ماجرای رحبه
ماجرای رُحْبَه یا مُناشَدَه رُحْبَه به گواهی دادن تعدادی از صحابه اشاره دارد به اینکه حدیث غدیر را از رسول خدا(ص) شنیده‌اند. این ماجرا به درخواست امام علی(ع) صورت گرفت و تعداد شهادت‌دهندگان را از ۱۲ تا ۳۰ نفر برشمرده‌اند. ماجرای رحبه در منابع شیعه و سنی نقل شده است.
ماجرا و نامگذاری
به گفته علامه امینی در سال ۳۵ قمری، برخی نسبت به آنچه که از رسول خدا(ص) درباره مقدم بودن امام علی(ع) بر دیگران نقل شده بود، او را متهم کرده و درباره خلافتش منازعه می‌کردند، از این‌رو امام علی(ع) در میان اجتماع مردم در رحبه کوفه حاضر شد به منظور دفاع از حق خود و رد بر کسانی که در امر خلافت با او منازعه می‌کردند، به حدیث غدیر مناشده کرد[۱] از این رو به ماجرای روز رحبه، «مناشده رحبه» نیز گفته‌اند چرا که حضرت علی(ع) در ابتدای سخنش، با لفظ «انشد الله؛ قسم می‌دهم به خدا» از حاضران خواست که به حدیث غدیر شهادت دهند.[۲][یادداشت ۱] مناشده به معنای سوگنددادن به خداوند است.[۳]
پس از سخنان حضرت علی(ع) برخی از صحابه برخاسته و شهادت دادند که حدیث غدیر را از پیامبر(ص) شنیده‌اند. البته در برخی منابع نقل شده است که افرادی مانند زید بن ارقم از شهادت‌دادن امتناع کردند و حضرت آنان را نفرین نمود.[۴] البته سید محسن امین می‌نویسد از آنجا که چنین روایتی درباره براء بن عازب [نیز] آمده است ظاهراً روایتهایی که کتمان شهادت را به زید نسبت داده‌اند اشتباه با براء است؛ چرا که راویان بسیاری، حدیث غدیر را از زید نقل کرده‌اند. علاوه بر اینکه، زید از کسانی است که علی را بر دیگران برتر می‌دانست و از یاران ویژه آن حضرت بود.[۵]
شهادت‌دهندگان
در منابع، تعداد افرادی که در روز رحبه، شهادت به شنیدن حدیث غدیر دادند، متفاوت نقل شده است. تعداد آنان را حداقل ۱۲ و حداکثر ۳۰ نفر دانسته‌اند. علامه امینی از کتب اهل سنت، تعداد آنان را که شهادت دادند، ۲۴ تن ذکر کرده است[۶] اما از احمد حنبل نقل شده که تعداد گواهان در آن روز ۳۰ نفر بوده است.[۷]
ابوعمره انصاری، ابوالهیثم بن التیهان، ابوایوب انصاری، خزیمة بن ثابت انصاری (ذو الشهادتین)، سهل بن حنیف، ابوسعید خدری، سهل بن سعد انصاری، عبدالله بن ثابت انصاری (خادم رسول خدا)، عبید بن عازب انصاری، عدی بن حاتم، ناجیة بن عمرو خزاعی، نعمان بن عجلان از مشهورترین آنان بودند.[۸]
مکان و زمان
مقصود از رحبه جایی در وسط صحن مسجد کوفه است که امام علی(ع) معمولاً برای قضاوت یا موعظه‌کردن در آنجا می‌نشسته است؛[۹] چنانکه که گفته‌اند در زمان زیاد بن ابیه محدثان از ترس، به جای نام امام علی(ع)، «صاحب الرحبة» می‌گفتند.[۱۰] هرچند که ممکن است رحبه مصادیق دیگری هم داشته باشد.[۱۱]
ماجرای رحبه در سال ۳۵ قمری[۱۲] و در آغاز خلافت امام علی(ع) رخ داده است. در روایتی که یعلی بن مرة نقل کرده آمده است که: چون امیرالمؤمنین(ع) به کوفه وارد شد این احتجاج را نمود.[۱۳]
راویان
علامه امینی تعداد راویانِ مناشده رحبه -که برای طبقات بعدی نقل کرده‌اند- را ۱۸ نفر ذکر کرده که چهار نفر آنان از صحابه، و چهارده نفر از تابعین هستند.[۱۴] اسامی این افراد در ذیل می‌آید:
- صحابه:
- حبة بن جوین عرنی
- زید بن ارقم
- عامر بن واثلة
- یعلی بن مرة بن وهب ثقفی
- تابعین:
- ابوسلیمان مؤذن
- اصبغ بن نباته
- زاذان ابوعمرو
- زر بن حبیش
- زیاد بن ابی زیاد
- زید بن یثیع همدانی
- سعید بن ابی حدان
- سعید بن وهب همدانی
- ابو عمارة عبد خیر بن یزید همدانی
- عبد الرحمن بن ابی لیلی
- عمرو ذی مرة
- عمیرة بن سعد همدانی
- هانی بن هانی همدانی
- حارثة بن نصر[۱۵]
پانویس
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۷۴.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل «مناشده»
- ↑ حلبی، سیره حلبیه، ۱۳۵۳ق، ج۳، ص۳۰۸.
- ↑ الامین، اعیان الشیعة، ج۷، ص۸۸.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۷۶-۳۷۷.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۷۶-۳۷۷.
- ↑ مطرزی، المغرب، ج۱، ص۳۲۴.
- ↑ مدنی، الطراز الأول، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۶۱.
- ↑ حسینی تهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۷ق، ج۹، ص۴۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۷۷.
- ↑ حسینی تهرانی، امام‌شناسی، ۱۴۲۷ق، ج۹، ص۴۱.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۹.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۱، ص۳۳۹-۳۷۶.
یادداشت
- ↑ «أنشد اللّه من بقي ممّن لقي رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و سمع مقاله فيّ يوم غدير خمّ إلّا قام، فشهد بما سمع»(ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۴، ص۷۴.)
منابع
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، قم، نشر مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، قم، مرکز الغدیر، ۱۴۱۶ق.
- حسینی تهرانی، سید محمدحسین، امام‌شناسی، مشهد، نشر علامه طباطبایی، ۱۴۲۷ق.
- حلبی شافعی، علی بن برهان‌‌الدین، سیره حلبیه، مصر،۱۳۵۳ق.
- مدنی، علی‌خان بن احمد، الطراز الأول، مشهد، مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، ۱۳۸۴ش.
- مطرزی، ناصر بن عبدالسید، المغرب، تصحیح: محمود فاخوری و عبدالحمید مختار، حلب، مکتبه اسامه بن زید، ۱۹۷۹م.