سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۱ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۱۷
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی که به منظور حراست از انقلاب اسلامی ایران و دستاوردهای آن، به دستور رسمی امام خمینی در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش تأسیس شد.
در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش با دستور امام خمینی سپاه پاسداران در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت و سپس در سال ۱۳۶۹ش به فرمان سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران دو نیروی دیگر با نام‌های نیروی قدس و سازمان مقاومت بسیج به سپاه پاسداران اضافه گردید و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت. سپاه پاسداران علاوه بر فعالیت‌های نظامی، در عرصه‌هایی مانند اطلاعات، سازندگی و عمرانی و عرصه‌های فرهنگی نیز به فعالیت می‌پردازد.
مطابق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود. فرماندهی کل سپاه پاسداران هم‌اکنون به عهده حسین سلامی است. او در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.
دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد. شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالت متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.
امام خمینی نیروهای سپاه پاسداران را سربازان اسلام نامیده و آیتالله خامنه‌ای این سازمان را از ارکان و عناصر تفکیک‌ناپذیر انقلاب دانسته است که در صورت نبود آن، انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.
معرفی
در آئین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی چنین تعریف شده است: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مجموعه ستاد کل، حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه، نیروی زمینی، هوایی، دریایی، مقاومت بسیج و قدس و سازمان‌های وابسته به آن اطلاق می‌شود.[۱]
در ۱۵ شهریور ۱۳۶۱ش اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در ۴۹ بند و ۱۶ تبصره به تصویب مجلس شورای اسلامی و تأیید شورای نگهبان رسید. در این اساسنامه محدوده وظایف و مأموریت‌های این سازمان نظامی تعیین شده است.[۲] بنا بر اصل ۱۵۰ قانون اساسی کشور جمهوری اسلامی ایران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی انقلاب تشکیل شد برای ادامه نقش خود در نگهبانی از انقلاب و دست‌آوردهای آن، پا برجا می‌ماند.[۳]
طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی عزل و نصب و قبول استعفای فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از اختیارات و وظایف رهبری محسوب می‌شود.[۴] فرماندهی کل سپاه پاسداران به عهده حسین سلامی است. سلامی در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی کل سپاه پاسداران منصوب شد.[۵]
در تقویم ایران، روز سوم شعبان مصادف با سالروز ولادت امام حسین (ع) به عنوان روز پاسدار تعیین شده است.[۶]
تاریخچه و چگونگی تأسیس
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نهادی نظامی است که به منظور حراست از انقلاب و دستاوردهای آن، به دستور رسمی امام خمینی در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش تأسیس شد.[۷] گفته می‌شود در نخستین روزهای پس از پیروزی انقلاب و تشکیل کمیته‌های انقلاب،
