شهاب‌الدین عبدالله شوشتری
| فقیه و متکلم شیعی | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | شهاب‌الدین عبدالله بن محمود بن سعید شوشتری |
| لقب | شهید ثالث یا شهید رابع |
| تاریخ تولد | ۹۲۰ یا ۹۳۰ق |
| زادگاه | شوشتر |
| تاریخ شهادت | ۹۹۷ق |
| محل شهادت | بخارا |
| اطلاعات علمی | |
| تألیفات | الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین، فی الامامة و الرد علی العامة |
شهاب‌الدین عبدالله شوشتری (تُستری) (۹۲۰ یا ۹۳۰-۹۹۷ق) فقیه و متکلم شیعۀ در دوره صفویه و ملقب به شهید ثالث.
وی مورد احترام شاه طهماسب اول قرار گرفت و به مشهد هجرت کرد. طبق اسناد و مدارک تاریخی، او در مشهد، جلسات علمی برگزار می‌کرد و رئیس حوزه علمیه این شهر بود. شوشتری آثاری در زمینه حدیث و کلام دارد و شاگردانی همچون بایزید بسطامی دوم داشته است. در سال ۹۹۷ق، حاکم بخارا، شوشتری را دستگیر کرد و به بخارا برد. وی پس از مناظرات علمی با علمای حنفی بخارا و پیروزی بر آنها، به دستور حاکم به قتل رسید و جسدش سوزانده شد.
معرفی
شهاب‌الدین عبدالله بن محمود بن سعید شوشتری (تُستری) ملقب به شهید ثالث از عالمان شیعۀ قرن دهم هجری قمری است.[۱] در برخی منابع از او با عنوان شهید رابع نیز یاد شده است.[۲] به او لقب عَقّاب نیز داده‌اند.[۳]
از شهاب‌الدین شوشتری آثاری حدیثی و کلامی باقی مانده است.[۴] برخی از آثار شوشتری عبارتند از: «الاربعین فی فضائل امیرالمؤمنین»، «فی الامامة» و «الرد علی العامة».[۵]
بایزید بسطامی دوم و حسین بن شمس‌الدین ساعدی از شاگردان او بوده‌اند.[۶]
زندگی
شهاب‌الدین شوشتری، احتمالاً در سال ۹۲۰ یا ۹۳۰ق[۷] در شوشتر به دنیا آمد و تحصیل علوم معقول و منقول را در شیراز آغاز نمود.[۸] سپس نزد علمای دمشق و بعد جبل‌عاملِ لبنان رفت.[۹] استاد او در جبل‌عامل را ابراهیم بن علی بن عبدالعالی میسی دانسته‌اند.[۱۰] وی موردِ احترامِ شاه طهماسب صفوی قرار گرفت.[۱۱] طبق اسناد تاریخی، شاه طهماسب به او اجازۀ سکونت در ایران را داد[۱۲] و او به مشهد هجرت کرد.[۱۳]
سکونت در مشهد
از گزارش‌های تاریخی بر می‌آید که شهاب‌الدین شوشتری در مشهد، جلسات درسی و اخلاقی برگزار می‌کرده است.[۱۴] همچنین او را رئیس حوزۀ علمیۀ مشهد در آن زمان برشمرده‌اند.[۱۵] گفته شده که وقتی شاه عباس صفوی از هرات وارد مشهد شد، شهاب‌الدین شوشتری کمر او را به عنوان شاه ایران بست و در حضور او خطبۀ شاهى را به اسم شاه عباس خواندند.[۱۶] به گفتۀ محدث نوری، شاه عباس، در مدتِ اقامتش در مشهد در برخی از جلسات درس شهاب‌الدین حاضر می‌شد.[۱۷] همچنین در این مدت، شوشتری برخی از آثار خود را برای علمای ماوراءالنهر (ازبکستان امروزی) می‌فرستاده است.[۱۸]
دستگیری و شهادت در بخارا
در سال ۹۹۷ق حاکم اُزْبَک بخارا، مشهد را محاصره کرد و پس از ورود به شهر و قتل‌عام مردم آن، شوشتری را دستگیر کرد و به بخارا برد.[۱۹] طبق برخی گزارش‌ها، شوشتری برای حفظ جان خود در بخارا اعلام کرد که سنی و شافعی است.[۲۰] گفته شده شهاب‌الدین شوشتری پس از مناظراتی که با علمای حَنَفی بخارا داشت و در بحث‌های علمی بر آنها چیره شد،[۲۱] علمای بخارا به شاه گفتند که عقاید او مایۀ انحراف عوام است و باید او را اعدام کرد.[۲۲] طبق منابع، به دستور حاکم بخارا او را با ضربات خنجر كشتند و جسدش را در ميدان بخارا به آتش كشيدند.[۲۳]
پانویس
- ↑ کریم‌لو، «شوشتری، شهاب‌الدین»، ص۷۳۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸، ج۲۰، ص۲۶۹.
