اَلْحَیاةُ السّیاسیّة لِلْاِمامِ الرّضا علیه‌السلام کتابی تاریخی-تحلیلی به زبان عربی تألیف سید جعفر مرتضی عاملی (متوفای ۱۴۴۱ق) که به‌دنبال ارائه تحلیلی دقیق درباره زندگی سیاسی امام رضا(ع) و مسئله ولایتعهدی نوشته شده است. این کتاب با نام «زندگی سیاسی هشتمین امام» توسط سید خلیل خلیلیان تلخیص و به فارسی ترجمه شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید جعفر مرتضی عاملی |
| موضوع | بررسی زندگی سیاسی امام رضا(ع) و ولایتعهدی ایشان |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | قم:داراالتبلیغ الاسلامی- مؤسسة النشر الاسلامی بیروت:دارالاضواء- المرکز الاسلامی للدراسات |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۸ق |
درباره مؤلف
سید جعفر مرتضی عاملی (۱۳۶۴-۱۴۴۱ق) عالم دینی، متخصص تاریخ اسلام و تشیع، سیره‌نگار شیعه و از عالمان حوزه علمیه قم و لبنان. وی کتاب‌هایی در زمینه تاریخ زندگی اهل بیت تألیف کرده است مانند الصحیح من سیرة النبی الاعظم ، الصحیح من سیرة الامام علی و مأساة الزهراء.
انگیزه مولف
مؤلف در پیشگفتار و مقدمه چاپ دوم، هدف از نوشتن این کتاب را پاسخ به برخی سطحی‌نگران (در زمان تالیف کتاب) به زندگی امام رضا(ع) در مسئله ولایتعهدی بیان می‌کند.[۱] وی بر این باور است که تاریخ‌های موجود، تحت تاثیر فرمانرویان یا دیگر شرایط سیاسی و مذهبی از مسیر اصلی خود منحرف شده و حوادث آنگونه که باید، بازگو نشده و بسیار از وقایع سرنوشت‌ساز مورد کتمان و غفلت قرار گرفته‌اند. از جمله این حوادث ماجرای بیعت‌گیری مأمون عباسی برای امام رضا(ع) است.[۲] وی در این کتاب به دنبال کشف اسباب حقیقی و واقعیت‌های موجود در این زمینه است.
ساختار کتاب
این کتاب در چهار بخش نوشته شده است:
- بخش اول: مُمَهِّدات (زمینه‌ها)
نویسنده در این بخش به بررسی تاریخ تأسیس حکومت عباسی، شیوه‌های حکومتی و تهدیدات پیش روی آنان می‌پردازد و در ادامه نگاهی به رابطه و مواضع متقابل عباسیان با علویان و همچنین رابطه آنان با مردم می‌اندازد.
- بخش دوم: ظروف البیعة و اسبابها (شرایط و علل بیعت)
مؤلف در ادامه به معرفی شخصیت، نسب، جایگاه علمی و میزان مقبولیت اجتماعی امام رضا(ع) و مأمون می‌پردازد و سپس به شرایط و اوضاع آن روز حکومت و مجموعه شرایط سیاسی، مذهبی و اجتماعی (که خود به نوعی، زمینه‌ساز این ماجرا بودند، پرداخته و در پایان این بخش دیدگاه‌ها و تحلیل‌های مختلفی پیرامون موضوع مطرح می‌سازد.
- بخش سوم: اضواء علی الموقف (پرتوافکنی بر اوضاع)
در این بخش مؤلف در صدد دست‌یافتن به حقیقت و واقعیت در مسئله پیشنهاد خلافت و ولایتعهدی امام رضا(ع) از سوی مأمون است. وی اولاً بر این نکته تأکید می‌کند که در منابع تاریخی، اجماع است که مأمون در ابتدای امر خلافت را به امام پیشنهاد داد ولی امام نپذیرفت و سرانجام پس از تهدید و با اکراه، ولایتعهدی را پذیرفت. نویسنده در ادامه این پرسش‌ها را مطرح می‌سازد که مأمون در واگذاری خلافت تا چه میزان صداقت و جدیت داشت؟ موضع‌گیری امام در مقابل شرایط پیش‌آمده و ترفندهای مأمون چه بود؟ وی در طول بحث یازده موضع را به امام نسبت می‌دهد که خلاف انتظار مأمون بود و به همه برنامه و ترفندهای مأمون نتیجه عکس داد.
- بخش چهارم: من خلال الاحداث (از لابلای حوادث)
در این بخش مؤلف برخی اقدامات مأمون را به عنوان نقشه‌ای برای رسیدن به هدفی خاص ترسیم کرده و آنها را سوال گونه نقد می‌کند. در ادامه نیز اقوال و ابهامات پیرامون وفات و شهادت امام رضا(ع) را نقد و بررسی نموده و در نهایت به عنوان ضمیمه، تعدادی از اسناد تاریخی مانند نامه فضل بن سهل به امام، سند ولیعهدی، نامه مأمون به عباسیان، نامه عبدالله بن موسی به مأمون، نامه سفیان به هارون و قصیده امیر ابوفراس حمدانی به عبدالله بن موسی را به همراه سند آنها ذکر می‌کند.[۳]
چاپ و ترجمه
کتاب «الحیاة السیاسیة للامام الرضا» در سال ۱۳۹۸ق توسط انتشارات دارالتبلیغ الاسلامی در قم، در ۵۱۱ صفحه به چاپ رسید. چاپ دوم آن در سال ۱۴۰۹ق در بیروت توسط انتشارات دارالاضواء انجام گرفت. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز آن را در سال ۱۳۶۲ش منتشر نمود و در سال ۱۴۳۰ق نیز مرکز الاسلامی للدراسات در بیروت اقدام به چاپ آن کرد.
این کتاب در سال ۱۳۵۹ش توسط سید خلیل خلیلیان، با نام «زندگی سیاسی هشتمین امام» تلخیص و ترجمه شد.[۴] وی برای رعایت حال خواننده مناسب دانسته که متن اصلی کتاب را که بیش از پانصد صفحه است، فشرده کند و سپس ترجمه نماید. کتاب زندگی سیاسی هشتمین امام در سال ۱۳۶۳ش. در دفتر نشر فرهنگ اسلامی به چاپ رسید و تا سال۱۳۹۰ش بیست و سه بار تجدید چاپ شده است.
همچنین این کتاب با عنوان زندگانی سیاسی امام رضا(ع)، به وسیله دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز ترجمه و در سال ۱۳۶۵ش توسط کنگره جهانی امام رضا(ع) به چاپ رسیده است.
پانویس
- ↑ عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۳۶۲ش، ص۷-۸.
- ↑ عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۳۶۲ش، ص۱۳-۱۵.
- ↑ عاملی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا، ۱۳۶۲ش، فهرست کتاب.
- ↑ زندگی سیاسی هشتمین امام حضرت علی‌بن موسی الرضا(ع)، شبکه جامع کتاب گیسوم.
منابع
- عاملی، جعفر مرتضی، الحیاة السیاسیة للامام الرضا علیه‌السلام، دوم، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.
- زندگی سیاسی هشتمین امام حضرت علی‌بن موسی الرضا(ع)، شبکه جامع کتاب گیسوم.