حسن بن علی وشاء
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | حسن بن علی بن زیاد الوشاء بجلی کوفی |
| کنیه | ابومحمد |
| لقب | وشاء، بجلی، خزاز، صیرفی، ابن بنت الیاس |
| تولد | اواسط سده دوم هجری |
| محل زندگی | کوفه، بغداد |
| وفات | نیمه اول سده سوم هجری |
| خویشاوندان سرشناس | الیاس بن عمرو بجلی |
| مذهب | امامی |
| صحابی | امام کاظم(ع)، اصحاب امام رضا(ع)، امام هادی(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) |
| روایت از | صفوان بن یحیی، ابان بن عثمان، جمیل بن دراج، عبدالله مسکان، عبدالله بن سنان |
| راویان از او | احمد بن محمد بن عیسی، سهل بن زیاد، یعقوب بن زید، علی بن حسن بن فضال |
| اعتبار | ثقه |
| موضوع روایات | تفسیری، فقهی، اخلاقی، تاریخی، اعتقادی |
| تعداد روایات | ۵۸۰ روایت |
| تألیفات | کتاب «ثواب الحج»، «المناسک»، «النوارد»، «مسائل الرضا(ع)» |
حسن بن علی وَشّاء از اصحاب امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام هادی(ع). در منابع رجالی بهعنوان فردی ثقه معرفی شده است. او از راویان قرن دوم و سوم هجری بوده و روایاتش در موضوعات مختلفی همچون فقه، اخلاق و تفسیر نقل شده است. تنها در کتب اربعه بیش از ۵۸۰ روایت از وی ثبت شده است. همچنین به او تألیفات متعددی دادهاند، از جمله کتاب ثواب الحج، المناسک و مسائل الرضا(ع).
او از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) و روایانی همچون اَبان بن عثمان، جمیل بن دَراج، صَفوان بن یحیی حدیث نقل کرده؛ و روایانی همچون احمد بن محمد بن عیسی، احمد بن محمد بن خالد، سَهل بن زیاد، یعقوب بن زید از او روایت کردهاند.
حسن بن علی وشاء پس از شهادت امام کاظم(ع) مدتی کوتاه به واقفیه گرایش یافت، اما با مشاهده معجزات امام رضا(ع) به امامت او ایمان آورد. به گفته علامه مجلسی این گرایش موقتی به وثاقت او آسیبی وارد نمیکند.
شخصیتشناسی
حسن بن علی بن زیاد ملقب به وَشاء، بَجَلی، خَزّاز، صَیرَفی،[۱] کنیهاش ابومحمد و اهل کوفه[۲] و بهقولی اهل بغداد است.[۳] از مشهورترین القاب وی، ابن بنتالیاس است،[۴]
در منابع شیعه، روایات او در موضوعات تفسیری،[۵] فقهی،[۶] اخلاقی،[۷]اعتقادات،[۸] و تاریخی[۹] ذکر شده است. روایات وی در کتب اربعه بیش از ۵۸۰ مورد ذکر شده است.[۱۰]
به گفته خویی در معجم رجال الحدیث، نام حسن بن علی وشاء در منابع روایی با عناوینی همچون الحسن بن علی الوشاء، الحسن بن علی الخزاز، الحسن بن علی ابن بنتالیاس آمده است.[۱۱] نجاشی، حدیثشناس شیعه نیز او را دارای تألیفات متعدد دانسته و از کتابهای «ثواب الحج» و «المناسک» و «النوادر» «مسائل الرضا(ع)» وی نام برده است.[۱۲]
الیاس بن عَمرو بَجَلی، جد مادری حسن بن علی وَشّاء، و سه فرزندش که داییهای او محسوب میشوند، از محدثان و از راویان امام صادق(ع) بودند.[۱۳]
حسن بن علی بن الوشاء در اواسط سده دوم هجری به دنیا آمد،[۱۴] و تا سال ۲۲۰ق زنده بود.[۱۵] وفاتش در نیمه اول سده سوم هجری گزارش شده است.[۱۶]
جایگاه حدیثی
در منابع رجالی، حسن بن علی وشاء جزو اصحاب امام کاظم(ع)[۱۷] اصحاب امام رضا(ع) و امام هادی(ع)[۱۸] شمرده شده است.
