سید ابراهیم موسوی قزوینی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | صاحب ضوابط |
| نسب | سادات موسوی |
| تاریخ تولد | ۱۲۱۴ق |
| محل زندگی | کربلا |
| تاریخ وفات | ۱۲۶۴ق |
| شهر وفات | کربلا - نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید علی طباطبایی (صاحب ریاض)، شریف العلماء |
| شاگردان | سید حسین کوه کمره‌ای، ملا علی کنی، محمد باقر خوانساری |
| تألیفات | ضوابط الاصول، دلائل الاحکام فی شرح شرایع الاسلام، نتایج الافکار |
| سایر | تدریس در مدرسه سردار |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | موضع گیری در برابر شیخیه |
سید ابراهیم بن محمدباقر موسوی قزوینی (۱۲۱۴- ۱۲۶۴ق)، فقیه و اصولی شیعه، نویسنده چند کتاب فقهی و اصولی از جمله ضوابط الاصول است. او از شاگردان سید علی طباطبایی و شریف العلماء و مخالفان شیخیه بود.
زندگی‌نامه
ابراهیم در قزوین زاده شد و در کودکی همراه پدر به کرمانشاه کوچ کرد. مقدمات علوم متداول را نزد مدرسان آنجا آموخت. پس از آن عازم عراق شد و در کربلا مسکن گزید. در آغاز نزد سید علی طباطبایی (صاحب ریاض) درس خواند و آنگاه علم اصول را از شریف‌الدین محمد آملی مازندرانی معروف به شریف العلماء (د ۱۲۴۶ق /۱۸۳۰م) فرا گرفت.
پس از آن به قصد فراگیری علم فقه به نجف سفر کرد. در آنجا مدتی نزد فقیهان بنامی چون شیخ علی آل کاشف الغطاء (د ۱۲۵۳ق / ۱۸۳۷م) و شیخ موسی آل کاشف الغطاء (در۱۲۴۳ق /۱۸۲۷م)، سطوح عالی فقه را آموخت [۱]، نیز نزد سید محمد مجاهد صاحب مناهل درس خواند.[۲]
قزوینی پس از چندی به کربلا بازگشت و حوزه درسی در مدرسه سردار تشکیل داد که شاگردان بسیاری در درس او گرد آمدند. پس از چندی استادش شریف العلماء درگذشت و قزوینی عملاً جانشین او شد و شهرت و مرجعیت تام یافت، تا آنجا که غالب شیعیان عراق و ایران و هند از او تقلید می‌کردند.
سید ابراهیم در سال ۱۲۶۲ یا ۱۲۶۴ق وفات یافت و در یکی از حجرههای حرم امام حسین(ع) مدفون است.
موضع‌گیری در مقابل شیخیه
در حدود ۱۲۶۰ق /۱۸۴۴م آشوب شیخیه - پیروان شیخ احمد احسایی و سید کاظم رشتی - در کربلا بالا گرفت. قزوینی که از مخالفان آن گروه بود، مورد تعرض و آزار قرار گرفت و چون در کربلا عرصه بر او تنگ شد، ناگزیر به کاظمین رفت و پس از چندی به کربلا بازگشت.[۳]
شاگردان
حوزه درس قزوینی بسیار وسیع و مورد توجه بود، چنانکه غالب عالمان و مجتهدان به‌نام ایران و عراق سده ۱۳ق /۱۹م از آن بهره گرفته‌اند که نامدارترینشان عبارتند از:
- سید حسین کوه کمره‌ای
- زین العابدین مازندرانی
- ملا علی کنی
- سید اسدالله شفتی اصفهانی
- عبدالحسین رازی
- مهدی کجوری
- محسن اردبیلی
- محمد باقر خوانساری
- ابوالحسن تنکابنی
- محمد بن سلیمان تنکابنی
- محمد کریم مجتهد لاهیجی
- علی محمد ترک
- میرزا محمدحسن ساروی
- میرزا رضا دامغانی
- محمد طاهر گیلانی
- محمد صادق ترک
- میرزا صالح عرب.[۴]
آثار
برخی از آثار قزوینی عبارتند از:
- ضوابط الاصول که تقریرات درس اصول شریف العلماء است و در تهران در ۱۲۷۱ق چاپ شده است [۵]؛
- دلائل الاحکام فی شرح شرایع الاسلام، خطّی، که در کتابخانه‌های مجلس [۶]، کتابخانه ملک تهران[۷]، کتابخانه وزیری یزد[۸] و کتابخانه رویال اسیاتیک بنگال[۹]، موجود است.
- نتایج الافکار در علم اصول که چند بار به چاپ رسیده است.[۱۰]
- رساله فقهی، خطی و موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران[۱۱]و سپهسالار تهران. [۱۲]
این آثار نیز به وی منسوب است:
- صلاه الجمعه
- القواعد الفقهیه[۱۳]
- الرسالة الرضاعیه[۱۴]
- الفقه الاستدلالی[۱۵]
- رساله عملیه[۱۶]
- حجیت ظن
- و رساله‌هایی به فارسی و عربی در نماز، حج، حرمت غیبت، طهارت و روزه.[۱۷]
پانویس
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۳۸-۳۹؛ تنکابنی، قصص العلماء، ص۴- ۵
- ↑ امین، اعیان الشیعه، جلد ۲، ص۲۰۴.
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، ص۱۳
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، ص۴
- ↑ مشار، چاپی عربی، ص۵۹۹
- ↑ شورا، خطی، ج۱۲، ص۱۱۸
- ↑ ملک، خطی، ص۳۱۱- ۳۱۲
- ↑ وزیری، خطی، ج۲، ص۴۸۶
- ↑ ایوانف، I، ص۳۰۶
- ↑ مشار، چاپی عربی، ص۹۴۴
- ↑ مشکوه، خطی، ج۳، ص۱۷۴۰-۱۷۴۲
- ↑ سپهسالار، ج۵، ص۳۷۸
- ↑ مدرس، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۷۷
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۱۸۸
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۷، ص۲۸۱
- ↑ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۲۱۲
- ↑ تنکابنی، قصص العلماء، صص۵-۶
منابع
- آقابزرگ، الذریعه.
- اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الاثار، تهران، ۱۳۰۷ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- تنکابنی، میرزا محمد، قصص العلماء، تهران، ص۳-۹.
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات، تهران، ۱۳۹۰ق.
- شورا، خطی.
- مدرس، محمدعلی، ریحانه الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش.
- مشار، چاپی عربی.
- مشکوه، خطی.
- ملک. خطی.
- وزیری، خطی.
- Ivanow, Wladimir, Catalogue of the Arabic Manuscripts in the Collection of the Royal Asiatic of Bengal, Calcutta, 19392
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دایره المعارف بزرگ اسلامی