مالک اشتر: تفاوت میان نسخه‌ها

مالک بن حارث بن عبد یغوث از قبیله [[مَذحج]] و از تیره [[بنی‌نخع]] بود.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۳۹.</ref> مالک در رجزش در [[جنگ صفین]] خود را از قبیله مذحج معرفی کرده است.<ref>ابن‌مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۹۵.</ref> وقتی در [[جنگ یرموک]] از ناحیه چشم آسیب دید و چشمش شکافته شد، به وی لقب اشتر دادند.<ref>ابن‌حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۲۱۲.</ref>{{یادداشت|اَشْتَر به کسی گفته می‌شود که پلک چشمش باز گردیده باشد.دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه «اشتر»}}

در دوران [[خلافت]] [[عثمان]]، مالک اشتر به [[شام]] [[تبعید]] شد. [[سعید بن عاص اموی]]، والی عثمان در کوفه که [[سواد کوفه]]{{یادداشت|منطقه‌ای در [[عراق]] که باغ‌ها و بستان‌های فراوان دارد}} را بستان [[قریش]] دانسته بود، با اعتراض شدید مالک اشتر مواجه شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۲۹.</ref> این اعتراض موجب درگیری او و برخی دیگر با اطرافیان حاکم کوفه گردید.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۳۲۳.</ref>  پس از این اتفاق، سعید بن عاص به دستور عثمان، مالک و ۸ نفر دیگر (از جمله [[کمیل بن زیاد]] و [[صعصعة بن صوحان]]) را  به [[شام]] تبعید کرد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۵، ص۵۲۹.</ref>

در جریان اعتراض مسلمانان به اعمال [[عثمان]] و کارگزاران او، مالک اشتر نیز با کوفیان به مدینه رفته بود؛ اما زمانی که معترضان در صدد محاصره و قتل عثمان بر آمدند، مالک اشتر و به تبع او [[حکیم بن جبلة]]، رییس [[بصره|بصریان]]، از جمع آنان کنار کشیدند، ولی [[ابن‌عدیس]] و یارانش، عثمان را محاصره کرده، به قتل رساندند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۳۷۸.</ref> با این حال در برخی از نقل‌ها، مالک اشتر به قتل عثمان متهم شده است.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۱۶۵.</ref> از گفتگوی مالک با [[جریر بن عبدالله بجلی]] روشن می‌شود که مالک از قاتلان عثمان نبوده است؛ زیرا مطابق گفته جریر، شامیان به اشتباه بر این باور بوده‌اند{{یادداشت|آنچه در متن عربی آمده واژه «زعموا» است که به معنای گمان باطل است}} که مالک از قاتلان عثمان است.<ref>ابن‌مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۶۰.</ref>

مالک به دستور علی(ع) جزیره{{یادداشت|جزیره به سرزمین‌های بین دجله و فرات گفته می‌شد که اکنون در شمال و شمال غربی عراق و شرق ترکیه قرار دارند، این منطقه تمام کوهستانی است، در آن ایام یکی از مناطق مهم به شمار می‌رفته است}} را از [[ضحاک بن قیس]] والی آنجا که از هواداران [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه]] بود، بازپس گرفت.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۹۳.</ref>  معاویه بار دیگر سپاهی به فرماندهی ایمن اسدی اعزام نمود لیکن اشتر آن را نیز شکست داد.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۹۳ و ۴۹۴.</ref>

اشتر در راه مصر بود که جایستار (مامور معاویه) در قلزم{{یادداشت| قلزم شهری باستانی است در پایان دریای سرخ، خشک و بی‌روح است نه آب دارد نه آبادی‏ (مقدسی، احسن التقاسیم، ص۱۹۵ و ۱۹۶)}} شربت عسل مسمومی را به مالک نوشاند و به [[شهادت]]ش رساند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۹۶.</ref> معاویه پس از دریافت خبر شهادت مالک، دخالت (هر چند غیر مستقیم) در کشتن او را کتمان نکرد و در جمع یارانش در ضمن سخنانی گفت: مالک که دست راست  علی بود در راه مصر با شربت عسل کشته شد و همانا خداوند لشکریانی از عسل دارد. <ref>مجلسی، بحارالانوار، الناشر: دار الرضا، ج۳۳، ص۵۹۱؛ سبحانی، فروغ ولایت، ناشر موسسه امام صادق علیه‌السلام، ص۷۵۸.</ref>