شورای ششنفره: تفاوت میان نسخهها
جز ←شرح ماجرا |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{اعضای شورای شش نفره}} | {{اعضای شورای شش نفره}} | ||
'''شورای شش نفره'''، شورایی شامل گروهی از صحابه که [[عمر بن خطاب]] پیش از مرگش (سال [[سال ۲۳ هجری قمری|۲۳ق]]/۶۴۴م)، برای انتخاب [[خلیفه]] بعدی تعیین کرد. وی اعضای شورا را ملزم کرد که در این انتخاب حضور یابند و در صورت مخالفت با نتیجه شورا، کشته شوند. | '''شورای شش نفره'''، شورایی شامل گروهی از صحابه که [[عمر بن خطاب]] پیش از مرگش (سال [[سال ۲۳ هجری قمری|۲۳ق]]/۶۴۴م)، برای انتخاب [[خلیفه]] بعدی تعیین کرد. وی اعضای شورا را ملزم کرد که در این انتخاب حضور یابند و در صورت مخالفت با نتیجه شورا، کشته شوند. | ||
<br /> | |||
نتیجه این شورا انتخاب [[عثمان بن عفان]] بهعنوان سومین خلیفه [[مسلمان|مسلمانان]] بود. | نتیجه این شورا انتخاب [[عثمان بن عفان]] بهعنوان سومین خلیفه [[مسلمان|مسلمانان]] بود. امام علی(ع) با توجه به جهتگیری اعضای انتخاب شده و کثرت مخالفانش در ترکیب شورا، پیشبینی کرده بود که شورا منجر به انتخاب عثمان خواهد شد. | ||
امام علی(ع) با توجه به جهتگیری اعضای انتخاب شده و کثرت مخالفانش در ترکیب شورا، پیشبینی کرده بود که شورا منجر به انتخاب عثمان خواهد شد. | |||
==شرح ماجرا== | ==شرح ماجرا== |
نسخهٔ ۱ ژانویهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۱۱
اعضای شورای شش نفره | |
برای تعیین خلیفه سوم | |
امام علی (ع) |
شورای شش نفره، شورایی شامل گروهی از صحابه که عمر بن خطاب پیش از مرگش (سال ۲۳ق/۶۴۴م)، برای انتخاب خلیفه بعدی تعیین کرد. وی اعضای شورا را ملزم کرد که در این انتخاب حضور یابند و در صورت مخالفت با نتیجه شورا، کشته شوند.
نتیجه این شورا انتخاب عثمان بن عفان بهعنوان سومین خلیفه مسلمانان بود. امام علی(ع) با توجه به جهتگیری اعضای انتخاب شده و کثرت مخالفانش در ترکیب شورا، پیشبینی کرده بود که شورا منجر به انتخاب عثمان خواهد شد.
شرح ماجرا
خدا را چه شورایی! من از نخستین [یعنی ابوبکر] چه کم داشتم که مرا در پایه او نپنداشتند و در صف اینان [یعنی اعضای شورای شش نفره عمر] داشتند، ناچار با آنان انباز و با گفتگوشان دمساز گشتم. اما یکی [یعنی سعد بن ابی وقاص] از کینه راهی گزید و دیگری [یعنی عبدالرحمن بن عوف] داماد خود را بهتر دید و این دوخت و آن برید.[یادداشت ۱]
نهج البلاغه، ترجمه شهیدی، خطبه شقشقیه.
بر اساس گزارشهای تاریخی، عمر بن خطاب در ۲۶ یا ۲۷ ذیحجّه سال ۲۳ق در ۶۰ یا ۶۳ سالگی به دست ابولؤلؤ غلام مغیرة بن شعبه به قتل رسید. براساس برخی منابع، او در ۲۷ ذیحجّه مجروح و پس از سه روز در ۳۰ ذیحجه از دنیا رفت.[۱] عمر در بستر بیماری به فکر تعیین جانشین پس از خود افتاد و میگفت که اگر معاذ بن جبل، ابوعبیده جراح و سالم مولی حذیفه زنده بودند، خلافت را به آنها میسپردم؛[۲] اما چون این افراد درگذشته بودند، عمر برای تعیین خلیفه پس از خود، شیوهای نو مطرح کرد.[۳]
تشکیل شورا
پیش از این و پس از رحلت پیامبر (ص) عدهای از اصحاب با این استدلال که امر انتخاب خلیفه به مردم واگذار شده، در سقیفه جمع شدند و بدون توجه به آنچه در واقعه غدیر روی داد، ابوبکر را به خلافت برگزیدند. سپس با روشهایی خاص، از مردم بیعت گرفتند.[۴] ابوبکر در اواخر عمر خود در این باره تغییر رویه داد و بدون آنکه نظر مردم را در این امر دخالت دهد، عمر را به جانشینی خویش منصوب کرد.[۵]
عمر بن خطاب دو روش سابق را کنار گذاشت و روش دیگری در پیش گرفت و با اعتراف به اینکه انتخاب ابوبکر با نظر مسلمانان نبود و از این پس باید با مشورت آنان باشد[۶]، شورایی متشکل از ۶ نفر را انتخاب کرد تا یکی را از میان خود بهعنوان خلیفه برگزینند. اعضای این شورا عبارت بودند از علی بن ابی طالب (ع)، عثمان بن عفان، طلحة بن عبیدالله، زبیر بن عوام، سعد بن ابی وقاص و عبدالرحمن بن عوف.[۷] در «الامامة و السیاسة» آمده است که به دستور خلیفه دوم، حسن بن علی(ع) و عبدالله بن عباس نیز در شورای شش نفره تعیین خلیفه حضور یافتند. البته حضور این دو صرفا به عنوان شاهد بوده و نقشی در تعیین خلیفه نداشتند.[۸]
با تصمیم عمر، انتخاب خلیفه با موافقت اکثریت افراد شورا بود، اما چنانکه او خواسته بود، اگر ۲ گروه ۳ نفره، نظر متفاوتی درباره شخصی داشتند، رأی گروهی پذیرفته شود که عبدالرحمان در آن است.[۹] عمر همچنین گفته بود اگر فردی از اعضای شورا با رأی اکثریت مخالفت کرد، گردن او زده شود و در صورت دودستگی شورا، اگر گروه مقابل عبدالرحمن، نظر او را نپذیرفتند، ۳ مخالف کشته شوند و اگر اعضای شورا نتوانستند پس از ۳ روز فردی را برگزینند، همه آنان گردن زده شوند.[۱۰] ۵۰ نفر از انصار موظف بودند بر اجرای این وصیت نظارت و مراقبت کنند.[۱۱]