دولت موقت که موافق استقلال عمل کمیته‌های انقلاب نبود و به فکر ایجاد نیرویی تحت عنوان گارد ملی و تحت نظر خود افتاد و بر همین اساس، با پیشنهاد مهدی بازرگان رئیس دولت موقت، حسن لاهوتی حکمی از امام خمینی برای تأسیس این نیرو دریافت می‌کند و ابراهیم یزدی هم از سوی دولت موقت مأمور همکاری با حسن لاهوتی می‌شود.[۸] بنابراین در روز دوم اسفند ماه سال ۱۳۵۷ش، ده روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سخنگوی دولت موقت از شکل‌گیری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خبر داد.[۹]
محسن رفیق‌دوست (رئیس بنیاد مستضعفان از ۱۳۶۸ش تا ۱۳۷۸ش) در خاطرات خود فکر ایجاد نیرویی غیر از ارتش برای دفاع از انقلاب را اولین بار از سوی محمد منتظری دانسته است.[۱۰] به گفته رفیق‌دوست در ابتدا حدود چهار گروه مسلح با یک هدف مشترک به نام حراست از انقلاب شکل گرفت که هر کدام از آنها حفاظت از انقلاب را وظیفه خود می‌دانست.[۱۱] این چهار گروه در نهایت با یکدیگر ادغام شده و گروه جدیدی با شورای فرماندهی ۱۲ نفره تشکیل شد و در دیدار سه نفر از اعضای این گروه با امام خمینی در قم، او دستور تشکیل یک نیروی مسلح مکتبی مستقل از دولت موقت را صادر کرد و بدین ترتیب در ۲ اردیبهشت ۱۳۵۸ش سپاه پاسداران به طور رسمی تشکیل شد.[۱۲]
در ۲۶ شهریور ۱۳۶۴ش با دستور امام خمینی سپاه پاسداران در سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی گسترش یافت و فعالیت‌هایش را در این سه زمینه از سر گرفت.[۱۳] در سال ۱۳۶۹ش به فرمان سید علی خامنه‌ای دو نیروی دیگر با نام‌های نیروی قدس و مقاومت بسیج به سازمان سپاه پاسداران اضافه گردید و در مجموع به پنج نیرو گسترش یافت.[۱۴]
ساختار سازمانی
نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شرح زیر است:
نیروی زمینی
نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نام مستعار «نزسا» از نیروهای پنجگانه سپاه است که به طور رسمی فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش به فرماندهی یحیی صفوی آغاز کرده است. لشکر و تیپ‌های این نیرو به موازات ارتش در استان‌های مختلف تشکیل شده است.[۱۵] فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده محمد پاکپور-هفتمین فرمانده این نیرو-است. پاکپور در ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی نیروی زمینی سپاه منصوب شد.[۱۶]
نیروی دریایی
نیروی دریایی سپاه با نام مستعار «ندسا» از نیروهای پنجگانه سپاه است که در سال ۱۳۶۴ش و در اثنای جنگ ایران و عراق فعالیت خود را به فرماندهی حسین علایی آغاز کرده است.[۱۷] از جمله مأموریت‌های این نیرو، صیانت و دفاع از مرزهای آبی کشور در برابر هجوم بیگانگان است.[۱۸] برخی از اقدامات این نیرو عبارتند از: شرکت در عملیات‌های والفجر ۸، کربلای ۴ و کربلای ۵،[۱۹] صدمه به نفتکش کویتی «بریجتون» که توسط نیروی دریایی آمریکا محافظت می‌شد
در سال ۱۳۶۶ش[۲۰] و انهدام ناو آمریکایی «ساموئل بی‌رابرتز» در سال ۱۳۶۷ش[۲۱] و...
فرماندهی این نیرو به عهده علیرضا تنگسیری است. او در ۱ شهریور ۱۳۹۷ش از سوی رهبر ایران به فرماندهی این نیرو منصوب شد.[۲۲]
هوا‌فضا
نیروی هوایی سپاه پاسداران فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ش آغاز کرد و با افزودن بخش فضایی به بخش هوایی در سال ۱۳۸۸ش، نیروی هوافضای سپاه تشکیل شد.[۲۳] این نیرو با نام مستعار «نهسا» علاوه بر عملیات و فعالیت‌های هوایی، مأموریت‌های موشکی و فضایی سپاه را نیز بر عهده دارد.[۲۴] فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده امیرعلی حاجی‌زاده است. او در سال ۱۳۸۸ش با حکم رهبر ایران به این سمت منصوب شد.[۲۵] برخی از مهمترین اقدامات این نیرو عبارتند از:
- حمله موشکی به پایگاه منافقین در خاک عراق در چند مرحله، پس از ترور علی صیاد شیرازی به دست منافقین[۲۶]
