمدی بر الهیات مسیحی، ترجمه عیسی دیباج، تهران، کتاب روشن، ۱۳۸۵ش.
- هاکس، مستر جیمز، قاموس کتاب مقدس، تهران، انتشارات اساطیر، ۱۳۷۷ش.
- میشل، توماس، کلام مسیحی، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، ۱۳۷۷ش.
پیوند به بیرون
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ سوره نحل، آیه ۱۰۲.
- ↑ سوره بقره، آیات۸۷، ۲۵۳؛ سوره مائده، آیه ۱۱۰.
- ↑ نگاه کنید به: طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۳۴۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ نگاه کنید به: ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۸۱؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ج۱۳، ص۱۹۶-۱۹۸.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۷۹.
- ↑ سوره قدر، آيه۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۴، ص۱۴.
- ↑ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۴۸۱.
- ↑ نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ اله‌بداشتی، «روحالقدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، ص۴.
- ↑ سوره حجر، آیه۱۹.
- ↑ حیدر آملی، جامع الاسرار، ۱۳۴۷ش، ص۶۸۸-۶۹۰؛ علی‌پور، «روحالقدس»، ص۴۳۳-۴۳۷.
- ↑ نگاه کنید به: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۳۳۹؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۳۴۰.
- ↑ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۲.
- ↑ فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۲۰۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۲۵، ص۵۴-۵۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۷۲.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۹۸.
- ↑ حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، ج۴، ص۴۹۶-۴۹۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ج۳، ص۲۲۴.
- ↑ مک گراث، درآمدی بر الهیات مسیحی، ۱۳۸۵ش، ص۳۰۹-۳۱۰.
- ↑ سلیمانی اردستانی، درآمد بر الهیات تطبیقی اسلام و مسیحیت، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۶-۱۲۷.
- ↑ میشل، کلام مسیحی، ۱۳۷۷ش، ص۷۴.
- ↑ علی‌پور، «روحالقدس»، ص۴۳۴.
- ↑ علی‌پور، «روحالقدس»، ج۲۰، ص۴۳۴.