کتاب علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز ویکی سازی |
جز ←منبع‌شناسی |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
== منبع‌شناسی == | == منبع‌شناسی == | ||
قدیمی‌ترین متنی که به کتاب علی اشاره کرده است، ''الایضاح'' اثر منسوب به [[فضل بن شاذان نیشابوری]] (درگذشته ۲۶۰ق) است که در آن این کتاب را «صحیفه» خوانده است. [[محمد بن حسن صفار قمی]] (۲۹۰ق) در کتاب ''[[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]'' روایت‌هایی درباره «کتاب علی» نقل کرده است. [[احمد بن علی نجاشی]] (۴۵۰ق) در کتاب ''[[فهرست اسماء مصنفی الشیعة (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعة]]'' روایتی آورده که طبق آن، «کتاب علی» نزد [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] بوده است.<ref>{{پک|مهریزی|۱۳۸۹|ک=کتاب علی|ص=۲۳}}</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی]] (۱۰۹۱ق) در ''[[الوافی (کتاب)|الوافی]]'' بابی به روایات «کتاب علی» اختصاص داده است. [[محمدباقر مجلسی]] (۱۱۱۱ق) نیز در ''[[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]'' در بخشی با عنوان «جهات علومهم...» ۱۵۱ روایت نقل کرده که اغلب آنها از مکتوبات علی(ع) است. [[علی ثقة‌الاسلام تبریزی]] (۱۳۳۰ق) در کتاب ''[[مرآة الکتب]]'' درباره «کتاب علی» و نسبتش با «الجامعة»، «الجفر» و «الفرائض» بحثی گشوده است. [[سید محسن امین]] (۱۳۷۱ق) در ''[[اعیان الشیعة (کتاب)|اعیان الشیعة]]'' تألیفات امام علی(ع) را ۱۴ عنوان برشمرده است.<ref>{{پک|مهریزی|۱۳۸۹|ک=کتاب علی|ص=۲۴}}</ref> [[آقا بزرگ تهرانی]] (۱۳۸۹ق) در ''[[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة]]'' عنوان کتاب را امالی رسول‌الله(ص) گفته و خصوصیات آن را املای ایشان و خط علی(ع) ذکر کرده و گفته این کتاب نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت حجت(عج)]] است. او در ادامه افزوده بخش‌هایی از این کتاب در ''[[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]'' [[شیخ صدوق]] آمده و آن را غیر از «جفر»، «جامعه» و «صحیفه ملفوفه» دانسته است. | قدیمی‌ترین متنی که به کتاب علی اشاره کرده است، ''الایضاح'' اثر منسوب به [[فضل بن شاذان نیشابوری]] (درگذشته ۲۶۰ق) است که در آن این کتاب را «صحیفه» خوانده است. [[محمد بن حسن صفار قمی]] (۲۹۰ق) در کتاب ''[[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائر الدرجات]]'' روایت‌هایی درباره «کتاب علی» نقل کرده است. [[احمد بن علی نجاشی]] (۴۵۰ق) در کتاب ''[[فهرست اسماء مصنفی الشیعة (کتاب)|فهرست اسماء مصنفی الشیعة]]'' روایتی آورده که طبق آن، «کتاب علی» نزد [[امام محمد باقر علیه‌السلام|امام باقر(ع)]] بوده است.<ref>{{پک|مهریزی|۱۳۸۹|ک=کتاب علی|ص=۲۳}}</ref> [[محمدمحسن فیض کاشانی]] (۱۰۹۱ق) در ''[[الوافی (کتاب)|الوافی]]'' بابی به روایات «کتاب علی» اختصاص داده است. [[محمدباقر مجلسی]] (۱۱۱۱ق) نیز در ''[[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]'' در بخشی با عنوان «جهات علومهم...» ۱۵۱ روایت نقل کرده که اغلب آنها از مکتوبات علی(ع) است. [[علی ثقة‌الاسلام تبریزی]] (۱۳۳۰ق) در کتاب ''[[مرآة الکتب]]'' درباره «کتاب علی» و نسبتش با «الجامعة»، «الجفر» و «الفرائض» بحثی گشوده است. [[سید محسن امین]] (۱۳۷۱ق) در ''[[اعیان الشیعة (کتاب)|اعیان الشیعة]]'' تألیفات امام علی(ع) را ۱۴ عنوان برشمرده است.<ref>{{پک|مهریزی|۱۳۸۹|ک=کتاب علی|ص=۲۴}}</ref>{{سخ))[[آقا بزرگ تهرانی]] (۱۳۸۹ق) در ''[[الذریعة الی تصانیف الشیعة (کتاب)|الذریعة]]'' عنوان کتاب را امالی رسول‌الله(ص) گفته و خصوصیات آن را املای ایشان و خط علی(ع) ذکر کرده و گفته این کتاب نزد [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|حضرت حجت(عج)]] است. او در ادامه افزوده بخش‌هایی از این کتاب در ''[[الامالی (شیخ صدوق)|الامالی]]'' [[شیخ صدوق]] آمده و آن را غیر از «جفر»، «جامعه» و «صحیفه ملفوفه» دانسته است. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۲ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۷:۲۵
کتابُ علیّ یا الجامعه مجموعه‌ای از احادیث حضرت محمد(ص) به قلم علی بن ابیطالب(ع) و یکی از سه اثر مستقل به قلم اوست. برخی از امامان شیعه از وجود این کتاب نزدشان خبر داده‌اند و بر حفظ آن توجه داشته‌اند.