- انهدام پهپاد جاسوسی «گلوبال هاوک» آمریکا پس از عبور از حریم هوایی کشور در ۳۰ خرداد ۱۳۹۸ش[۲۷]
- حمله موشکی به مواضع داعش در دیرالزور سوریه در ۲۸ خرداد ۱۳۹۶ش[۲۸]
- حمله موشکی به پایگاه آمریکایی عین الاسد در خاک عراق در ۱۸ دی ۱۳۹۸ش، پس از ترور قاسم سلیمانی (فرمانده سابق سپاه قدس) به دست نیروهای آمریکایی.[۲۹]
سپاه قدس
نیروی قدس سپاه پاسداران معروف به سپاه قدس از نیروهای پنجگانه زیرمجموعه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که با هدف افزایش فعالیت‌های برون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۶۹ش، به فرماندهی احمد وحیدی و به دستور سید علی خامنه‌ای شکل گرفت.[۳۰] فرماندهی این نیرو هم‌اکنون به عهده اسماعیل قاآنی است. او با حکم رهبر ایران در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش پس از شهادت قاسم سلیمانی، به فرماندهی این نیرو منصوب شد.[۳۱] برخی از مهمترین فعالیت‌های برون مرزی این نیرو عبارتند از:
- ایجاد، ساماندهی و تقویت هسته‌های مقاومت در منطقه مانند حزب‌الله لبنان، حشد الشعبی در عراق، فاطمیون افغانستان و انصارالله یمن[۳۲]
- حضور مستشاری و نظامی.[۳۳] برخی از فعالیت‌های مستشاری و نظامی سپاه قدس عبارتند از:
- حضور در بوسنی و هرزگوین برای کمک به مسلمانان این کشور در سال ۱۹۹۲م[۳۴]
- حضور در افغانستان پس از حمله شوروی به این کشور در ۱۹۸۰م[۳۵]
- کمک به حزب الله لبنان در جنگ ۳۳ روزه در سال ۲۰۰۶م[۳۶]
- حضور در سوریه و عراق برای نبرد با داعش و گروه‌های تکفیری.[۳۷]
مقاومت بسیج
نهادی شبه‌نظامی و زیر مجموعه سپاه، تحت فرماندهی رهبری ایران است که به هدف نگهبانی از انقلاب و دست‌آوردهای آن در ۵ آذر ۱۳۵۸ش به دستور امام خمینی تشکیل شد و پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در دی‌ماه ۱۳۵۹ش به صورت قانونی رسمیت یافت.[۳۸] نیروی مقاومت بسیج در سال ۱۳۶۹ش از سوی سید علی خامنه‌ای، رهبر ایران، به سپاه پاسداران ملحق شد.[۳۹] در ۱۲ مهر ۱۳۸۸ش نام بسیج از «نیروی مقاومت بسیج» به «سازمان بسیج مستضعفین» تغییر یافت و محمدرضا نقدی فرماندهی این سازمان را عهده‌دار شد.[۴۰]
فعالیت‌های غیر نظامی
برخی از فعالیت‌های غیر نظامی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عبارتند از:
فعالیت‌های اطلاعاتی
فعالیت‌های اطلاعاتی سپاه پاسداران در پوشش سازمانی با عنوان «سازمان اطلاعات سپاه» صورت می‌گیرد.[۴۱] واحد اطلاعات سپاه پاسداران همزمان با تشکیل این نهاد با عنوان معاونت اطلاعات و تحقیقات سپاه، فعالیت خود را آغاز کرد و وظیفه برخورد با گروهک‌های ضد انقلاب را بر عهده گرفت.[۴۲] در سال ۱۳۶۳ و با تشکیل وزارت اطلاعات؛ نیروهای واحد اطلاعات سپاه نیز به این وزاتخانه می‌روند و معاونت اطلاعات سپاه کار جمع آروی اطلاعات نظامی را برعهده می‌گیرد و عملاً تبدیل به واحد اطلاعات عملیات می‌شود.[۴۳] در اواسط دهه هفتاد شمسی این نیرو علاوه بر مأموریت‌های نظامی، مأموریت‌های امنیتی را تحت عنوان «معاونت اطلاعات ستاد مشترک سپاه» به عهده می‌گیرد و در سال ۱۳۸۸ش معاونت اطلاعات به سازمان اطلاعات سپاه و به فرماندهی حسین طائب، ارتقا می‌یابد.[۴۴]
گفته می‌شود این سازمان تحت تبعیت مستقیم رهبر قرار دارد و فعالیت‌هایی نظیر شناسایی، پیگیری، مقابله و خنثی سازی طرح‌ها و فعالیت‌هایی که منجر به براندازی، جاسوسی، خرابکاری و اختلال در مأموریت سپاه و مقابله با نفوذ جریانات انحرافی در درون سپاه است را بر عهده دارد.[۴۵]
سازندگی
