سید عبدالرّزاق بن محمد موسوی مُقَرَّم (۱۳۱۶-۱۳۹۱ق) مشهور به مقرم، عالم شیعی قرن چهاردهم هجری. شهرت او، به خاطر تألیف کتاب‌هایی درباره زندگی اهل بیت است. مشهورترین اثر او مقتل مقرم است که به فارسی نیز ترجمه شده است.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | مقرم |
| نسب | موسوی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۶ق |
| تاریخ وفات | ۱۳۹۱ق |
| محل دفن | نجف |
| شهر وفات | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محسن حکیم • آقا ضیاء عراقی • سید ابوالحسن اصفهانی • محمدحسین نائینی • سید ابوالقاسم خویی • محمد جواد بلاغی • محمد حسین غروی اصفهانی و... |
خاندان مقرم، از اهل علم بوده و نسب‌شان به امام کاظم(ع) می‌رسد. مقرم با محمدجواد بلاغی دوستی داشت و در نشر آثارش او را یاری کرد. وی به علم انساب هم مسلط بود و برخی کتب نسب را حاشیه زد و در شعر نیز دستی داشت.
زندگی‌نامه
سید عبدالرزاق مقرم در سال ۱۳۱۶ق در نجف اشرف متولد شد. نسبش با ۲۲ واسطه به حضرت امام موسی کاظم(ع) می‌رسد.[۱] عبد الرزاق مقرم در ۱۷ محرم سال ۱۳۹۱ق مصادف با ۱۳۴۹ش در نجف از دنیا رفت و در همان شهر به‌خاک سپرده شد. [۲]
خاندان
آل مقرم اهل علم بودند. پدرش سید محمد بن سید عباس بسیاری از اوقات را به اعتکاف در مسجد کوفه می‌گذراند و نماز جماعت را در آن برپا می‌داشت. مادرش هم از سادات بود و از قاریان قرآن به شمار می‌رفت. عموی او سید مهدی بن سید عباس در بین شهرها رفت و آمد زیادی داشتند و این رفت و آمد به خاطر خویشاوندانی بود که در نعمانیه و دیوانیه، هند و سایر اماکن پراکنده شده بودند و او عثمانی‌ها را به خاطر اذیت‌ها و ستم‌های‌شان سرزنش می‌کرد تا اینکه در «الکوت» بر او دست یافتند و او را در سال ۱۳۳۴ق به‌دار آویختند. [۳] جدّ مادری سید عبدالرزاق، سید حسین (متوفای ۱۳۳۴ق) امام جماعت بود و به تدریس نیز اشتغال داشت. دایی مقرم، سید احمد بن سید حسین که او هم در سال ۱۳۳۴ق از دنیا رفت. سید احمد چهار فرزند داشت معروف‌ترین آنها سید ابراهیم بود و در ۱۳۵۸ق از دنیا رفت. وی هم در فقه صاحب‌نظر بود و زمان‌های طولانی در مدرسه محمدحسین کاشف الغطاء تدریس می‌کرد.[۴]
ویژگی‌ها
محبت به اهل بیت(ع)
از ویژگی‌های مقرم ارادت به اهل بیت بود. مقرّم چون از ابتدای زندگی، شاهد برگزاری مجالس روضه در خانه جدش سید حسین بوده، به همین جهت همیشه برپادارنده مجالس بوده و در این محفل‌ها روش و زندگی و خصوصیاتی از ائمه(ع) را برای مردم بیان می‌کرد.[۵] [۶]
زهد و پرهیزکاری
مقرّم در زمان خود از چهره‌های مشهور بود و از طرف مراجع عصرش پیشنهادهایی مبنی بر نمایندگی آنان در شهرها به او داده میشد ولی آنها را قبول نکرد و در ردّ این پیشنهادها می‌گفت: «اگر برای نفس آدمی در زندگی وفور و آسایش فراهم شود، نفس از بوالهوسی‌ها دست برنمی‌دارد و چه بسا انسان را در چیزهای دیگری فرو برد.»[۷]
فعالیت‌های سیاسی
از فعالیت‌های سیاسی وی همراهی‌اش با علمای نجف در اعتراض به دولت پهلوی در واقعه فیضیه و قتل و جرح برخی از طلاب علوم دینی است او در نامه‌ای خطاب به علمای قم ابراز همدردی علما و طلاب نجف را اعلام کرد و از مردم خواست خبر ماجرای فیضیه را منتشر کنند تا مردم بدانند که اگر اهمال و مسامحه کنند دین خدا بدست بی‌دینان از بین می‌رود.[۸]
فعالیت‌های علمی
مقرّم معتقد بود برای خدمت به اهل بیت(ع)، تنها گفتار و سخنرانی کافی نیست؛ بلکه باید با نوشتن و انتشار سخنان، زندگی‌نامه و فضایل آنان، به آنها خدمت کرد و روش زندگی و علوم آنها را در جامعه نشر داد. بنابراین در این رابطه اقدام به تألیف نمود و با این که جوّ حاکم بر حوزویان آن زمان، تألیف در قسمت فقه و اصول بود، ایشان این جوّ را شکست و اکثر تألیفاتش را در فضیلت و زندگی فرزندان رسول خدا(ص) و یارانشان نگاشت. مجموعه آثار مقرّم به سه دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از: آثار چاپ‌شده، مقدمه و آثار خطی.[۹]
اساتید
مقرم در دوران عمرش از اساتید برجسته‌ای بهره برده است که عبارتند از:
- جدّش، سید حسین (متوفای ۱۳۳۴ق) که عنایت وافری به تربیت و تعلیم او داشت.