انتساب
کتاب علی، کتابی است با املای رسول خدا(ص) و قلم امام علی(ع). در نقل‌های قدیمی گفته شده که یک‌بار علی(ع) مطالبی را که از پیامبر(ص) می‌شنید بر ورقی از پوست می‌نوشت. ارجاع به این نوشته و نقل سخنان پیامبر از سوی امام علی(ع) در روایاتی که از سده دوم هجری نقل شده، فراوان است. بر اساس روایتی، عطاء بن ابی‌رباح، فقیه مکه در ابتدای سده دوم هجری، از این متن آگاه بوده و در انتساب آن به علی(ع) تردیدی نداشته است.[۱] این کتاب با نام‌های جامعه،[۲] صحیفه،[۳] کتاب امیرالمؤمنین(ع)، کتاب رسول‌الله و امالی رسول‌الله(ص) در منابع ذکر شده است.[۴] برخی چون آقابزرگ تهرانی معتقدند این نام‌ها به کتاب‌های مختلفی مربوطند که فقط در املای رسول خدا(ص) و دست‌خط علی(ع) مشترکند و برخی چون سید محسن امین بر این باورند که تمام این نام‌ها به یک کتاب اشاره دارند.[۵] عناوین دیگر این کتاب بر اساس روایات عبارتند از صحیفة الفرائض و الکتاب.[۶] در میان ۱۵۰ روایتی که به این کتاب منسوبند، نام «کتاب علی» با ۱۱۸ بار تکرار، رایج‌ترین نام این کتاب است.[۷]
اهمیت و ویژگی‌ها
این کتاب کهن‌ترین مجموعه حدیثی جهان اسلام دانسته شده است.[۸]
در چهارده روایت که نام کتاب را «کتاب علی» گفته‌اند، چهار ویژگی برای این کتاب ذکر شده است: این کتاب املای رسول خدا(ص) است، به خط علی(ع) است، هفتاد ذرع یا به اندازه ران یک مرد طول دارد و در آن، آنچه مردم به آن محتاجند، وجود دارد.[۹] در مورد نان «صحیفه» نیز ۲۲ روایت با ذکر همین خصوصیات وجود دارد.[۱۰] شانزده روایت نام کتاب را «الجامعة» گفته‌اند و علاوه بر املا رسول‌الله(ص) و خط علی(ع)، اندازه‌اش را هفتاد ذرع یا به اندازه ران شتر دوکوهانه دانسته‌اند و محتوایش را آنچه مردم به آن محتاجند اعم از حرام و حلال و حتی دیه خراش‌ها، ذکر کرده‌اند.[۱۱] خصوصیات «صحیفة الفرائض» نیز در یک روایت ذکر شده و کتاب را به املای روسل خدا، خط علی دانسته و اندازه‌اش را به اندازه ران شتر ذکر کرده است.[۱۲]
موضوعات
گفته شده این کتاب شامل آگاهی‌هایی است که مردم در ابواب حلال و حرام و فرائض (ارث) و دیه خراش‌ها به آن احتیاج دارند.[۱۳] موضوعات عمده این کتاب عبارتند از تفسیر شامل ۲ روایت، معارف و اخلاق شامل ۲۴ روایت، فقه شامل ۱۱۲ روایت و جوامع و نوادر شامل ۱۲ روایت که در مجموع دربردارنده ۱۵۰ روایت است.[۱۴]
منبع‌شناسی
قدیمی‌ترین متنی که به کتاب علی اشاره کرده است، الایضاح اثر منسوب به فضل بن شاذان نیشابوری (درگذشته ۲۶۰ق) است که در آن این کتاب را «صحیفه» خوانده است. محمد بن حسن صفار قمی (۲۹۰ق) در کتاب بصائر الدرجات روایت‌هایی درباره «کتاب علی» نقل کرده است. احمد بن علی نجاشی (۴۵۰ق) در کتاب فهرست اسماء مصنفی الشیعة روایتی آورده که طبق آن، «کتاب علی» نزد امام باقر(ع) بوده است.