فهرست کتاب‌های رجال شیعه
فهرست کتاب‌های رجال شیعه مجموعه‌ای از کتاب‌های رجالی شیعه از قرن ۳ تا ۱۵ هجری قمری است که طبق یک پژوهش، تعداد این کتاب‌ها از آغاز، ۶۸۸ اثر است.[۱] کتاب‌های رجالی به روش‌های مختلفی تألیف شده‌اند؛ برخی به ذکر نام راویان احادیث و طبقات آنها بسنده کرده و برخی دیگر احوال راویان را از جهت ثقه و ضعیف بودن مشخص کرده‌اند. گروهی دیگر به ذکر کلیات و قواعد علم رجال پرداخته‌اند. از قرن ۱۴ نگارش معجم‌های رجالی آغاز شد.
مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، مجموعه کتاب‌های رجال شیعه و اهل‌سنت را به‌صورت نرم‌افزار و در قالب متن ۲۵۸ عنوان کتاب در ۹۴۷ جلد با عنوان کتابخانه رجال شیعه و اهل‌سنت منتشر کرده است.[۲]
بعضی از کتاب‌های رجالی شیعه عبارت است از:
قرن سه و چهار
- رجال عبدالله بن جبله کنانی (درگذشت ۲۱۹ق)
- رجال حسن بن علی بن فضال (درگذشت ۲۲۴ق)
- رجال حسن بن محبوب (۱۲۹ یا ۱۴۹ق-۲۲۴ق)
- رجال البرقی، تألیف احمد بن محمد بن خالد برقی (۲۷۴ یا ۲۸۰ق)
- تاریخ الرجال، تألیف احمد بن علی عقیقی (درگذشت حدود ۲۸۰ ق)
- رجال کلینی (درگذشت ۳۲۹ق)
- رجال ابن عقده، تألیف احمد بن محمد بن سعید همدانی (۲۴۹–۳۳۲ق)
- اختیار معرفة الرجال، تألیف شیخ طوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق) که گزیده‌ای از رجال محمد بن عمر کشی (درگذشت حدود ۳۴۰ق) است.
- رساله ابوغالب زراری، تألیف احمد بن محمد ابوغالب زراری (۲۵۸–۳۶۸ق)
- مشیخة من لا یحضره الفقیه، تألیف شیخ صدوق (۳۰۵-۳۸۱ق)
- الاشتمال فی معرفة الرجال، تألیف احمد بن محمد جوهری بغدادی (درگذشت ۴۰۱ق)
قرن پنج و شش
- تکملة رسالة ابی غالب زراری، تألیف حسین بن عبید الله غضایری (درگذشت ۴۱۱ق)
- رجال ابن غضائری، تألیف احمد بن حسین غضائری (قبل از سال ۴۵۰ هجری)
- رجال الطوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق)
- الفهرست شیخ طوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق)
- مشیخه تهذیب، تألیف شیخ طوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق)
- مشیخه استبصار، تألیف شیخ طوسی (۳۸۵ ـ ۴۶۰ق)
- فهرست اسماء مصنفی الشیعة یا رجال نجاشی، تألیف احمد بن علی نجاشی (۳۷۲ق-۴۵۰ق یا ۴۶۳ق)
- فهرست شیخ منتجب الدین، تألیف شیخ منتجب الدین رازی (م ۵۸۵ق)
- معالم العلماء، تألیف ابن شهرآشوب (درگذشت ۵۸۸ق)
قرن هفت و هشت
- حل الاشکال فی معرفة الرجال، تألیف سید احمد بن موسی طاووس (درگذشت ۶۷۳ق)
- رجال ابن داوود، تألیف حسن بن داوود حلی (۶۴۷- بعد از ۷۰۷ق)
- خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تألیف علامه حلی (۶۴۸–۷۲۶ق)
قرن نه و ده
- الفوائد الرجالیة، تألیف محقق کرکی (۸۶۵ یا ۸۷۰ق-۹۴۰ق)
- التحریر الطاووسی، تألیف شیخ حسن بن زین‌الدین، صاحب معالم (۹۵۹-۱۰۱۱ق) که آن را از کتاب مفقوده «حل الإشکال فی معرفة الرجال» استخراج کرد.
