تلاوت قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
== مفهوم و جایگاه تلاوت == | == مفهوم و جایگاه تلاوت == | ||
تلاوت قرآن به معنای خواندن قرآن از روی مصحف است.<ref>بیهقی، تاج المصادر، ذیل واژه تلاوة.</ref> به‌گفته عبدالباقی در معجم المفهرس واژه «تلاوت» تنها یک‌بار در قرآن به‌کار رفته است اما مشتقات آن بیش از ۵۰ بار در قرآن استعمال شده است.<ref>عبدالباقی، معجم المفهرس، ذیل واژه تلا.</ref> برای خواندن قرآن، آثاری در روایات و آیات بیان شده است؛ از جمله اطمینان دل، دوری از وحشت، بصیرت، تقویت حافظه، تقرب به خدا و افزایش ایمان.<ref>رادمرد، مراتب و آثار انس با قرآن در آیات و روایات، ص۳۵–۳۸.</ref> همچنین در حدیثی آمده است: تلاوت قرآن از روی مصحف، سبب تخفیف گناهان والدین می‌شود هر چند آنها | تلاوت قرآن به معنای خواندن قرآن از روی مصحف است.<ref>بیهقی، تاج المصادر، ذیل واژه تلاوة.</ref> به‌گفته عبدالباقی در معجم المفهرس واژه «تلاوت» تنها یک‌بار در قرآن به‌کار رفته است اما مشتقات آن بیش از ۵۰ بار در قرآن استعمال شده است.<ref>عبدالباقی، معجم المفهرس، ذیل واژه تلا.</ref> برای خواندن قرآن، آثاری در روایات و آیات بیان شده است؛ از جمله اطمینان دل، دوری از وحشت، بصیرت، تقویت حافظه، تقرب به خدا و افزایش ایمان.<ref>رادمرد، مراتب و آثار انس با قرآن در آیات و روایات، ص۳۵–۳۸.</ref> همچنین در حدیثی آمده است: تلاوت قرآن از روی مصحف، سبب تخفیف گناهان والدین می‌شود هر چند که آنها کافر باشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.</ref> | ||
=== تفاوت قرائت و تلاوت === | === تفاوت قرائت و تلاوت === | ||
در قرآن برای خواندن [[قرآن]] کلمات قرائت و تلاوت در قرآن به‌کار رفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل، آیه۲۰، سوره عنکبوت، آیه ۴۵، سوره اعراف، آیه۲۰۴.</ref> برخی از لغت‌شناسان، واژه‌های قرائت و تلاوت را مترادف می‌دانند.<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه التِلاوة و ذیل واژه تَلا یَتلو.</ref> برخی دیگر بر این باورند که واژه تلاوت اخصّ از قرائت است؛ به این معنا که هر تلاوتی قطعاً قرائت است اما هر قرائتی لزوما تلاوت نیست. از نظر آنها فقط قرائتی تلاوت است که با علم و عمل قاری همراه باشد.<ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ قرآن کریم، ذیل واژه تلاوة، ابن سیده، المحکم و المحیط الأعظم، ذیل واژه التلاوة و تَلا یَتلو.</ref> از این‌رو به گفته برخی از نویسندگان، در قرآن هرگاه صرف خواندن الفاظ قرآن منظور باشد از «قرائت» و هر گاه علاوه بر خواندن الفاظ قرآن، خواندن آن برای مردم، تدبر در آیات یا تبلیغ و نشر قرآن و… منظور باشد از «تلاوت» استفاده شده است.<ref>کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۸و۷۹.</ref> در غیر این صورت قرائت با قیدی همراه خواهد بود مانند آیه «و قرانا فرقناه لتقرأه علی الناس علی مکث و نزلناه تنزیلا» و قرآن را نازل کردیم قطعه قطعه نازل کردیم که آن را بر مردم با آهستگی و تانّی و درنگ بخوانی.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۷۴.</ref> | در قرآن برای خواندن [[قرآن]] کلمات قرائت و تلاوت در قرآن به‌کار رفته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل، آیه۲۰، سوره عنکبوت، آیه ۴۵، سوره اعراف، آیه۲۰۴.</ref> برخی از لغت‌شناسان، واژه‌های قرائت و تلاوت را مترادف می‌دانند.<ref>ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه التِلاوة و ذیل واژه تَلا یَتلو.</ref> برخی دیگر بر این باورند که واژه تلاوت اخصّ از قرائت است؛ به این معنا که هر تلاوتی قطعاً قرائت است اما هر قرائتی لزوما تلاوت نیست. از نظر آنها فقط قرائتی تلاوت است که با علم و عمل قاری همراه باشد.<ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ قرآن کریم، ذیل واژه تلاوة، ابن سیده، المحکم و المحیط الأعظم، ذیل واژه التلاوة و تَلا یَتلو.</ref> از این‌رو به گفته برخی از نویسندگان، در قرآن هرگاه صرف خواندن الفاظ قرآن منظور باشد از «قرائت» و هر گاه علاوه بر خواندن الفاظ قرآن، خواندن آن برای مردم، تدبر در آیات یا تبلیغ و نشر قرآن و… منظور باشد از «تلاوت» استفاده شده است.<ref>کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۸و۷۹.</ref> در غیر این صورت قرائت با قیدی همراه خواهد بود مانند آیه «و قرانا فرقناه لتقرأه علی الناس علی مکث و نزلناه تنزیلا» و قرآن را نازل کردیم قطعه قطعه نازل کردیم که آن را بر مردم با آهستگی و تانّی و درنگ بخوانی.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۷۴.</ref> | ||
همچنین به‌گفته راغب | همچنین به‌گفته [[راغب اصفهانی]]، قرائت معنایی عام دارد اما تِلاوت فقط برای خواندن کتاب‌های آسمانی به کار می‌رود.<ref>کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۹.</ref> البته ابن‌منظور گفته است که برخی کاربرد تلاوت را نیز عام می‌دانند.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه تَلا یَتلو.</ref> | ||
=== معنای حق تلاوت در آیه ۱۲۱ بقره === | === معنای حق تلاوت در آیه ۱۲۱ بقره === | ||