- شیخ محمدرضا آل شیخ هادی آل کاشف الغطاء (متوفای ۱۳۳۶ق) که استادش در علم اصول بود.
- حسین حلی نجفی که استاد او در دوره سطح بود.
- سید محسن حکیم (متوفای ۱۳۹۰ق) که مقرم در درس خارج فقه او حاضر میشد.
- آقا ضیاء عراقی (متوفای ۱۳۶۱ق) که وی در درس خارج اصول او حاضر میشد.
- سید ابوالحسن اصفهانی (متوفای ۱۳۶۵ق) که وی در درس خارج فقه او حاضر میشد و تقریراتش را نوشته است.
- محمدحسین نائینی (متوفای ۱۳۵۵ق) که وی در درس خارج فقه و خارج اصول او حاضر میشد و تقریراتش را یاد داشت کرده است.
- سید ابوالقاسم خویی (متوفای ۱۴۱۳ ق] که مقرم در درس خارج فقه و اصول او شرکت می‌کرد.
- محمدجواد بلاغی (متوفای ۱۳۵۲ق) که نزد سید عبدالرزاق جایگاه مهمی داشت.
- محمدحسین غروی اصفهانی (متوفای ۱۳۶۱ق)
- شیخ عبدالرسول بن شیخ شریف جواهری (متوفای ۱۳۸۹ق).[۱۰]
آثار و تألیفات
مقرم حدود ۳۰ کتاب تدوین کرده که نیمی از آنها منتشر شده و نیمی به صورت خطی باقی مانده است. تقریباً همه آثار او تک‌نگاری درباره شخصیت‌های شیعه و ائمه است. مشهورترین اثر او مقتل الحسین درباره امام حسین(ع) و واقعه کربلا.
اشعار
مقرم شعر را دوست داشت و در تألیفاتش از شعر شاعران اهل بیت استفاده می‌کرد امّا از خودش شعر چندانی درباره اهل بیت(ع) وجود ندارد، جز مقدار اندکی که درباره حضرت عباس و همچنین قطعه‌ای که راجع به پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) وی سروده است.[۱۱]
ابیاتی از ارجوزه موسوی مقرّم درباره پیامبر(ص):
یار خدایا تو را حمد می‌گوییم که عالَم وجود را با پیامبرت محمدمصطفی و خاندان پاکش ( که راه هدایت و راهنمای ره جویان‌اند) شرافت بخشیدی. او گمراهانِ از هدایت را به راه حق و ولایت رهنمون گشت.
نمونه‌ای از سروده‌های مقرم درباره حضرت عباس(ع)
ابوالفضل ای نور دیده حسین و ای سرپرستِ کاروانِ در حال کوچ! آیا از من روی می‌گردانی در حالی که تو بخشنده‌ای و پناهنده را تکیه گاه و پناهگاه هستی.[۱۲]
پانویس
- ↑ مقرم، ترجمه مقتل مقرم، ۱۳۸۱ش، ص۲۹.
- ↑ مقرم، مقتل الحسين عليه السلام، الناشر، موسسة البعثه، مقدمه ص۲۵.
- ↑ مقرم، مقتل الحسين عليه السلام، الناشر، موسسة البعثه، مقدمه ص۱۲.
- ↑ مقرم، ترجمه مقتل مقرم، ۱۳۸۱ش، ص۲۹ و ۳۰.
- ↑ مقرم، ترجمه مقتل مقرم، ۱۳۸۱ش، ص۴۰.
- ↑ سید عبدالرزاق مقرّم، سایت فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ سید عبدالرزاق مقرّم، سایت فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ سید عبدالرزاق مقرّم، سایت فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ سید عبدالرزاق مقرّم، سایت فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ مقرم، ترجمه مقتل مقرم، ۱۳۸۱ش، ص۳۱ و ۳۳.
- ↑ مقرم، ترجمه مقتل مقرم، ۱۳۸۱ش، ص۴۱.
- ↑ المقرم، مقتل الحسين عليه السلام، مقدمه،ص۲۳؛ «السید عبدالرزاق المقرم الموسوی»، وبگاه شبکة الامامین الحسنین.
منابع
- مقرم، عبدالرزاق، مقتل الحسین(ع)، ترجمه: محمدمهدی عزیز الهی کرمانی، قم، نوید اسلام، ۱۳۸۱ش.
- سید عبدالرزاق مقرّم، سایت فرهیختگان تمدن شیعی، تاریخ بازدید: ۲۲ آذر ۱۳۹۹ش.
- «السید عبدالرزاق المقرم الموسوی»، وبگاه شبکة الامامین الحسنین، تاریخ درج مطلب: ۲۰ آبان ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۱۳ دی ۱۴۰۲ش.
- السيد عبد الرزاق الموسوي المقرّم، مقتل الحسین، الناشر، موسسة البعثه، بیتا، بی جا.