قرن یازده
- نقد الرجال، تألیف مصطفی بن حسین تفرشی (پایان نگارش کتاب در ۱۰۱۵ق)
- حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، تألیف عبدالنبی جزائری (درگذشت ۱۰۲۱ق). نخستین کتاب رجالی شیعه که راویان به ترتیب تقسیم چهارگانهٔ حدیث در آن ذکر شده‌اند.
- مجمع الرجال فی علم الرجال، تألیف عنایت‌الله قهپایی (درگذشت بعد از ۱۰۲۶ق)
- منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال مشهور به رجال کبیر اثر میرزا محمد استرآبادی (درگذشت ۱۰۲۸)
- زبدة الاقوال فی خلاصة الرجال، تألیف سید حسین بن کمال‌الدین ابرز حسینی (نیمه اول قرن یازدهم)
- جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال، تألیف فخرالدین طریحی (درگذشت ۱۰۸۵)
- جامع الرواة، تألیف محمد بن علی اردبیلی (درگذشت ۱۱۰۱)
- امل الآمل فی علماء جبل عامل، تألیف محمد بن حسن حر عاملی (۱۰۳۳ - ۱۱۰۴ق)
- الوجیزة فی الرجال، تألیف علامه مجلسی (۱۰۳۷–۱۱۱۰ق) (پایان نگارش کتاب در نیمه دوم قرن ۱۱ق)
قرن دوازده
- هدایة المحدثین الی طریقة المحمدِین مشهور به المشترکات، تألیف محمدامین کاظمی (زنده در ۱۱۱۸)
- معراج اهل الکمال الی معرفة الرجال، تألیف سلیمان بن عبدالله ماحوزی (۱۰۷۵-۱۱۲۱ق)
- لؤلؤة البحرین فی الاجازات و تراجم رجال الحدیث، تألیف یوسف بن احمد بحرانی (۱۱۰۷–۱۱۸۶ق)
- فوائد وحید بهبهانی (۱۱۱۸ق ـ ۱۲۰۵ق)
- فرائد الفوائد فی الرجال، تألیف جعفر بن محمد حسینی سبزواری (از علمای قرن ۱۲ هجری)
قرن سیزده
- منتهی المقال فی احوال الرجال، تألیف ابوعلی حائری (۱۱۵۹–۱۲۱۵ق)
- عدة الرجال، تألیف سید محسن بن حسن حسینی اعرجی کاظمی (۱۱۳۰ - ۱۲۲۷ ق)
- عمدة المقال، تألیف سید محمد بن علی طباطبایی مجاهد (۱۱۸۰- ۱۲۴۲ق)
- جامع المقال فی معرفة الرواة و الرجال، تألیف سید عبدالله شبر (درگذشت ۱۲۴۲ق)
- مخلص المقال فی احوال الرجال، تألیف سید عبدالله شبر (درگذشت ۱۲۴۲ق)
- عدیمة النظیر فی احوال ابی‌بصیر، تألیف مهدی بن حسن موسوی خوانساری (درگذشت ۱۲۴۶ق)
- لب اللباب فی علم الرجال، تألیف ملا محمدجعفر شریعتمدار استرآبادی (۱۱۹۸–۱۲۶۳ق)
- الفوائد الرجالیة، تألیف محمدمهدی مجتهد کجوری شیرازی (۱۲۱۷- ۱۲۹۳ق)
- توضیح المقال فی علم الرجال، تألیف ملا علی کنی (۱۲۲۰–۱۳۰۶ق)
قرن چهارده
- الرسائل الرجالیة نوشته ابوالمعالی کلباسی (درگذشت ۱۳۱۵ق)
- شعب المقال فی درجات الرجال، تألیف میرزا ابوالقاسم نراقی (درگذشت ۱۳۱۹ق)
- بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال، تألیف ملاعلی علیاری تبریزی (درگذشت ۱۳۲۷ق)