مطابق [[آیه ۱۲۱ سوره بقره]] خداوند تلاوت قرآن را دارای مراتبی معرفی کرده که بالاترین آن «حق تلاوت» است.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰؛ صحیفه سجادیه، دعای ۴۷.</ref>البته در معنای حق تلاوت نظرات مختلفی وجود دارد:<ref>نگاه کنید به دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.</ref> عده‌ای آن را خواندن همراه با [[خضوع]] و [[خشوع]] و پرهیز از تغییر و [[تحریف‌ناپذیری قرآن|تحریف]] آیات می‌دانند.<ref>کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱.</ref> عده‌ای دیگر حق تلاوت را درنگ کردن به هنگام خواندن آیات بهشتی و جهنمّی به‌جهت طلب [[بهشت]] از خدا و پناه بردن به او از شرّ [[جهنم]] بیان کرده‌اند. بعضی نیز حق تلاوت را خواندن قرآن با [[ترتیل]] یعنی رعایت الفاظ قرآن و فهم و تدبر در معانی آن و عمل به آن دانسته‌اند.<ref>کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱؛ دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.</ref> | مطابق [[آیه ۱۲۱ سوره بقره]] خداوند تلاوت قرآن را دارای مراتبی معرفی کرده که بالاترین آن «حق تلاوت» است.<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰؛ صحیفه سجادیه، دعای ۴۷.</ref>البته در معنای حق تلاوت نظرات مختلفی وجود دارد:<ref>نگاه کنید به دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.</ref> عده‌ای آن را خواندن همراه با [[خضوع]] و [[خشوع]] و پرهیز از تغییر و [[تحریف‌ناپذیری قرآن|تحریف]] آیات می‌دانند.<ref>کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱.</ref> عده‌ای دیگر حق تلاوت را درنگ کردن به هنگام خواندن آیات بهشتی و جهنمّی به‌جهت طلب [[بهشت]] از خدا و پناه بردن به او از شرّ [[جهنم]] بیان کرده‌اند. بعضی نیز حق تلاوت را خواندن قرآن با [[ترتیل]] یعنی رعایت الفاظ قرآن و فهم و تدبر در معانی آن و عمل به آن دانسته‌اند.<ref>کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱؛ دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.</ref> «ترتیل» را اشاره به نوعی از خواندن قرآن است که همراه با تأنّی و تدبّر و اجرای قواعد تجویدی، وقف و ابتدا است و با اجرای آن تلاوت حقیقی قرآن محقق می‌شود.<ref>کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۸و۷۹.</ref> | ||
== فضیلت تلاوت قرآن == | == فضیلت تلاوت قرآن == | ||
[[قرآن]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و مخاطبانش را به خواندن قرآن سفارش کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل آیه۳، سوره اسراء ۱۰۶، کهف ۲۷.</ref> از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در این باره نقل شده است: کسی که حتی با نگاه، آیات کلام الهی را بخواند، خداوند معادل هر | [[قرآن]]، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و مخاطبانش را به خواندن قرآن سفارش کرده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل آیه۳، سوره اسراء ۱۰۶، کهف ۲۷.</ref> از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در این باره نقل شده است: کسی که حتی با نگاه، آیات کلام الهی را بخواند، خداوند معادل هر حرفی که می‌خواند برای او حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی را از او پاک کند و درجه‌اش را بالابرد و کسی که آیه‌ای از قرآن را در نماز بخواند خدا به اندازه هر حرف از آن، ۱۰۰ حسنه به او دهد و ۱۰۰ گناه از او پاک کند و ۱۰۰ درجه مقامش را بالا برد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.</ref> در [[حدیث|احادیث]] دیگر برای کسی که قرآن را [[ختم قرآن|ختم]] کند یک [[دعا|دعای]] [[استجابت دعا|مستجاب]] قرار داده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.</ref> همچنین برای تلاوت بعضی از [[سوره]]ها و [[آیه]]ها خواص و فضیلت‌های ویژه‌ای روایت شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به:کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۲۰–۶۲۶.</ref> حضرت صادق(ع) از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] نقل کرده است: خانه‌ای که در آن قرآن خوانده می‌شود [[برکت]] آن زیاد می‌شود و [[فرشته|ملائکه]] در آن حاضر و [[شیطان]]ها از آن دور می‌شوند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] احادیث مربوط به فضیلت تلاوت قرآن را در بابی جداگانه گردآوری کرده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.</ref> | ||
=== سفارش به تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاص === | === سفارش به تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاص === | ||
بر اساس روایات معصومان(ع) تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاصی ثواب ویژه‌ای دارد. [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] به تلاوت در ابتدای روز سفارش کرده است.<ref>دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۳.</ref> همچنین بر اساس حدیثی، تلاوت یک آیه از قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]] با تلاوت همه قرآن در ماه‌های دیگر برابری می‌کند.<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۹۳.</ref> از امام صادق | بر اساس روایات معصومان(ع) تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاصی ثواب ویژه‌ای دارد. [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] به تلاوت در ابتدای روز سفارش کرده است.<ref>دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۳.</ref> همچنین بر اساس حدیثی، تلاوت یک آیه از قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]] با تلاوت همه قرآن در ماه‌های دیگر برابری می‌کند.<ref>شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۹۳.</ref> از امام صادق نقل شده است که هر کس قرآن را در [[مکه]] ختم کند، نمی‌میرد مگر آنکه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] و جایگاهش در [[بهشت]] را ببیند.<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۵، ص۴۶۸.</ref> | ||
== حکم فقهی تلاوت قرآن == | == حکم فقهی تلاوت قرآن == | ||
=== آیا تلاوت روزانه قرآن واجب است؟ === | === آیا تلاوت روزانه قرآن واجب است؟ === | ||
در مورد حکم تلاوت قرآن در نماز و غیر آن نظرات مختلفی ارائه شده است: | در مورد حکم تلاوت قرآن در نماز و غیر آن نظرات مختلفی ارائه شده است: | ||