[۱۵] محمدمحسن فیض کاشانی (۱۰۹۱ق) در الوافی بابی به روایات «کتاب علی» اختصاص داده است. محمدباقر مجلسی (۱۱۱۱ق) نیز در بحار الانوار در بخشی با عنوان «جهات علومهم...» ۱۵۱ روایت نقل کرده که اغلب آنها از مکتوبات علی(ع) است. علی ثقة‌الاسلام تبریزی (۱۳۳۰ق) در کتاب مرآة الکتب درباره «کتاب علی» و نسبتش با «الجامعة»، «الجفر» و «الفرائض» بحثی گشوده است. سید محسن امین (۱۳۷۱ق) در اعیان الشیعة تألیفات امام علی(ع) را ۱۴ عنوان برشمرده است.[۱۶]{{سخ))آقا بزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق) در الذریعة عنوان کتاب را امالی رسول‌الله(ص) گفته و خصوصیات آن را املای ایشان و خط علی(ع) ذکر کرده و گفته این کتاب نزد حضرت حجت(عج) است. او در ادامه افزوده بخش‌هایی از این کتاب در الامالی شیخ صدوق آمده و آن را غیر از «جفر»، «جامعه» و «صحیفه ملفوفه» دانسته است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه، ۲۶.
- ↑ سجادی‌زاده، در جستجوی کتاب علی علیه‌السلام، ۱۴۷.
- ↑ سجادی‌زاده، در جستجوی کتاب علی علیه‌السلام، ۱۴۹.
- ↑ سجادی‌زاده، در جستجوی کتاب علی علیه‌السلام، ۱۵۰.
- ↑ سجادی‌زاده، در جستجوی کتاب علی علیه‌السلام، ۱۵۱.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۸۱.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۸۲.
- ↑ ناجی اصفهانی، بازجست «کتاب علی»، ۷.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۵۴.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۶۸.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۵۸.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۶۶.
- ↑ مدرسی طباطبایی، میراث مکتوب شیعه، ۲۶.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۸۱.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۲۳.
- ↑ مهریزی، کتاب علی، ۲۴.
منابع
- مدرسی طباطبایی، حسین (۱۳۸۶). میراث مکتوب شیعه از سه قرن نخستین هجری. ترجمهٔ حسین قرائی، رسول جعفریان. قم: مورخ. ص. ۳۶-۲۶. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۰-۵۱۸۷-۱. دریافت‌شده در ۱۵ اسفند ۱۳۹۷ – به واسطهٔ کتابخانه دیجیتال نور. (نیازمند عضویت)
- ناجی اصفهانی، حامد. «بازجست «کتاب علی»». اخلاق (اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم (شعبه اصفهان))، ش. ۴ و ۵ (۱۳۷۹): ۶۳-۷. بازبینی‌شده در ۱۵ اسفند ۱۳۹۷— بازنشر توسط نورمگز. (نیازمند عضویت)
- سجادی‌زاده، سید علی. «در جستجوی کتاب علی علیه‌السلام». الهیات و حقوق (مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی)، ش. ۱ (۱۳۸۰): ۱۵۶-۱۴۷. بازبینی‌شده در ۱۵ اسفند ۱۳۹۷— بازنشر توسط نورمگز. (نیازمند عضویت)
- مهریزی، مهدی (۱۳۸۹). کتاب علی علیه‌السلام. قم: صحیفه خرد. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۲۴-۰۶-۶.
- پورامینی، محمدامین. «آشنایی با کتاب علی». فرهنگ زیارت (قم: حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت)، ش. ۱۴ (۱۳۹۲): ۲۵-۶.