بارداری حضرت مریم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==بازگشت مریم(س) به‌سوی قومش== | ==بازگشت مریم(س) به‌سوی قومش== | ||
به نقل از قرآن، مریم(س) پس از زایمان به‌همراه فرزندش نزد قومش بازگشت.<ref>سوره مریم، آیه ۲۷.</ref> به نقل از تفاسیر قرآن، در این هنگام به مریم(س) دستور داده شد تا با کسی سخن نگوید و روزه سکوت بگیرد.<ref>برای نمونه ن.ک: طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۴۳۳.</ref> به نقل از قرآن، قوم مریم(س) به او گفتند که کار ناپسندی انجام داده‌ای<ref>سوره مریم، آیه۲۷.</ref> و برای طعنه<ref name=":1" /> خطاب به او گفتند: ای خواهر | به نقل از قرآن، مریم(س) پس از زایمان به‌همراه فرزندش نزد قومش بازگشت.<ref>سوره مریم، آیه ۲۷.</ref> به نقل از تفاسیر قرآن، در این هنگام به مریم(س) دستور داده شد تا با کسی سخن نگوید و روزه سکوت بگیرد.<ref>برای نمونه ن.ک: طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۴۳۳.</ref> به نقل از قرآن، قوم مریم(س) به او گفتند که کار ناپسندی انجام داده‌ای<ref>سوره مریم، آیه۲۷.</ref> و برای طعنه<ref name=":1">حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۳۷۴.</ref> خطاب به او گفتند: ای خواهر هارون،{{یاد|مکارم شیرازی صحیح‌ترین قول درباره این تعبیر را این دانسته که هارون مرد پاک و صالحی بود و در میان بنی‌اسرائیل به ضرب‌المثل پاکی تبدیل شده بود و هر فردی را که می‌خواستند به پاکی معرفی کنند می‌گفتند: او برادر یا خواهر هارون است (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۵۱).}} پدرت مرد بدی نبود و مادرت بدکاره نبود.<ref>سوره مریم، آیه۲۸.</ref> قرآن این سخنان را [[افترا]] و بهتان بزرگ برشمرده است.<ref>سوره نساء، آیه ۱۵۶.</ref> | ||
به گزارش [[محمدمحسن فیض کاشانی|فیض کاشانی]]، مریم(س) برای پاسخ به افترای قومش به کودک خود اشاره کرد.<ref>فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۷۹.</ref> بنا بر آیه سوره مریم، آن‌ها گفتند که چگونه با کودکی که در گهواره است سخن بگوییم.<ref>سوره مریم، آیه۲۹.</ref> گفته شده که در این هنگام عیسی(ع)، به [[معجزه|اعجاز الهی]]، زبان به سخن گشود<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۵۱۳.</ref> و گفت: «من بنده خدا هستم. او کتاب (آسمانی) به من داده و مرا پیامبر قرار داده است».<ref>سوره مریم، آیه ۳۰.</ref> برخی مفسران معتقدند که عیسی(ع) با این معجزه پاکدامنی مادرش مریم(س) را ثابت کرد.<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۵۱۳.</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۲۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۲۴
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۲ اسفند ۱۴۰۲ توسط کاربر:H.shamloo برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله میگذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
بارداری حضرت مریم معجزه‌ای که در آن مریم دختر عمران بدون آمیزش با هیچ مردی باردار شد و حاصل آن تولد عیسی(ع) بود. به گزارش آیات قرآن، مریم برای عبادت در خلوت‌گاهی از مردم کناره گرفته بود که فرشته خداوند بر وی ظاهر شد و به او نوید فرزندی داد. قرآن در مورد نحوه بارداری مریم تنها با تعبیر «در او از روح خود دمیدیم» یاد کرده است. در برخی روایات تفسیری شیعه تصریح شده که بارداری مریم تنها با دمیدن فرشته رخ داده است. قرآن در مورد رخدادهای دوران بارداری مریم(س) سخنی نگفته است. مفسران طول دوران بارداری مریم(س) را از چند ساعت تا ۹ ماه گزارش کرده‌اند.
به گزارش آیات سوره مریم، پس از طی دوران بارداری، درد زایمان مریم(س) را به‌سوی تنه درخت خرمایی کشاند؛ مریم(س) در این حال آرزوی مرگ کرد. برخی مفسران این گفتار مریم(س) را ناشی از ترس از ملامت مردم دانسته‌اند. به‌گزارش قرآن، به مریم(س) از سوی خداند گفته شد که غمگین نباشد و برای رفع رنج‌های او نهر آبی زیر پایش جاری شد و رطب تازه در دسترسش قرار گرفت. همچنین، از مریم(س) خواسته شد از دیدار نوزاد خود شادمان باشد.
بنا بر آیات قرآن، مریم(س)، که از مواجه با مردم هراسان بود، مأمور به روزه سکوت شد و به همراه نوزادش به‌سوی قوم خود بازگشت. به‌گزارش آیه ۱۵۶ سوره نساء، به مریم(س) به‌خاطر بارداری و تولد نوزاد تهمت بزرگی زدند. به گزارش قرآن، مریم(س) برای پاسخ‌گویی به کودک خود اشاره کرد و نوزاد به اعجاز الهی، زبان به سخن گشود و گفت: «من بنده خدا هستم. او کتاب (آسمانی) به من داده و مرا پیامبر قرار داده است.» به نظر برخی مفسران، با این معجزه، عیسی(ع) پاک‌بودن مادر خود را ثابت کرد.