# برخی از | # برخی از عبارت «فأقروا ما تیسّر منه» در [[آیه ۲۰ سوره مزمل]]، وجوب قرائت قرآن را برداشت کرده‌اند.<ref>[[کاربر:Sm.khadem/صفحه تمرین#cite%20ref-1|↑]] قطب الدین راوندی، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۰۶و۱۰۷و۱۲۷و۱۳۰؛ فاکر میبدی، فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، ص۸۱.</ref> اما در اینکه این وجوب با چه مقدار قرائت روزانه محقق می‌شود نظرات مختلفی وجود دارد.<ref>وحیدیان، تقی‌زاده، رستمی، مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن، ص۳۱۴.</ref> برخی تلاوت روزانهٰ ۵۰ آیه (غیر از آنچه در نماز خوانده می‌شود) را واجب می‌دانند.<ref>فاکر میبدی، فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، ص۸۱.</ref> البته به گفته [[مقداد بن عبدالله حلی|فاضل مقداد]]، از نظر عده‌ای این وجوب از قبیل [[واجب کفایی|واجبات کفایی]] است.<ref>فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، منشورات المکتبة المرتضویّة للإحیاء الآثار الجعفریّه، ج۱، ص۱۱۸.</ref> | ||
# عده‌ای قرائت قرآن را تنها در نمازها واجب می‌دانند. آنها در جواب به این اشکال که چه طور ممکن است | # عده‌ای قرائت قرآن را تنها در نمازها واجب می‌دانند. آنها در جواب به این اشکال که چه طور ممکن است نماز مستحبی شامل جزئی واجب (قرائت قرآن) باشد؛ گفته‌اند این بیان از قبیل معامله‌ای است که شخص در انجام آن مخیر است اما به محض انعقاد آن، پیروی از مفاد معامله برای او واجب می‌شود.<ref>وحیدیان، تقی‌زاده، رستمی، مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن، ص۳۱۶.</ref> فقهایی همچون [[سید ابوالقاسم خویی|خویی]]، [[مقداد بن عبدالله حلی|فاضل مقداد]] و [[علامه حلی|حلّی]] بر این باورند بر اساس آیات و روایات تنها قرائت قرآن در [[نمازهای یومیه]] واجب است.<ref>حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸؛ خویی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۶۲؛ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۱۸.</ref> اما [[محمدحسن نجفی]] نویسنده [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|کتاب جواهر الکلام]] معتقد است، وجوب قرائت قرآن در نماز از [[سنت]] و روایات استنباط می‌شود نه این آیه.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۸۴و۲۸۵.</ref> احادیث مربوط به مقدار تلاوت قرآن را در بابی با عنوان «بَابٌ فِی کَمْ یُقْرَأُ الْقُرْآنُ وَ یُخْتَمُ» [[الکافی (کتاب)|الکافی]] گردآوری شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۷.</ref> | ||
=== ممنوع بودن قرائت عزائم بر جنب و حائض === | === ممنوع بودن قرائت عزائم بر جنب و حائض === | ||
واجب است، خواننده [[عزائم|سوره‌های عزائم]] | از نظر فقیهان شیعه واجب است، خواننده [[عزائم|سوره‌های عزائم]]، از [[جنابت]]، [[حیض]] و [[نفاس]] پاک باشد.<ref>رستمی، قرائت قرآن توسط حائض در فقه مذاهب اسلامی، ص۸۵–۱۰۸.</ref> | ||
=== وجوب حفظ حرمت قرآن === | |||
به‌نظر [[مجتهد|فقیهان]] حفظ حرمت قرآن واجب و [[هتک حرمت]] آن [[حرام]] است. کارهایی نظیر: خواندن آن به‌گونه‌ای که مناسب شأن قرآن نباشد یا خواندن آن همراه با موسیقی از مصادیق هتک حرمت قرآن شمرده شده است.<ref>[http://vasael.ir/fa/news/5090 «حرمت قطعی تلاوت قرآن همراه با موسیقی»]، وبگاه فقه حکومتی وسائل؛ [https://fa.shafaqna.com/news/1154960 «مهندسی تلاوت قرآن کریم / آهنگ قرائت قرآن و ترجیع در قرائت»]، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های شیعه (شفقنا).</ref> همچنین در متون دینی از خواندن قرآن در مکان‌هایی همچون: حمام و توالت نهی شده است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۵۸.</ref> | |||
=== حکم تَغَنّی در تلاوت === | === حکم تَغَنّی در تلاوت === | ||
در برخی روایات نبوی به خواندن قرآن با [[غناء|غنا]] سفارش شده است. فقیهان بواسطه اختلاف در فهم معنای «غنا» و گوناگونی روایات مربوطه، نظرات مختلفی دارند.<ref>صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن، ص۱۹۵.</ref> برخی | در برخی روایات نبوی به خواندن قرآن با [[غناء|غنا]] سفارش شده است. فقیهان بواسطه اختلاف در فهم معنای «غنا» و گوناگونی روایات مربوطه، نظرات مختلفی دارند.<ref>صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن، ص۱۹۵.</ref> برخی به‌واسطه روایاتی که سفارش به خواندن قرآن با غنا و صوت زیبا با استفاده از الحان عرب و.. کرده‌اند، خواندن قرآن در غالب الحان را جایز می‌دانند.<ref>اسماعیلی، بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن، ص۱–۳.</ref> در مقابل عده‌ای به عمومات حرمت غنا تمسک جسته و روایاتی نظیر «مَن لَم یَتَغَنَّ بالقُرآن فلیسَ مِنّا» (هر کس قرآن را با غنا نخواند از ما نیست) را به «من لم یستغن بالقرآن فلیس منا» (هر کس خود را از قرآن بی‌نیاز بداند پس از ما نیست) معنا کرده و قائل به حرمت این‌گونه تلاوت قرآن شده‌اند.<ref>اسماعیلی، بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن، ص۱–۳.</ref> | ||
تلاوت تَنْغیمی (که در بین مردم به تلاوت تحقیق شناخته می‌شود) تلاوتی پذیرفته شده در بین قاریان و [[مسلمان|مسلمانان]] است؛ در این نوع تلاوت علاوه بر رعایت قواعد [[تجوید|تجویدی]]، وقف و ابتدا و دیگر ملزومات تلاوت، از نغمات و الحان موسیقی به‌جهت القای مفاهیم آیات و تأثیر بیشر آن بر مخاطب استفاده می‌شود.<ref>صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن، ص۱۹۷.</ref> | تلاوت تَنْغیمی (که در بین مردم به تلاوت تحقیق شناخته می‌شود) تلاوتی پذیرفته شده در بین قاریان و [[مسلمان|مسلمانان]] است؛ در این نوع تلاوت علاوه بر رعایت قواعد [[تجوید|تجویدی]]، وقف و ابتدا و دیگر ملزومات تلاوت، از نغمات و الحان موسیقی به‌جهت القای مفاهیم آیات و تأثیر بیشر آن بر مخاطب استفاده می‌شود.<ref>صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن، ص۱۹۷.</ref> | ||
