الوجیزة فی الرجال (کتاب)

الوجیزة فی الرجال

اطلاعات کتاب
نویسنده	علامه مجلسی
موضوع	رجالی
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
تاریخ نشر	۱۴۲۰ق

اَلوَجیزة فی الرّجال کتابی رجالی، نوشته محمدباقر مجلسی به زبان عربی. این رساله کوتاه، به بررسی احوال راویان احادیث پرداخته است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: محمدباقر مجلسی

نویسنده کتاب محمدباقر مجلسی(۱۰۳۷ ـ ۱۱۱۰ق)، از محدثان و فقیهان مشهور شیعه در قرن یازدهم هجری در عصر صفویه است. وی از میان شاخه‌های علوم اسلامی بیش از همه به حدیث‌نگاری علاقه داشت و به اخباریان نزدیک بود. مشهورترین کتاب او، مجموعه پر حجم حدیثی به نام بحارالانوار است که نقش بارزی در احیای جایگاه حدیث در منظومه معرفت دینی داشته است.

روش تألیف

نویسنده در این رساله، قائل به وثاقت مشایخ اجازه است. «مشایخ اجازه» به کسانی گفته می‌شود که اجازه نقل روایات و کتب خود یا فرد دیگری را صادر نموده‌اند. اولین کسی که باب این نظریه را گشوده و ازکلام او وثاقت مشایخ اجازه برداشت شده، شهید ثانی(م ۹۶۵ق) است. اما نخستین بار محمدتقی مجلسی (م ۱۰۷۰ ق) در کتاب روضة المتقین این اصطلاح را به کار برده است. دومین مبنای نویسنده، اعتماد بر وثاقت علامه حلی و دیگر متأخران مانند شهید ثانی و دیگران است. از دیگر نشانه‌های وثاقت نزد نویسنده، واقع شدن راوی در سندی است که بزرگان علم حدیث، حکم به صحت آن کرده‌اند.

محتوا

مؤلف پس از مقدمه‌ای کوتاه به ذکر اسامی، لقب و کنیه‌های راویان بر اساس حروف الفبایی پرداخته و وضعیت آنان را با حروف رمز مشخص کرده است که این رموز عبارتند از:

• (ثقة): عدل ضابط إمامی
• (ح): ممدوح
• (ح کصح): حَسَن کالصّحیح
• (ح کق): حَسَن کالموثّق
• (ر): علامت تردید بین دو علامت
• (ست): الفهرست شیخ طوسی
• (صح): صحیح
• (صة): خلاصة الاقوال علامه حلی
• (ض): ضعیف
• (ظ): الظاهر
• (ل): مرسل
• (ل کح): مرسل کالحَسَن
• (م): مجهول
• (مخ): مختلف‌فیه
• (غض): ابن الغضائری.

منابع کتاب

مجلسی در نگارش این اثر بر منابع پیش از خود اعتماد کرده است؛

1. رجال النجاشی
2. رجال الطوسی
3. الفهرست، تألیف شیخ طوسی
4. اختیار معرفة الرجال، تألیف محمد بن عمر کشی
5. رجال ابن داود، تألیف تقی الدین بن داوود حلی
6. خلاصة الاقوال، تألیف حسن بن یوسف حلی
7. ربیع الشیعة، ظاهرا از تألیفات فضل بن حسن طبرسی
8. الرعایة فی علم الدرایة، تألیف شهید ثانی
9. الإرشاد، تألیف شیخ مفید.
10. الضعفاء، تألیف ابن الغضائری.

او در راه رسیدن به وضعیت بعضی راویان، به کتب اربعه نیز مراجعه کرده و استفاده برده است.

نسخه‌ها

این اثر هر چند به لحاظ کمیت و تعداد صفحات، کوچک بوده اما از زمان تألیف، مورد توجه فراوان قرار گرفته و بیش از ۱۲۰ نسخه در کتابخانه‌ها ثبت شده است. برخی از نسخه‌های قدیمی به این شرح است:

1. نسخه کتابخانه آیت الله مرعشی که در عصر مؤلف نگاشته شده است.
2. نسخه دیگری در همان‌جا که در عصر مؤلف نگاشته شده است.
3. نسخه دیگری در همان‌جا که در عصر مؤلف نگاشته شده است.
4. نسخه ای در همان‌جا نوشته محمد رضی که در جمادی الأولی ۱۱۰۴ق نوشته شده است.
5. نسخه دیگری در همان‌جا که محمد علی بن شاهمراد در شعبان ۱۱۱۱ق نگاشته است.
6. نسخه دیگری در همان‌جا که محمد علی بن حسنعلی نیریزی در ۱۱۱۲ق آن را نوشته است.
7. نسخه کتابخانه مجلس شورای اسلامی نوشته إبراهیم بن هاشم حسینی عمیدی فی ۱۰۷۹ق.
8. نسخه ای در همانجا که به سال ۱۰۹۸ق کتابت شده است.
9. نسخه کتابخانه ملی تبریز که در سال ۱۰۸۰ق کتابت شده است.
10. نسخه کتابخانه دانشگاه تهران کتابت‌شده توسط علی بن یحیی در قرن ۱۱ق.

شرح و تلخیص

دو شرح و یک تلخیص عربی از الوجیزه گزارش شده است:

• معیار التمییز فی شرح الوجیز از ملا محمداسماعیل.
• شرحی به زبان عربی از برخی متأخران تا ترجمه بیان.
• تلخیصی از سید شبر حویزی با عنوان مختصر رجال مولانا محمدباقر.

چاپ

این کتاب به سال ۱۴۲۰ق با تحقیق و تصحیح محمدکاظم رحمان ستایش در انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تهران چاپ گردید.

پیوند به بیرون

آشنایی با دو کتاب رجال از عصر صفوی