فعالیت‌های سازندگی سپاه پاسداران در کشور زیر نظر قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) انجام می‌پذیرد.[۴۶] قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) سازمانی شبه دولتی، در سال ۱۳۶۸ش توسط محسن رضایی (فرمانده وقت سپاه پاسداران) به منظور مشارکت در امر بازسازی کشور تشکیل شد.[۴۷] سیدحسین هوش السادات در ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش به جای سعید محمد به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.[۴۸] قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص) به عنوان سازمانی پروژه‌محور در عرصه‌های عمرانی از جمله نفت، گاز، پتروشیمی، مترو، بناها، آب، راه‌سازی، سدسازی، کشاورزی و مخابرات در داخل کشور در حال فعالیت است.[۴۹]
فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای
فعالیت‌های فرهنگی و رسانه‌ای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی زیر نظر قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله(ع) انجام می‌شود.[۵۰] فرماندهی این قرارگاه به عهده محمدعلی جعفری است.[۵۱] جعفری در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش با حکم رهبر ایران به فرماندهی این قرارگاه منصوب شد.[۵۲] بنا به گفته محمد علی پورمختار (نماینده مجلس در دوره نهم و دهم و نظامی سابق سپاه پاسداران) قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة الله(ع) مستقیم زیر نظر رهبر قرار دارد و با هدف فعالیت در عرصه‌های جنگ فرهنگی و رسانه‌ای، حفظ و ترویج دست‌آوردهای انقلاب و مبارزه با ولنگاری فرهنگی با روش نرم‌افزاری و رسانه‌ای تشکیل شده است.[۵۳]
جایگاه
امام خمینی نیروهای سپاه پاسداران را سربازان اسلام نام نهاده و مردم را به پشتیبانی و حمایت از این نیرو دعوت کرده[۵۴] و رضایت خود از این نیرو را در دیداری با گروهی از پاسداران، به این صورت بیان کرده است: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ‌وجه نظرم از شما برنمی‌گردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می‌دارم. چشم من به شماست.»[۵۵]
آیت الله خامنه‌ای نیروی سپاه پاسداران را به طفلی تشبیه کرده که در اوایل انقلاب متولد شده و در بستر انقلاب رشد و نمو یافته است و اکنون از ارکان انقلاب و از عناصر تفکیک ناپذیر آن است؛ به طوری که اگر نباشد، انقلاب با خطرهای جدی روبرو می‌شود.[۵۶]
دولت آمریکا در ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش با انتشار بیانیه‌ای از طرف دونالد ترامپ (رئیس جمهور آمریکا) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و به‌ویژه سپاه قدس را به‌طور رسمی در فهرست گروه‌های تروریستی خارجی اعلام کرد.[۵۷] شورای عالی امنیت ملی ایران در اقدامی متقابل رژیم ایالت متحده آمریکا را «دولت حامی تروریسم» و به پیشنهاد محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه)، فرماندهی مرکز آمریکا موسوم به سنتکام یا نیروهای آمریکا در غرب آسیا را «گروه تروریستی» اعلام کرد.[۵۸]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- «آمادگی کامل برای دفاع از مرزهای آبی و امنیت کشور داریم»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۵ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «آیین تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) برگزار شد»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «از اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه تا واکنش ایران/ تحلیل‌های کارشناسان و واکنش‌های جهانی»، سایت خبری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ فروردین ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- امام خمینی، روح الله، صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹ش.