== آداب تلاوت قرآن == | == آداب تلاوت قرآن == | ||
بر اساس آیات قرآن و روایات [[چهارده معصوم|معصومان(ع)]]، خواندن قرآن | بر اساس آیات قرآن و روایات [[چهارده معصوم|معصومان(ع)]]، خواندن قرآن آدابی دارد که برخی از آنها واجب و گاه مستحب معرفی شده‌اند. وضوء گرفتن، روبه قبله بودن، تفکر و تدبر در آیات الهی،<ref>سبزواری، مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، دارالتفسیر، ج۷، ص۱۲۸.</ref> سکوت و گوش دادن به آیاتی که قاری قرآن می‌خواند،<ref>سوره اعراف، آیه۲۴.</ref> [[استعاذه|اعوذ بالله گفتن]]،<ref>سوره نحل، آیه۹۸.</ref> گفتن بعضی از اوراد و اذکار هنگام تلاوت برخی از آیات قرآن و خواندن دعای شروع و ختم قرآن از [[مستحب|مستحبات]] تلاوت قرآن است.<ref>دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.</ref> همچنین [[اخلاص]]، دوری از [[ریا]] و [[خشوع]]<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص۱۸۴ و ۲۱۰</ref> و نیز عمل در حد توان به مفاد آیاتی که خوانده می‌شود<ref>نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، خطبة ۱۱۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص۱۸۵.</ref> از آدابی است که در [[حدیث|روایات]] به آنها سفارش شده است.<ref>دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.</ref> | ||
به سفارش پیامبر(ص) قرآن باید با حزن و اندوه خوانده شود تا تأثیر بیشری بر قلب و روح انسان بگذارد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.</ref> همچنین سفارش شده الحانی که در خواندن قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرد از الحان عرب باشد و از الحان غیر عرب برای خواندن قرآن بهره‌گیری نشود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.</ref> | به سفارش پیامبر(ص) قرآن باید با حزن و اندوه خوانده شود تا تأثیر بیشری بر قلب و روح انسان بگذارد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.</ref> همچنین سفارش شده الحانی که در خواندن قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرد از الحان عرب باشد و از الحان غیر عرب برای خواندن قرآن بهره‌گیری نشود.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۵: | ||
# '''تحدیر''': به سریع خواندن قرآن و تخفیف قواعد آن مثل به قصر خواندن مدها و ساکن کردن حروف متحرّک، به‌گونه‌ای که از حد [[ترتیل]] خارج نشود گفته می‌شود.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.</ref> زمانی که قاری قرآن قصد [[ختم قرآن]] در زمانی کم و تلاوت بیشتر آیات را دارد از این نوع قرائت استفاده می‌کند.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.</ref> | # '''تحدیر''': به سریع خواندن قرآن و تخفیف قواعد آن مثل به قصر خواندن مدها و ساکن کردن حروف متحرّک، به‌گونه‌ای که از حد [[ترتیل]] خارج نشود گفته می‌شود.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.</ref> زمانی که قاری قرآن قصد [[ختم قرآن]] در زمانی کم و تلاوت بیشتر آیات را دارد از این نوع قرائت استفاده می‌کند.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.</ref> | ||
# '''تدویر''': خواندن آیات، با تأنّی، به‌طوری که همراه با تدبر در معانی آیات و رعایات تمامی قواعد تجویدی باشد انجام می‌پذیرد.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.</ref> این نوع از خواندن از جهت سرعت، بین شیوه تحقیق و حدر، قرار دارد در این نوع قرائت، کسانی که قائل به مدّ منفصل هستند آن را مدّ می‌دهند اما آن را به حدّ طول (۲تا۵حرکت) نمی‌رسانند. این نوع از قرائت قرآن بین عامّه مردم به «ترتیل» مشهور است.<ref>موسوی بلده، حلیة القرآن سطح۲، ۱۳۸۲ش، ص۱۹.</ref> به‌گفته علاّمی از دانایان علم تجوید، این نوع خواندن شیوهٔ بسیاری از پیشوایان قرائت بوده است.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.</ref> | # '''تدویر''': خواندن آیات، با تأنّی، به‌طوری که همراه با تدبر در معانی آیات و رعایات تمامی قواعد تجویدی باشد انجام می‌پذیرد.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.</ref> این نوع از خواندن از جهت سرعت، بین شیوه تحقیق و حدر، قرار دارد در این نوع قرائت، کسانی که قائل به مدّ منفصل هستند آن را مدّ می‌دهند اما آن را به حدّ طول (۲تا۵حرکت) نمی‌رسانند. این نوع از قرائت قرآن بین عامّه مردم به «ترتیل» مشهور است.<ref>موسوی بلده، حلیة القرآن سطح۲، ۱۳۸۲ش، ص۱۹.</ref> به‌گفته علاّمی از دانایان علم تجوید، این نوع خواندن شیوهٔ بسیاری از پیشوایان قرائت بوده است.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.</ref> | ||
# '''تحقیق''': بجا آوردن حق هر حرفی از اشباع مدها، تحقیق همزه‌ها، تمام و کمال آوردن حرکات، اظهار کامل حروف، غنّه‌ها، و.. است. این تلاوت از جهت سرعت، کندترین نوع خواندن قرآن است. به مرور زمان، این نوع از خواندن به «تلاوت مجلسی» مشهور شده است.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰ | # '''تحقیق''': بجا آوردن حق هر حرفی از اشباع مدها، تحقیق همزه‌ها، تمام و کمال آوردن حرکات، اظهار کامل حروف، غنّه‌ها، و.. است. این تلاوت از جهت سرعت، کندترین نوع خواندن قرآن است. به مرور زمان، این نوع از خواندن به «تلاوت مجلسی» مشهور شده است.<ref>علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۵
تِلاوَت قرآن، یا قَرائَت قرآن، خواندن آیات قرآن از روی مصحف. خدا در قرآن، پیامبر(ص) و دیگران را به تلاوت قرآن سفارش کرده است. در احادیث نیز برای آن ثواب زیادی بیان شده است. خواندن قرآن در برخی زمان‌ها و مکان‌ها مانند ماه رمضان و مکه سفارش بیشتری شده است.
