البرهان فی وجوه البیان (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | اسحاق بن ابراهیم بن سلیمان |
| موضوع | علم بیان |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مطبعة العانی |
| تاریخ نشر | ۱۹۶۷م |
البرهان فی وجوه البیان يکی از نخستين و مهم‌ترين آثار درباره علم بيان است که توسط دانشمند شیعی قرن چهارم قمری، اسحاق بن ابراهیم بن سلیمان مشهور به ابن وهب نگاشته شده است.
مباحث و بخش‌ها
کتاب البرهان بر اساس دسته بندی علم بیان به نظر ابن وهب، چهار بخش است.
- «اعتبار»: بیان فی نفسه و خود اشیاء فارغ از چیزهای دیگر.[۱]
- «اعتقاد»: معرفت و علمی است که از حقایق موجودات برای انسان حاصل می‌شود. این علم بر سه گونه است: حق، مشتبه و باطل. .[۲]
- «عبارت»: عبارت، همان قول و زبان و یا گفتار است. این بخش، مفصل‌ترین و اصلی‌ترین بخش کتاب است.[۳]
- «کتاب»: یا خط[۴] که در این بخش، پس از شرح خط و اهمیت و اعتبار آن و ویژگی‌هایی که خط نگار باید داشته باشد و نیز اصطلاحات خاص خط، به اموری که معمولاً، کاتب دیوان باید بداند، نیز پرداخته است.
ویژگی‌ها
ابن وهب تحت تأثیر مستقیم ارسطو است. برخی [۵] این اثر را «بیانی» کاملاً نو می‌پندارد که مواد اصلی خود را نه تنها از ادب عربی و شعر و خطابه ارسطو اخذ کرده، بلکه بیشتر بر بخش آنالوتیکا[یادداشت ۱] و توپیکای [یادداشت ۲] ارسطو عنایت داشته است.
شوقی ضیف[۶] نظر طه حسین را تأیید می‌کند و می‌افزاید که ابن وهب آنچه را از ارسطو گرفته، با عقاید شیعی خود و مباحث متکلمان و فقها درآمیخته، اما در این کار چندان موفق نبوده است. به اعتقاد وی، ابن وهب برخلاف قدامه، دیگر عالم علم بیان عرب، نتوانسته این اصطلاحات را به صورت خوبی بر زبان عربی منطبق کند و به همین جهت اهل بلاغت، اصطلاحات قدامه و ابن معتز را به کار بردند و از اصطلاحاتی که ابن وهب وضع کرده، روی گرداندند.
وضعیت نشر کتاب
این کتاب نخست با نام البرهان فی وجوه البیان در ۱۹۳۰م انتشار یافت.[۷] در ۱۹۳۸م، طه حسین و عبدالحمید عبادی که بر قطعه‌ای از آن در کتابخانه اسکوریال دست یافته بودند، آن را با نام نقدالنثر تألیف قدامه بن جعفر به چاپ رساندند.
سرانجام در ۱۹۶۷م کتاب البرهان، توسط احمد مطلوب و با همکاری خدیجه حدیثی از روی نسخه چستربیتی انتشار یافت.
پانویس
یادداشت
منابع
- ابن خلّکان. وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان. چاپ احسان بن عباس. بیروت ۱۹۶۸ – ۱۹۷۷. چاپ افست قم ۱۳۶۴ش.
- ابن ندیم. کتاب الفهرست. چاپ محمدرضا تجدد. تهران ۱۳۵۰ش.
- ابن وهب، اسحاق بن ابراهیم. البرهان فی وجوه البیان. به کوشش حفنی محمد شرف. قاهره. ۱۳۸۹ق/۱۶۹۶م.
- ابن وهب، اسحاق بن ابراهیم. البرهان فی وجوه البیان. به کوشش احمد مطلوب و خدیجه الحدیثی. بغداد. ۱۳۸۶ق/۱۹۶۷م.
- حسین، طه. مقدمه و حاشیه نقد النثر قدامه بن جعفر. بیروت. ۱۴۰۲ق.
- شرف، حفنی. محمد. مقدمه و حاشیه البرهان.
- ضیف، شوقی. البلاغه. تطور و تاریخ. قاهره. ۱۹۶۵م.
- مطلوب، احمد و خدیجه الحدیثی. مقدمه و حاشیه البرهان.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: مقاله ابن وهب در دایره المعارف بزرگ اسلامی