به گفته خویی، حدیثشناس شیعه، روایت حسن بن علی وشاء از امام صادق(ع)[۱۹] مرسله محسوب میشود، زیرا او در روایت شیخ صدوق از واژه غلام استفاده کرده و بنابراین نمیتوانسته امام صادق(ع) را مستقیما درک کرده باشد.[۲۰]
اعتبار روایی
در منابع رجالی و فقهی، حسن بن علی وشاء فردی ثقه شناخته شده است.[۲۱] نجاشی، رجالشناس شیعه، او را از بزرگان شیعه نام برده که احمد بن محمد بن عیسی اشعری از وی درخواست اجازه نقل کتاب حدیثی میکرد.[۲۲] علامه حلی، حدیثشناس شیعه، او را از بهترین یاران امام رضا(ع) دانسته است.[۲۳]
به گفته ابوالحسن ربانی، پژوهشگر رجال، حسن بن علی وشاء پس از شهادت امام کاظم(ع) در انتخاب امام رضا(ع) دچار حیرت شد و و مدتی به واقفیه گرایش یافت.[۲۴] با مشاهده بعضی از کرامات امام رضا(ع) از این عقیده دست کشید و به امامت امام رضا(ع) گرایش پیدا کرد و از یاران مخصوص او شد.[۲۵] علامه مجلسی از محدثان شیعه، بر این باور است که واقفی بودن حسن بن علی وشاء برای مدت کوتاهی به وثاقت و جلالت او آسیبی وارد نمیکند.[۲۶]
مشایخ و شاگردان
به گفته نجاشی، حدیثشناس، حسن بن علی وشاء ۹۰۰ راوی را درک کرده است که از امام صادق(ع) حدیث نقل میکردند.[۲۷] به گقته خویی در معجم رجال الحدیث، او علاوه بر نقل حدیث از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع)،[۲۸] از اساتید و راویانی دیگری نیز حدیث نقل کرده که برخی از آنان عبارتند از:
برخی از شاگردان و راویانی که در کتاب معجم رجال الحدیث از حسن بن علی وشاء روایت کردهاند، عبارتند از:
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۹.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۹.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۲۹.
- ↑ ربانی سبزواری، «پژواک ایمان»، ص۱۴۷.
- ↑ برای نمونه بنگرید به:عیاشى، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۱۴.
- ↑ برای نمونه بنگرید به: شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۵۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۰۰.
- ↑ برای نمونه بنگرید به: صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۲۵.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۱۷.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۱۹۱.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۳۷.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۰.
- ↑ ربانی سبزواری، «پژواک ایمان»، ص۱۴۷.
- ↑ ربانی سبزواری، «پژواک ایمان»، ص۱۴۶.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۳، ص۱۹۰.
- ↑ ربانی سبزواری، «پژواک ایمان»، ص۱۵۱.
- ↑ برقی، رجال البرقی، ۱۳۴۲ش، ص۵۱.
- ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۵۴ و ۳۸۵.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۳.
- ↑ علامه مجلسی، الوجیزه فی الرجال، ص۵۷؛ حایری یزدی، مرتضی بن عبدالکریم، شرح العروه الوثقی، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۴۵۲.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۳۹.
- ↑ علامه حلی، رجال العلامه الحلی، ۱۴۱۱ق، ص۴۱.
- ↑ ربانی سبزواری، «پژواک ایمان»، ص۱۴۸.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۲۲۹.
- ↑ مجلسی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۱۰۲.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۳۶۵ش، ص۴۰.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۲.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۲.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۶۹ش، ج۵، ص۷۲.
منابع
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، رجال البرقی- الطبقات، مصحح: محمد بن حسن طوسی و حسن مصطفوی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۴۲ش.
- حایری یزدی، مرتضی بن عبدالکریم، شرح العروه الوثقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- خویی، سید أبو القاسم، معجم رجال الحدیث، قم، مرکز نشر آثار الشیعة، ۱۳۶۹ش.
- ربانی سبزواری، ابوالحسن، «پژواک ایمان»، فصلنامه مجله فرهنگ کوثر، شماره۵۴، تابستان ۱۳۸۲ش.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، موسسه امام صادق (ع)، ۱۴۱۸ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، مصحح: مهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام، تحقیق حسن الموسوی خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن الحسن، رجال الطوسی، مصحح: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)، مصحح: محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، رجال العلامه الحلی، مصحح: محمدصادق بحرالعلوم، نجف اشرف، دار الذخایر، ۱۴۱۱ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، اَلوَجیزه فی الرجال، مصحح: محمدکاظم رحمان ستایش، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- علوی عاملی، احمد بن زین العابدین، مناهج الاخیار فی شرح الاستبصار، قم، موسسه اسماعیلیان، چاپ اول، ۱۳۹۹ق.
- عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، مصحح، سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، ۱۳۸۰ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح، علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ص)، محقق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین، چاپ ششم، ۱۳۶۵ش.