قرائت قرآن، آداب و احکامی دارد. از نظر فقیهان، خواندن سوره‌های عزائم یا صرفِ آیه‌های سجده‌دار آنها بر جُنُب و حائض حرام است. همچنین با وضو بودن، رو به قبله بودن، معطر بودن و تدبر در آیات از مستحبات تلاوت شمرده شده است.
اطمینان دل، دوری از وحشت و بصیرت و آگاهی، تقویت حافظه، تقرب به خدا و افزایش ایمان و… از آثار تلاوت قرآن بیان شده است.
تحقیق، تدویر و تحدیر از شیوه‌های تلاوت قرآن به‌شمار می‌رود.
مفهوم و جایگاه تلاوت
تلاوت قرآن به معنای خواندن قرآن از روی مصحف است.[۱] به‌گفته عبدالباقی در معجم المفهرس واژه «تلاوت» تنها یک‌بار در قرآن به‌کار رفته است اما مشتقات آن بیش از ۵۰ بار در قرآن استعمال شده است.[۲] برای خواندن قرآن، آثاری در روایات و آیات بیان شده است؛ از جمله اطمینان دل، دوری از وحشت، بصیرت، تقویت حافظه، تقرب به خدا و افزایش ایمان.[۳] همچنین در حدیثی آمده است: تلاوت قرآن از روی مصحف، سبب تخفیف گناهان والدین می‌شود هر چند که آنها کافر باشند.[۴]
تفاوت قرائت و تلاوت
در قرآن برای خواندن قرآن کلمات قرائت و تلاوت در قرآن به‌کار رفته‌اند.[۵] برخی از لغت‌شناسان، واژه‌های قرائت و تلاوت را مترادف می‌دانند.[۶] برخی دیگر بر این باورند که واژه تلاوت اخصّ از قرائت است؛ به این معنا که هر تلاوتی قطعاً قرائت است اما هر قرائتی لزوما تلاوت نیست. از نظر آنها فقط قرائتی تلاوت است که با علم و عمل قاری همراه باشد.[۷] از این‌رو به گفته برخی از نویسندگان، در قرآن هرگاه صرف خواندن الفاظ قرآن منظور باشد از «قرائت» و هر گاه علاوه بر خواندن الفاظ قرآن، خواندن آن برای مردم، تدبر در آیات یا تبلیغ و نشر قرآن و… منظور باشد از «تلاوت» استفاده شده است.[۸] در غیر این صورت قرائت با قیدی همراه خواهد بود مانند آیه «و قرانا فرقناه لتقرأه علی الناس علی مکث و نزلناه تنزیلا» و قرآن را نازل کردیم قطعه قطعه نازل کردیم که آن را بر مردم با آهستگی و تانّی و درنگ بخوانی.[۹]
همچنین به‌گفته راغب اصفهانی، قرائت معنایی عام دارد اما تِلاوت فقط برای خواندن کتاب‌های آسمانی به کار می‌رود.[۱۰] البته ابن‌منظور گفته است که برخی کاربرد تلاوت را نیز عام می‌دانند.[۱۱]
معنای حق تلاوت در آیه ۱۲۱ بقره
مطابق آیه ۱۲۱ سوره بقره خداوند تلاوت قرآن را دارای مراتبی معرفی کرده که بالاترین آن «حق تلاوت» است.[۱۲]البته در معنای حق تلاوت نظرات مختلفی وجود دارد:[۱۳] عده‌ای آن را خواندن همراه با خضوع و خشوع و پرهیز از تغییر و تحریف آیات می‌دانند.[۱۴] عده‌ای دیگر حق تلاوت را درنگ کردن به هنگام خواندن آیات بهشتی و جهنمّی به‌جهت طلب بهشت از خدا و پناه بردن به او از شرّ جهنم بیان کرده‌اند. بعضی نیز حق تلاوت را خواندن قرآن با ترتیل یعنی رعایت الفاظ قرآن و فهم و تدبر در معانی آن و عمل به آن دانسته‌اند.[۱۵] «ترتیل» را اشاره به نوعی از خواندن قرآن است که همراه با تأنّی و تدبّر و اجرای قواعد تجویدی، وقف و ابتدا است و با اجرای آن تلاوت حقیقی قرآن محقق می‌شود.[۱۶]
فضیلت تلاوت قرآن
قرآن، پیامبر(ص) و مخاطبانش را به خواندن قرآن سفارش کرده است.[۱۷] از امام صادق(ع) در این باره نقل شده است: کسی که حتی با نگاه، آیات کلام الهی را بخواند، خداوند معادل هر حرفی که می‌خواند برای او حسنه‌ای می‌نویسد و گناهی را از او پاک کند و درجه‌اش را بالابرد و کسی که آیه‌ای از قرآن را در نماز بخواند خدا به اندازه هر حرف از آن، ۱۰۰ حسنه به او دهد و ۱۰۰ گناه از او پاک کند و ۱۰۰ درجه مقامش را بالا برد.[۱۸] در احادیث دیگر برای کسی که قرآن را ختم کند یک دعای مستجاب قرار داده شده است.[۱۹] همچنین برای تلاوت بعضی از سوره‌ها و آیه‌ها خواص و فضیلت‌های ویژه‌ای روایت شده است.[۲۰] حضرت صادق(ع) از امام علی(ع) نقل کرده است: خانه‌ای که در آن قرآن خوانده می‌شود برکت آن زیاد می‌شود و ملائکه در آن حاضر و شیطان‌ها از آن دور می‌شوند.[۲۱] کلینی احادیث مربوط به فضیلت تلاوت قرآن را در بابی جداگانه گردآوری کرده است.[۲۲]
سفارش به تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاص
بر اساس روایات معصومان(ع) تلاوت قرآن در زمان‌ها و مکان‌های خاصی ثواب ویژه‌ای دارد. امام سجاد(ع) به تلاوت در ابتدای روز سفارش کرده است.[۲۳] همچنین بر اساس حدیثی، تلاوت یک آیه از قرآن در ماه رمضان با تلاوت همه قرآن در ماه‌های دیگر برابری می‌کند.[۲۴] از امام صادق نقل شده است که هر کس قرآن را در مکه ختم کند، نمی‌میرد مگر آنکه رسول خدا(ص) و جایگاهش در بهشت را ببیند.[۲۵]
حکم فقهی تلاوت قرآن
آیا تلاوت روزانه قرآن واجب است؟
در مورد حکم تلاوت قرآن در نماز و غیر آن نظرات مختلفی ارائه شده است:
