کریم اهل‌بیت (لقب)
کریمِ اهل‌بیت به‌معنای بخشندهٔ اهل‌بیت، از القاب امام حسن مجتبی(ع)[۱] که به‌دلیل سخاوت و بخشش، به آن ملقب شده است.[۲] واژه «کریم» هر چند در توصیف حسن بن علی(ع) در منابع اولیه به‌کار رفته،[۳] اما در زندگانی امام حسن(ع) و درباره کنیه‌ها و القاب، کریم‌اهل‌بیت در هیچ کتاب تاریخی و روایی جز منابع متأخر به‌عنوان لقب برای او ذکر نشده است.[۴]
شهرت امام حسن به کریم اهل‌بیت را به‌دلیل داستان‌هایی می‌دانند که تاریخ‌نگاران از سخاوت امام نقل کرده‌اند.[۵] گفته شده امام حسن(ع) به‌‌قدری به فقرا و نیازمندان انفاق می‌کرد، تا آنجا که در تاریخِ زندگانی هیچ‌یک از بزرگان، چنین چیزی به چشم نمی‌خورد.[۶] امام مجتبی(ع) بخشنده‌ترین فرد در زمانه خود و در سخاوتمندی، ضرب‌المثل بود و با این که همه اهل‌بیت، اهل سخاوت و کرامت بودند، فقط او به «کریم» لقب یافته است.[۷]
ابن‌جوزی (درگذشت: ۶۵۴ق) از عالمان اهل‌سنت در کتاب تَذکرة الخَوَاص، امام دوم شیعیان را از بزرگان جود و کَرَم نامیده و در ذکر فضائل او می‌نویسد که حسن بن علی در عمر خود دو بار اموال و دارایی‌هایش را در راه خدا بخشید و سه بار نیز ثروت خویش را به‌طور مساوی با فقرا تقسیم کرد؛[۸] حتی نقل شده که برای درخواست یک فقیر، بیست‌هزار درهم به او کمک کرد.[۹]
باقر شَریف قَرْشی (درگذشت: ۱۴۳۳ق) از عالمان شیعه، درباره لقب کریم اهل‌بیت، روایتی را نقل می‌کند که از امام مجتبی(ع) سؤال شد چرا هرگز سائلی را نومید نمی‌کنی؟ امام در پاسخ گفت: من هم در برابر خداوند، فرد فقیری هستم که از او می‌خواهم مرا محروم نسازد و شرم دارم که با چنین امیدی، فقیران را مأیوس سازم و خداوندی که عنایتش را به من ارزانی می‌دارد، می‌خواهد که من هم به مردم کمک کنم.[۱۰]
به‌گفته سید حسین بحرالعلوم (درگذشت: ۱۳۸۰ش) محقق کتاب تلخیص الشافی، موضوع کریم‌بودن امام حسن(ع) بسیار گسترده‌تر از آن است که بتوان درباره آن سخن گفت.[۱۱]
شیخ هادی آل کاشف‌الغطاء (درگذشت: ۱۳۶۱ق) از عالمان شیعه در قصیده‌ای که در وصف امام حسن(ع) سروده، به لقب کریم اهل‌بیت اشاره کرده است:
| ||||||
| همانا امام حسن پاک و مهذّب است. جدّ، پد و مادرش بهترین مردمانند. او کریم اهل‌بیتی است که خاندان کَرَم هستند. بر این خاندن پس از نماز درود باد. | ||||||
در ایران برخی از مؤسسات خیریه با عنوان کریم اهل‌بیت نامگذاری شده‌اند.[۱۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ عقیل، من اروع ما قاله الامام الحسن علیه‌السلام المجتبی، ۱۴۳۰ق، ص۷؛ آل‌سیف، سید الجنة الامام الحسن علیه‌السلام، ۱۴۴۳ق، ص۱۶۴.
- ↑ حکیم، پیشوایان هدایت، ۱۳۸۵ش، ج۴، ص۴۶.
- ↑ نگاه کنید به یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۲۲۶.
- ↑ نگاه کنید به «چرا به امام حسن مجتبی(ع) کریم می‌گویند؟»، خبرگزاری ایسنا.
- ↑ رضوی، «کریم اهل‌بیت»، ص۴۶.
- ↑ محقق ارزگانی، فضایل ائمه اطهار علیهم‌السلام از دیدگاه اهل‌سنت، ۱۳۹۵ش، ص۱۰۳.
- ↑ قرشی، دانشنامه امام امیرالمؤمنین(ع)، ۱۳۹۴ش، ج۱، ص۳۲.
- ↑ ابن‌جوزی، تذکرة الخواص، ۱۳۷۶ش، ص۱۷۶و-۱۷۸.
- ↑ نظری‌منفرد، الصلح الدامی، ۱۴۲۹ق، ص۳۴۹.
- ↑ قرشی، النظام التربوی فی الاسلام، دارالکتاب الاسلامی، ص۲۴۸؛ شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱۱، ص۲۳۸.
- ↑ طوسی، تلخیص الشافی، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۱۷۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۹۷.
- ↑ نگاه کنید به «پایگاه اطلاع‌رسانی خیریه‌ها و سمن‌های کشور».
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء ۱۴۰۳ق.
- آل‌سیف، فوزی، سید الجنة الامام الحسن علیه‌السلام، بیروت، دار المحجة البضاء، ۱۴۴۳ق.
- ابن‌جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص، قم، شرف رضی، ۱۳۷۶ش.
- «پایگاه اطلاع‌رسانی خیریه‌ها و سمن‌های کشور»، بازدید: ۱۴ آبان ۱۴۰۲ش.
- حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت، قم مجمع جهانی اهل‌بیت، ۱۳۸۵ش.
- «چرا به امام حسن مجتبی(ع) کریم می‌گویند؟»، خبرگزاری ایسنا، درج مطلب: ۱۷ فروردین ۱۴۰۲ش، بازدید: ۷ آبان ۱۴۰۲ش.
- رضوی، سید عباس، «کریم اهل‌بیت»، فرهنگ کوثر، ش۵۵، پاییز ۱۳۸۲ش.
- شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، مقدمه و تعليقات از آيت الله العظمى مرعشى نجفى، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم، محبین، ۱۳۸۲ش.
- عقیل، محسن، من اروع ما قاله الامام الحسن علیه‌السلام المجتبی، بیروت، دار المحجة البضاء، ۱۴۳۰ق.
- قرشی، باقر شریف، النظام التربوی فی الاسلام، بی‌جا، دارالکتاب الاسلامی.
- قرشی، باقر شریف، دانشنامه امام امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب، قم، دار التهذیب، ۱۳۹۴ش.
- محقق ارزگانی، قربانعلی، فضایل ائمه اطهار علیهم‌السلام از دیدگاه اهل‌سنت، قم، مجمع جهانی شیعه‌شناسی، ۱۳۹۵ش.
- نظری‌منفرد، علی، الصلح الدامی، بیروت، دار الرسول الاکرم(ص)، ۱۴۲۹ق.
- یعقوبی، احمد بن أبى یعقوب، تاریخ الیعقوبى، بیروت، دار صادر، بى‌تا.