- اتقان المقال فی احوال الرجال، تألیف محمد طه نجف (۱۲۴۱ - ۱۳۲۳ق)
- رجال الخاقانی، تألیف علی بن حسین خاقانی (درگذشت ۱۳۳۴ق)
- نتیجة المقال فی علم الرجال، تألیف شیخ محمدحسن بن صفر بارفروش مازندرانی(حدود ۱۲۴۰-۱۳۴۵ق)
- تنقیح المقال فی علم الرجال، تألیف عبدالله مامقانی (درگذشت ۱۳۵۱)
- سماء المقال فی تحقیق علم الرجال، تألیف ابوالهدی کلباسی (درگذشت ۱۳۵۶)
- وجیزة فی علم الرجال، تألیف میرزا ابوالحسن مشکینی (درگذشت ۱۳۵۸ق)
- اسانید کتاب الکافی، تألیف حسین طباطبائی بروجردی (درگذشت ۱۳۸۰)
- رجال شیخ محمد باقر زنجانی (۱۳۱۲-۱۳۹۴ ق)
قرن پانزده
- معجم رجال الحدیث، تألیف سید ابوالقاسم خویی (درگذشت ۱۴۱۳)
- قاموس الرجال، تألیف محمدتقی شوشتری (درگذشت ۱۴۱۵)
- تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال، تألیف سید محمدعلی موحد ابطحی (درگذشت ۱۴۲۳ق)
- الجامع فی الرجال، تألیف سید موسی شبیری زنجانی
- کلیات فی علم الرجال، تألیف جعفر سبحانی(متولد ۱۳۰۸ش)
- بحوث فی فقه الرجال، تقریرات مباحث رجالی سید علی فانی اصفهانی (درگذشت ۱۳۶۸ش)
- مستدرکات علم رجال، تألیف علی نمازی شاهرودی (۱۲۹۴-۱۳۶۴ش)
- ثقات الرواة، تألیف سید حسن موسوی اصفهانی (۱۳۱۲-۱۳۸۵ش)
- معجم الثقات، تألیف ابوطالب تجلیل تبریزی (۱۳۰۵-۱۳۸۷ش)
- أصول علم الرجال، تألیف عبدالهادی فضلی (۱۳۱۴ - ۱۳۹۲ش)
- بدایة علم الرجال، تألیف محمدآصف محسنی قندهاری (۱۳۱۴–۱۳۹۸ش)
- بحوث فی علم الرجال، تألیف محمدآصف محسنی (۱۳۱۴–۱۳۹۸ش)
- أصول علم الرجال بین النظریة و التطبیق محمدعلی علی‌صالح معلم تقریرات درس شیخ مسلم داوری (متولد ۱۳۲۲ش)
- المنهج الرجالی و العمل الرائد فی الموسوعة الرجالیة لسید الطائفة آیت‌الله العظمی البروجردی (قده)، تألیف سید محمدرضا حسینی جلالی (متولد ۱۳۲۴ش)
- تحریر المقال فی کلیات علم الرجال، تألیف مهدی هادوی تهرانی (متولد ۱۳۴۰ش)
- قبسات من علم الرجال، تألیف سید محمدرضا سیستانی (متولد ۱۳۴۱ش)
- توضیح الأسناد المشکلة فی الکتب الأربعة، تألیف حجت‌الاسلام سید محمد جواد شبیری (متولد ۱۳۴۵ش)
پانویس
- ↑ طلائیان، مأخذشناسی رجال شیعه، ص۱۳.
- ↑ کتابخانه رجال شیعه و اهل‌سنت ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
یادداشت
منابع
- طلائیان، رسول، مأخذشناسی رجال شیعه، قم، انتشارات دارالحدیث، ۱۳۸۱ش.
- کتابخانه رجال شیعه و اهل‌سنت ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.