- برخی از عبارت «فأقروا ما تیسّر منه» در آیه ۲۰ سوره مزمل، وجوب قرائت قرآن را برداشت کرده‌اند.[۲۶] اما در اینکه این وجوب با چه مقدار قرائت روزانه محقق می‌شود نظرات مختلفی وجود دارد.[۲۷] برخی تلاوت روزانهٰ ۵۰ آیه (غیر از آنچه در نماز خوانده می‌شود) را واجب می‌دانند.[۲۸] البته به گفته فاضل مقداد، از نظر عده‌ای این وجوب از قبیل واجبات کفایی است.[۲۹]
- عده‌ای قرائت قرآن را تنها در نمازها واجب می‌دانند. آنها در جواب به این اشکال که چه طور ممکن است نماز مستحبی شامل جزئی واجب (قرائت قرآن) باشد؛ گفته‌اند این بیان از قبیل معامله‌ای است که شخص در انجام آن مخیر است اما به محض انعقاد آن، پیروی از مفاد معامله برای او واجب می‌شود.[۳۰] فقهایی همچون خویی، فاضل مقداد و حلّی بر این باورند بر اساس آیات و روایات تنها قرائت قرآن در نمازهای یومیه واجب است.[۳۱] اما محمدحسن نجفی نویسنده کتاب جواهر الکلام معتقد است، وجوب قرائت قرآن در نماز از سنت و روایات استنباط می‌شود نه این آیه.[۳۲] احادیث مربوط به مقدار تلاوت قرآن را در بابی با عنوان «بَابٌ فِی کَمْ یُقْرَأُ الْقُرْآنُ وَ یُخْتَمُ» الکافی گردآوری شده است.[۳۳]
ممنوع بودن قرائت عزائم بر جنب و حائض
از نظر فقیهان شیعه واجب است، خواننده سوره‌های عزائم، از جنابت، حیض و نفاس پاک باشد.[۳۴]
وجوب حفظ حرمت قرآن
به‌نظر فقیهان حفظ حرمت قرآن واجب و هتک حرمت آن حرام است. کارهایی نظیر: خواندن آن به‌گونه‌ای که مناسب شأن قرآن نباشد یا خواندن آن همراه با موسیقی از مصادیق هتک حرمت قرآن شمرده شده است.[۳۵] همچنین در متون دینی از خواندن قرآن در مکان‌هایی همچون: حمام و توالت نهی شده است.[۳۶]
حکم تَغَنّی در تلاوت
در برخی روایات نبوی به خواندن قرآن با غنا سفارش شده است. فقیهان بواسطه اختلاف در فهم معنای «غنا» و گوناگونی روایات مربوطه، نظرات مختلفی دارند.[۳۷] برخی به‌واسطه روایاتی که سفارش به خواندن قرآن با غنا و صوت زیبا با استفاده از الحان عرب و.. کرده‌اند، خواندن قرآن در غالب الحان را جایز می‌دانند.[۳۸] در مقابل عده‌ای به عمومات حرمت غنا تمسک جسته و روایاتی نظیر «مَن لَم یَتَغَنَّ بالقُرآن فلیسَ مِنّا» (هر کس قرآن را با غنا نخواند از ما نیست) را به «من لم یستغن بالقرآن فلیس منا» (هر کس خود را از قرآن بی‌نیاز بداند پس از ما نیست) معنا کرده و قائل به حرمت این‌گونه تلاوت قرآن شده‌اند.[۳۹]
تلاوت تَنْغیمی (که در بین مردم به تلاوت تحقیق شناخته می‌شود) تلاوتی پذیرفته شده در بین قاریان و مسلمانان است؛ در این نوع تلاوت علاوه بر رعایت قواعد تجویدی، وقف و ابتدا و دیگر ملزومات تلاوت، از نغمات و الحان موسیقی به‌جهت القای مفاهیم آیات و تأثیر بیشر آن بر مخاطب استفاده می‌شود.[۴۰]
آداب تلاوت قرآن
بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان(ع)، خواندن قرآن آدابی دارد که برخی از آنها واجب و گاه مستحب معرفی شده‌اند. وضوء گرفتن، روبه قبله بودن، تفکر و تدبر در آیات الهی،[۴۱] سکوت و گوش دادن به آیاتی که قاری قرآن می‌خواند،[۴۲] اعوذ بالله گفتن،[۴۳] گفتن بعضی از اوراد و اذکار هنگام تلاوت برخی از آیات قرآن و خواندن دعای شروع و ختم قرآن از مستحبات تلاوت قرآن است.[۴۴] همچنین اخلاص، دوری از ریا و خشوع[۴۵] و نیز عمل در حد توان به مفاد آیاتی که خوانده می‌شود[۴۶] از آدابی است که در روایات به آنها سفارش شده است.[۴۷]
به سفارش پیامبر(ص) قرآن باید با حزن و اندوه خوانده شود تا تأثیر بیشری بر قلب و روح انسان بگذارد.[۴۸] همچنین سفارش شده الحانی که در خواندن قرآن مورد استفاده قرار می‌گیرد از الحان عرب باشد و از الحان غیر عرب برای خواندن قرآن بهره‌گیری نشود.[۴۹]
شیوه قرائت پیامبر(ص)
از امام باقر(ع) نقل شده است که پیامبر(ص) زیباترین صدا را در تلاوت قرآن داشت،[۵۰] و قرآن را با تانّی تلاوت می‌کردند به‌گونه‌ای که اُم‌ّ سَلَمه گفته است پیامبر(ص) به صورت واضح و حرف به حرف و آیه به آیه قرآن می‌خواند به‌گونه‌ای که می‌توانستی حروف آیات را بشماری.[۵۱] امام علی(ع) شیوه تلاوت پیامبر(ص) را بدون ترجیع، همراه با کشیدن حروف و ترتیل معرفی کرده است.[۵۲]
خواندن قرآن از روی مصحف یا از حفظ
مطابق برخی روایات فضیلت خواندن قرآن از روی مصحف نسبت به خواندن آیات از حفظ، فضیلت بیشری دارد؛ امام صادق(ع) سبب این بیان را بهره‌بردن چشمان از نگاه کردن به متن قرآن بیان کرده است.[۵۳] زرکشی با نقد و بررسی روایات مربوطه، معتقد است، ملاک دراین‌باره تدبر و بهره بیشتر شخص و حضور قلب او هنگام تلاوت است؛ پس اگر انسان هنگام حفظ بهره بیشتری ببرد، خواندن او از حفظ دارای فضیلت بیشتری است و الا خواندنش از وری مصحف بهتر است.[۵۴]
شیوه‌های تلاوت قرآن