- «انفجار نفتکش بریجتون توسط رزمندگان ایرانی، تیر آخر در جنگ نفتکش‌ها»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۴ مرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «انهدام ناو یک میلیارد دلاری "ساموئل بی‌رابرتز"»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۸ شهریور ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «ایران از کدام گروه‌های مجاهد شیعه و سنی افغانستانی حمایت کرد؟»، سایت خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- بهمن، شعیب، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، شماره ۶۹، بهار ۱۳۹۶ش.
- «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- تولایی، محمد، مدیریت تحول و تعالی؛ مطالعه موردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، ۱۳۹۵ش.
- «جزئیاتی کامل از انهدام پهپاد آمریکایی در خلیج فارس»، سایت خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۵ تیر ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir، تاریخ درج مطلب: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۵ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «چگونگی شکل‌گیری سازمان بسیج مستضعفین»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.، سایت باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آذر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «حفظ آرمان‌های نهضت اسلامی با تشکیل کمیته‌های انقلاب»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۶ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «حمله موشکی به مقر منافقین در عراق»، سایت خبرگزاری اعتماد، تاریخ درج مطلب: ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «حملات موشکی سپاه به مواضع داعش در دیرالزور سوریه»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «حمله موشکی سپاه پاسداران به پایگاه نظامی آمریکا چند ساعت طول کشید؟»، سایت خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- زارع‌پور، جواد و دیگران، «ارائه چارچوب حکمرانی دانش در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)»، مدیریت راهبردی دانش سازمانی، شماره ۴، بهار ۱۳۹۸ش.
- «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۰ بهمن ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۴۰۰ش.
- «سردار سرلشگر حسین سلامی»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۴۰۰ش.
- «سردار تنگسیری را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۳ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- شفیعی، نوذر و احمد مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره ۱، بهار ۱۳۸۸ش.
- «عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دستاوردهای آن در دوران دفاع مقدس»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۱ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «فرماندهان نیروی زمینی سپاه از ابتدای انقلاب تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۳۰ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «فرمانده جدید نیروی قدس سپاه را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۳ دی ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- فروغی جهرمی، محمدقاسم، سپاه در گذر انقلاب (مکتب سپاه)، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- نجابت، سید علی، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، فصلنامه سیاست، شماره ۶، ۱۳۹۴ش.
- «متن کامل آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران»، سایت سازمان قضایی نیروهای مسلح، تاریخ درج مطلب: ۱۱ دی ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۲۵ تیر ۱۴۰۰ش.
- نظرپور، مهدی «نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تداوم انقلاب اسلامی»، مجله حصون، شماره ۱۷، پاییز ۱۳۸۷ش.
- نمایندگی ولی فقیه، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، تهران، مرکز تحقیقات اسلامی، ۱۳۷۱ش.
- «نیروی زمینی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۶ تیر ۱۳۹۶ش.
- «نیروی دریایی سپاه»،سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۲۸ تیر ۱۴۰۰ش.
- «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «نیروی قدس در کدام جنگ‌ها حضور یافت؟»، سایت خبرگزاری مشرق، تاریخ درج مطلب: ۶ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»، سایت خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۰ش.
- ↑ «متن کامل آیین‌نامه انضباطی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران»، سایت سازمان قضایی نیروهای مسلح.
- ↑ «اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی»، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «سردار سرلشگر حسین سلامی»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «ولادت امام حسین (ع) و روز پاسدار در سال ۹۹ چه روزی است؟»، سایت تقویم.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ فروغی جهرمی، سپاه در گذر انقلاب (مکتب سپاه)، ۱۳۹۳ش، ص۷۱.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «سپاه پاسداران چگونه تأسیس شد و فرماندهانش چه کسانی بودند؟»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ نظرپور، «نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در تداوم انقلاب اسلامی»، ص۴۹.
- ↑ تولایی، مدیریت تحول و تعالی؛ مطالعه موردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ص۶.
- ↑ تولایی، مدیریت تحول و تعالی؛ مطالعه موردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۹۵ش، ص۷.