جهتگیری شورا
برخی بر این باورند که ترکیب شورا بهگونهای بود که در نهایت به انتخاب عثمان میانجامید، زیرا طبق پیشبینی امام علی(ع)، سعد با پسرعموی خود عبدالرحمان مخالفت نمیکرد و عبدالرحمان که شوهرخواهر عثمان است، به او رأی میداد. در اینصورت اگر طلحه و زبیر هم با علی (ع) موافق میبودند، فایدهای نمیبخشید؛ چراکه عبدالرحمان در گروه طرفدار عثمان بود.[۱۲]
سعد از ابتدا رأی خود را به عبدالرحمان واگذار کرد. زبیر به طرفداری از علی (ع) از نامزدی خلافت انصراف داد. عبدالرحمان اعلام کرد که خواستار خلافت نیست. طلحه که پسرعموی ابوبکر و مخالف علی(ع) بود، به طرفداری از عثمان کنار رفت. بنابراین فقط علی (ع) و عثمان نامزد خلافت بودند[۱۳] و رأی و نظر عبدالرحمن بسیار حائز اهمیت شد.
تصمیم عبدالرحمن
عبدالرحمن بن عوف پس از ۳ روز رایزنی با مردم، بهویژه اشراف و امرا، ابتدا از علی (ع) خواست تا متعهد شود که در صورت نیل به مقام خلافت، به کتاب خدا، سیره پیامبر (ص) و ابوبکر و عمر عمل کند. علی (ع) در جواب گفت: «امید آن دارم که در محدوده دانش، توانایی و اجتهاد خود به کتاب خدا و سنت رسول خدا(ص) عمل کنم». سپس عبدالرحمن شرط خود را با عثمان در میان گذاشت و او بلافاصله پذیرفت. به همین جهت، ابن عوف با عثمان بیعت کرد.[۱۴]
برخی از منابع آوردهاند که علی (ع)، شرط ابن عوف را نوعی فریب دانست و به وی فرمود: «تو عثمان را برگزیدی تا خلافت را به تو بازگرداند. این اولین بار نیست که در مخالفت با ما اجتماع میکنید و ما را از حق خود بازمیدارید. این امر به سنتی بر ضد ما تبدیل شده است»[یادداشت ۲][۱۵].
پانویس
منابع
- ابن ابیالحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغه، مصر، دار احیاء الکتب العربیة، ۱۳۸۷-۱۳۸۲ق.
- ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- ابن عبدالبر، الاستیعاب، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابن قتیبة دینوری، عبدالله بن مسلم، الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ط الأولی، ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
- بلاذری، أحمد بن یحیی بن جابر، کتاب جمل من انساب الأشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، ط الأولی، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
- جوهری بصری، ابیبکر احمد بن عبدالعزیز، السقیفة و الفدک، بیروت، شرکة الکتبی، ۱۴۱۳ق.
- سیوطی، جلالالدین عبدالرحمن بن ابی بکر، تاریخ الخلفا، حلب، دار القلم العربی، ۱۴۱۳ق/ ۱۹۹۳م.
- طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.
- فیاض، علیاکبر، تاریخ اسلام، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۳۵ش.
- مسعودی، أبوالحسن علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بور سعید، مکتبة الثقافة الدینیة، بیتا.
- یعقوبی، احمد بن أبی یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بیتا.
خطای یادکرد: برچسب
<ref>
برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/>
یافت نشد.- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۵۹-۱۶۰؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۱۱۵۵-۱۱۵۶؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۲۰-۳۲۱.
- ↑ ابن قتیبه الدینوری، الامامة و السیاسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۲.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۴۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۰۵؛ فیاض، تاریخ اسلام، ۱۳۳۵ش، ص۱۳۱.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۱۵۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۳۴۴.
- ↑ سیوطی، تاریخ الخلفا، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۹.
- ↑ ابن قتیبه، الامامة و السياسة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۲.
- ↑ یعقوبی، تاريخ يعقوبی، ج ۲، ص ۱۶۰.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۶۱.
- ↑ سیوطی، تاریخ الخلفا، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۹-۱۳۷.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهجالبلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۸.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۹۶؛ ابن ابی الحدید، شرح نهجالبلاغه، مصر، ج۱، ص۱۸۸.
- ↑ ابن اثیر، الکامل فی تاریخ، ج ۳، ص ۶۶؛ طبری، تاريخ طبری، ج ۴، ص ۲۳۰-۲۳۳؛ یعقوبی، تاريخ يعقوبی، ج ۲، ص۱۶۲.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۹۶-۳۰۲؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دار صادر، ج۲، ص۱۶۲؛ ابن ابی الحدید، شرح نهجالبلاغه، مصر، ج۱، ص۱۹۴؛ مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۹۲؛ جوهری بصری، السقیفة و الفدک، ۱۴۱۳ق، ص۸۷.