علمای علوم قرآن، شیوه‌های مختلفی از تلاوت قرآن را در کتب خود بیان کرده‌اند این تقسیمات بیشتر ناظر به سرعت و تأنّی قاری، هنگام تلاوت آیات است:
- تحدیر: به سریع خواندن قرآن و تخفیف قواعد آن مثل به قصر خواندن مدها و ساکن کردن حروف متحرّک، به‌گونه‌ای که از حد ترتیل خارج نشود گفته می‌شود.[۵۵] زمانی که قاری قرآن قصد ختم قرآن در زمانی کم و تلاوت بیشتر آیات را دارد از این نوع قرائت استفاده می‌کند.[۵۶]
- تدویر: خواندن آیات، با تأنّی، به‌طوری که همراه با تدبر در معانی آیات و رعایات تمامی قواعد تجویدی باشد انجام می‌پذیرد.[۵۷] این نوع از خواندن از جهت سرعت، بین شیوه تحقیق و حدر، قرار دارد در این نوع قرائت، کسانی که قائل به مدّ منفصل هستند آن را مدّ می‌دهند اما آن را به حدّ طول (۲تا۵حرکت) نمی‌رسانند. این نوع از قرائت قرآن بین عامّه مردم به «ترتیل» مشهور است.[۵۸] به‌گفته علاّمی از دانایان علم تجوید، این نوع خواندن شیوهٔ بسیاری از پیشوایان قرائت بوده است.[۵۹]
- تحقیق: بجا آوردن حق هر حرفی از اشباع مدها، تحقیق همزه‌ها، تمام و کمال آوردن حرکات، اظهار کامل حروف، غنّه‌ها، و.. است. این تلاوت از جهت سرعت، کندترین نوع خواندن قرآن است. به مرور زمان، این نوع از خواندن به «تلاوت مجلسی» مشهور شده است.[۶۰]
پانویس
- ↑ بیهقی، تاج المصادر، ذیل واژه تلاوة.
- ↑ عبدالباقی، معجم المفهرس، ذیل واژه تلا.
- ↑ رادمرد، مراتب و آثار انس با قرآن در آیات و روایات، ص۳۵–۳۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل، آیه۲۰، سوره عنکبوت، آیه ۴۵، سوره اعراف، آیه۲۰۴.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ذیل واژه التِلاوة و ذیل واژه تَلا یَتلو.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ قرآن کریم، ذیل واژه تلاوة، ابن سیده، المحکم و المحیط الأعظم، ذیل واژه التلاوة و تَلا یَتلو.
- ↑ کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۸و۷۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۷۴.
- ↑ کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۹.
- ↑ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه تَلا یَتلو.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۱۰؛ صحیفه سجادیه، دعای ۴۷.
- ↑ نگاه کنید به دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱.
- ↑ کاشانی، تفسیر منهج الصادقین، ۱۳۳۶ش، ج۱، ص۲۷۱؛ دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.
- ↑ کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، ص۷۸و۷۹.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: سوره مزمّل آیه۳، سوره اسراء ۱۰۶، کهف ۲۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به:کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۲۰–۶۲۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۳.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۸۳.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۹۳.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۵، ص۴۶۸.
- ↑ ↑ قطب الدین راوندی، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۱۰۶و۱۰۷و۱۲۷و۱۳۰؛ فاکر میبدی، فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، ص۸۱.
- ↑ وحیدیان، تقی‌زاده، رستمی، مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن، ص۳۱۴.
- ↑ فاکر میبدی، فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، ص۸۱.
- ↑ فاضل مقداد، کنز العرفان فی فقه القرآن، منشورات المکتبة المرتضویّة للإحیاء الآثار الجعفریّه، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ وحیدیان، تقی‌زاده، رستمی، مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزّمّل و حکم شرعی آن، ص۳۱۶.
- ↑ حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۲۸؛ خویی، موسوعة الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۶۲؛ فاضل مقداد، کنز العرفان، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۸۴و۲۸۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۷.
- ↑ رستمی، قرائت قرآن توسط حائض در فقه مذاهب اسلامی، ص۸۵–۱۰۸.
- ↑ «حرمت قطعی تلاوت قرآن همراه با موسیقی»، وبگاه فقه حکومتی وسائل؛ «مهندسی تلاوت قرآن کریم / آهنگ قرائت قرآن و ترجیع در قرائت»، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های شیعه (شفقنا).
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۵۸.
- ↑ صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن، ص۱۹۵.
- ↑ اسماعیلی، بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن، ص۱–۳.
- ↑ اسماعیلی، بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن، ص۱–۳.