- ↑ «نیروی زمینی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «فرماندهان نیروی زمینی سپاه از ابتدای انقلاب تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان.
- ↑ «نیروی دریایی سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آمادگی کامل برای دفاع از مرزهای آبی و امنیت کشور داریم»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز.
- ↑ «عملیات‌های نیروی دریایی سپاه و دستاوردهای آن در دوران دفاع مقدس»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ «انفجار نفتکش بریجتون توسط رزمندگان ایرانی، تیر آخر در جنگ نفتکش‌ها»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «انهدام ناو یک میلیارد دلاری "ساموئل بی‌رابرتز"»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سردار تنگسیری را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری دفاع مقدس.
- ↑ «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نیروی هوافضای سپاه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «فرماندهان نیروی هوافضای سپاه از ابتدای تاسیس تا کنون را بشناسید»، سایت خبرگزاری میزان.
- ↑ «حمله موشکی به مقر منافقین در عراق»، سایت خبرگزاری اعتماد.
- ↑ «جزئیاتی کامل از انهدام پهپاد آمریکایی در خلیج فارس»، سایت خبرگزاری مهر.
- ↑ «حملات موشکی سپاه به مواضع داعش در دیرالزور سوریه»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «حمله موشکی سپاه پاسداران به پایگاه نظامی آمریکا چند ساعت طول کشید؟»، سایت خبر آنلاین.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۴.
- ↑ «فرمانده جدید نیروی قدس سپاه را بیشتر بشناسید»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۱۶-۱۹.
- ↑ بهمن، «نقش نیروی قدس در حل بحران‌های غرب آسیا»، ص۲۰.
- ↑ «نیروی قدس در کدام جنگ‌ها حضور یافت؟»، سایت خبرگزاری مشرق.
- ↑ «ایران از کدام گروه‌های مجاهد شیعه و سنی افغانستانی حمایت کرد؟»، سایت خبرگزاری آنا.
- ↑ شفیعی، مرادی، «تأثیر جنگ ۳۳ روزه لبنان بر موقعیت منطقه‌ای ایران»، ص۲۴.
- ↑ نجابت، «گروهک تروریستی داعش و امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و فرصت‌ها»، ص۱۱۲.
- ↑ «سازمان بسیج مستضعفین»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «نیروی قدس سپاه چگونه شکل گرفت؟»، سایت خبرگزاری فارس.
- ↑ «چگونگی شکل‌گیری سازمان بسیج مستضعفین»، سایت باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز.
- ↑ «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «یک ادغام در سازمان اطلاعات سپاه»، سایت خبرگزاری مشرق‌نیوز.
- ↑ «سازمان حفاظت اطلاعات سپاه؛ دو دهه خوشنامی و گمنامی»، سایت خبرگزاری مشرق نیوز.
- ↑ «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «قرارگاه خاتم الانبیاء»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «آیین تکریم و معارفه فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا(ص) برگزار شد»، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ زارع‌پور و دیگران، «ارائه چارچوب حکمرانی دانش در قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء(ص)»، ص۱۳.
- ↑ «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف.
- ↑ «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.
- ↑ «جنگ نرم»، سایت Khamenei.ir.
- ↑ «پرسش‌ها و ابهامات دربارۀ قرارگاه فرهنگی اجتماعی حضرت بقیه الله»، سایت خبرگزاری انصاف.
- ↑ امام خمینی، صحیفه نور، ج۹، ص۲۵.
- ↑ امام خمینی، صحیفه نور، ج۸، ص۲۵۸.
- ↑ نمایندگی ولی فقیه، سپاه از دیدگاه مقام معظم رهبری، ۱۳۷۱ش، ص۹-۱۱.
- ↑ «کاخ سفید رسماً سپاه پاسداران را «سازمان تروریستی» اعلام کرد»، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ «از اقدام آمریکا در تروریستی خواندن سپاه تا واکنش ایران/ تحلیل‌های کارشناسان و واکنش‌های جهانی»، سایت خبری شفقنا.