- ↑ افندی، ریاض العلماء. ۱۴۰۱ق، ج۷ ص ۱۵۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، بی‌تا، ج۴، ص۱۲۸.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، بی‌تا، ج۴، ص۱۲۸.
- ↑ کریم‌لو، «شوشتری، شهاب‌الدین»، ص۷۷۳.
- ↑ نجفی، «ملا عبدالله شوشتری( ۹۹۷ق) شهید بخارا»، سایت الاثر.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقها، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۱۴۰.
- ↑ صائب، معجم مورخی شیعه، ۱۴۰۲۲ق، ج۱، س ۵۳۱.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقها، ۱۴۱۸ق، ج۱۰، ص۱۴۰.
- ↑ زرکلی، الاعلام،: قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء، ۱۹۸۹م، ج۴، ص۱۳۶.
- ↑ کریم‌لو، «شوشتری، شهاب‌الدین»، ص۷۷۳.
- ↑ صائب، معجم مورخی شیعه، ۱۴۰۲۲ق، ج۱، س ۵۳۱.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸، ج۲۰، ص۲۷۰.
- ↑ کریم‌لو، «شوشتری، شهاب‌الدین»، ص۷۷۳.
- ↑ شاملو، قصص الخاقانی، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص ۱۲۶؛جلالی، «سیری در آفاق حرکتهای دینی و سیاسی خراسان از عباسیان، تا افشاریان»، ص۴۳.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸، ج۲۰، ص۲۷۰.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، بی‌تا، ج۴، ص۱۲۸.
- ↑ جلالی، «سیری در آفاق حرکتهای دینی و سیاسی خراسان از عباسیان، تا افشاریان»، ص۴۴-۴۵.
- ↑ نجفی، «ملا عبدالله شوشتری( ۹۹۷ق) شهید بخارا»، سایت الاثر.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸، ج۲۰، ص۲۷۰.
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۴، ۱۵۲؛ نجفی، «ملا عبدالله شوشتری( ۹۹۷ق) شهید بخارا»، سایت الاثر.
- ↑ کلباسی، «مقدمه» در آرام‌بخش دل داغديدگان، ۱۳۸۰ش، ص۲۱.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات اعلام الشیعة، قم، اسماعیلیان، بی‌تا.
- افندی، عبدالله بن عیسی‌بیگ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۱ق.
- جلالی، غلامرضا، سیری در آفاق حرکتهای دینی و سیاسی خراسان از عباسیان، تا افشاریان، حوزه، شماره ۷۸، بهمن و اسفند ۱۳۷۵ش.
- زرکلی، خیر الدین، الأعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- سبحانی تبریزی، جعفر، گروه علمی، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، ۱۴۱۸ق.
- شاملو، ولی‌قلی بن داود قلی، قصص الخاقانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۵ش.
- عبدالحمید، صائب، معجم مؤرخی الشیعة، قم، مؤسسة دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م.
- کریم‌لو، نکو، «شوشتری، شهاب‌الدین» در دانشنامه جهان اسلام، جلد ۲۷، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا.
- کلباسی، مجتبی، «مقدمه»، در آرام بخش دل داغدیدگان، نوشتۀ شهید ثانی، زین الدین بن علی، قم، انتشارات روح، ۱۳۸۰ش.
- مدرس، محمدعلی، ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین بالکنیة أو اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
- نجفی، محمدعلی، «ملا عبدالله شوشتری(۹۹۷ق) شهید بخارا»، سایت الاثر. تاریخ بازدید: ۱۵ آبان ۱۴۰۳ش.
- نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۷م.