- ↑ صادقی مزیدی و فرحناک بوشهری، نگرشی بر ماهیّت تغنّی در تلاوت قرآن، ص۱۹۷.
- ↑ سبزواری، مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، دارالتفسیر، ج۷، ص۱۲۸.
- ↑ سوره اعراف، آیه۲۴.
- ↑ سوره نحل، آیه۹۸.
- ↑ دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص۱۸۴ و ۲۱۰
- ↑ نهج البلاغة، تصحیح صبحی صالح، خطبة ۱۱۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۸۹، ص۱۸۵.
- ↑ دولتی، تلاوت قرآن، ص۷۸.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۶۱۴.
- ↑ طباطبایی، سنن النبی، ۱۳۸۷ش، ص۳۱۱.
- ↑ «ویژگی‌های قرائت پیامبر چیست؟ پیامبر و مسلمانان صدر اسلام چگونه قرآن را تلاوت می‌کردند؟»، وبگاه مؤسسه قرآنی مشکات.
- ↑ سخاوی، جمال القراء و کمال الاقراء، کتابخانه آیه الله مرعشی، ج۲، ص۵۲۵.
- ↑ خوئی، البیان فی تفسیر القرآن، دارالزهراء، ص۲۶.
- ↑ زرکشی، البرهان، ۱۳۷۶ق، ج۱، ص۴۶۱.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.
- ↑ موسوی بلده، حلیة القرآن سطح۲، ۱۳۸۲ش، ص۱۹.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۱.
- ↑ علّامی، پژوهشی در علم تجوید، ۱۳۸۱ش، ص۵۰.
منابع
- قرآن کریم.
- نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، مرکز البحوث الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- «حرمت قطعی تلاوت قرآن همراه با موسیقی»، وبگاه فقه حکومتی وسائل، تاریخ درج مطلب: ۱۳اردیبهشت۱۳۹۶ش، تاریخ درج بازدید: ۱۸مهر۱۴۰۲ش.
- «مهندسی تلاوت قرآن کریم / آهنگ قرائت قرآن و ترجیع در قرائت»، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های شیعه (شفقنا)، تاریخ درج مطلب: ۴خرداد۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۸مهر۱۴۰۲ش.
- «ویژگی‌های قرائت پیامبر چیست؟ پیامبر و مسلمانان صدر اسلام چگونه قرآن را تلاوت می‌کردند؟»، وبگاه مؤسسه قرآنی مشکات، تاریخ درج مطلب: ۱۶آبان۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید: ۱۸مهر۱۴۰۲ش.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.
- اسماعیلی، سید محمد، بررسی دیدگاه اندیشمندان اسلامی دربارهٔ تغنی در قرائت قرآن، در دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، شماره۱، ۱۳۹۷ش.
- بیهقی، احمد بن علی، تاج‌المصادر، تهران، هادی عالم‌زاده، ۱۳۷۵ش.
- حلّی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، ۱۴۱۴ق.
- خوئی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، قم، موسسة إحیاء آثار الامام الخوئی، ۱۴۱۸ق.
- دولتی، کریم، تلاوت قرآن، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۳ش.
- دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق.
- رادمرد، محمد، مراتب و آثار انس با قرآن در آیات و روایات، در مجله سخن جامعه، شماره۴، ۱۳۹۹ش.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن کریم، بیروت، الدار الشّامیه، ۱۴۱۶ق.
- رستمی، سهیلا، قرائت قرآن توسط حائض در فقه مذاهب اسلامی، در دوفصلنامه فقه مقارن، شماره۴، ۱۳۹۳ش.
- زرکشی، ابوعبدالله، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء الکتب العربیة عیسی البابی الحلبی وشرکائه، ۱۳۷۶ق.
- سبزواری، سید عبدالعلی، مهذّب الاحکام فی بیان حلال و الحرام، قم، دارالتفسیر، بی‌تا.
- سخاوی، علم‌الدین بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، قم، کتابخانه آیه الله مرعشی، بی‌تا.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الأمالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، خصال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۲ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تهران، دار الکتب العلمیّه، ۱۳۶۵ش.
- صادقی مزیدی، مجید و فرحناک بوشهری، حمید، نگرشی بر ماهیت تغنّی در تلاوت قرآن، در دوفصلنامه مطالعات قرائت قرآن، شماره۱۲، ۱۳۹۸ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، بیروت، درالمعرفه، ۱۴۰۸ق.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
- عبدالباقی، محمد فؤاد، معجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ۱۴۱۷ق.
- عسکری، ابوهلال، معجم الفروق اللغویه الفروق اللغویه، قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین، ۱۴۱۲ق.
- علّامی، ابوالفضل، پژوهشی در علم تجوید، تهران، انتشارات یاقوت، ۱۳۷۸ش.
- علّامی، ابوالفضل، پژوهشی در علم تجوید، قم، انتشارات یاقوت، ۱۳۸۱ش.
- فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، تهران، منشورات المکتبة المرتضویّة للإحیاء الآثار الجعفریّه، بی‌تا.
- فاکر میبدی، محمد، فرایند استنباط وجوب قرائت قرآن از آیهٔ فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ، در دوفصلنامه آموزه‌های فقه عبادی، شماره۱، ۱۳۹۹ش.
- قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله، فقه القرآن فی شرح آیات الاحکام، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۵ق.
- کاشانی، ملافتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- کوهی گرمی و بهزاد، وجوه اشتراک و افتراق قرائت، تلاوت و ترتیل از نظر ادبی و رویّهٔ علمی قرّاء، در مجله مطالعات علوم اسلامی انسانی شماره۲۶، ۱۴۰۰ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، قم، دار إحیاء التراث، ۱۴۰۳ق.
- موسوی بلده، محسن، حلیة القرآن سطح ۲، تهران، احیاء کتاب، ۱۳۸۲ش.
- نجفی، محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربیّ، ۱۴۰۴ق.
- وحیدیان اردکان، حمید و نقی‌زاده، حسن و رستمی، محمدحسن، مراد از قرائت قرآن در آیه آخر سوره مزمّل و حکم شرعی آن، در نشریّه علمی آموزه‌های قرآنی، شماره۳۴، زمستان۱۴۰۰ش.