معجزه بارداری مریم(س)
چگونه مرا پسرى تواند بود كه بشرى به من دست نزده است و بدكاره هم نبوده‌ام
اما چگونه چنین چیزی امکان دارد؟ دست هیچ مردی هرگز به من نرسیده است.
مفسران بارداری حضرت مریم(س) را، که بدون دخالت هیچ مردی بوده، معجزه‌ای بزرگ، عملی خارق‌العاده[۱] و داستانی عجیب[۲] توصیف کرده‌اند. سید محمدحسین فضل‌الله، مفسر شیعه، وجه اعجاز در این رویداد را این دانسته که، برخلاف قانون طبیعی در تولد انسان‌ها، فرزندی از مادری متولد که با جنس مذکر ارتباطی نداشته است.[۳] خداوند در قرآن، حضرت مریم(س) و فرزندش عیسی(ع) را نشانه‌ای (آیه) برای جهانیان توصیف کرده است.[۴] علت این توصیف این دانسته شده که زن باکره‌ای بدون اینکه ازدواج کند یا بشری او را لمس کند فرزندی به‌دنیا آورده و این رخداد معجزه‌ای بزرگ و نشانه‌ای برای مردم در همه دوران‌ها خوانده شده است.[۵]
در قرآن، از پاکدامنی حضرت مریم(س) در سوره انبیاء[۶] و سوره تحریم[۷] یاد شده است. تأکید به پاکدامنی مریم(س) در قرآن را پاسخی به تهمت یهودیان به او دانسته شده است.[۸] در برخی روایات تفسیری شیعه، تصریح شده که بارداری مریم(س) تنها با دمیدن فرشته بوده است.[۹] در قرآن، خلقت عیسی(ع) مانند خلقت آدم(ع) دانسته شده است.[۱۰] سید محمدحسین طباطبایی، مفسر شیعه، وجه شباهت را این دانسته که عیسی(ع) نیز مانند آدم(ع)، بدون اینکه پدر داشته باشد، خلق شده است.[۱۱]
بِکرزایی: یک توجیه علمی
ناصر مکارم شیرازی، مفسر شیعه، درباره رخداد بارداری مریم(س) این سؤال را مطرح کرده که آیا، علاوه بر جنبه اعجازی این رویداد، از نظر علمی امکان تولد نوزاد بدون پدر وجود دارد.[۱۲] به‌گفته مکارم شیرازی، با پیشرفت علوم در دوران مدرن، امکان این موضوع، تحت عنوان بکرزایی، تأیید شده است.[۱۳] بکرزایی روشی از تولید مثل در حیوانات دانسته شده که طی آن پیدایش جنین، به‌لحاظ زیست‌شناسی، فقط متکی به وجود جنس ماده است و جنس نر نقشی در تولید مثل ندارد.[۱۴] گفته شده که بکرزایی به دو نوع طبیعی و مصنوعی وجود دارد و نوع طبیعی آن در برخی حشرات دیده شده است.[۱۵] همچنین، تأیید شده که در برخی گونه‌ها، به‌صورت آزمایشگاهی، بکرزایی مصنوعی انجام شده است.[۱۶] گزارش شده که تلاش‌هایی برای انجام این عمل در پستانداران صورت گرفته که با وجود موفقیت‌های اولیه[۱۷] تأییدهای علمی لازم برای استفاده انسانی به‌دست نیامده است.[۱۸]
بارداری مریم(س): گزارش و چگونگی
به گزارش آیات قرآن، مریم برای عبادت[۱۹] در خلوت‌گاهی، در بخش شرقی مسجدالاقصی،[۲۰] از مردم کناره گرفته بود.[۲۱] در آنجا، فرشته‌ای بر او ظاهر شد که در سوره آل‌عمران از او با تعبیر فرشته[۲۲] و در سوره مریم با تعبیر روح[۲۳] یاد شده است. مفسران آن را جبرئیل دانسته‌اند.[۲۴] در سوره مریم، تأکید شده که فرشته به‌شکل انسان بر مریم(س) ظاهر شده است.[۲۵] از نظر مفسران، این رویداد موجب ترس مریم(س) شد.[۲۶] به گزارش مفسران، مریم(س) از شر آن شخص (فرشته) به خداوند پناه برد.[۲۷] بنا بر آیات سوره آل‌عمران و مریم و برخی تفاسیر قرآن، فرشته خود را فرستاده خداوند خواند[۲۸] و به مریم بشارت خدواند[۲۹] برای تولد نوزادی را رساند.[۳۰] در آیه سوره آل‌عمران، این نوزاد مسیح، عیسی بن مریم(ع) خوانده شده و از مقربان درگاه خدا دانسته شده است.[۳۱] به نقل از قرآن، مریم(س) در مواجه با این بشارت پرسید که چگونه من صاحب فرزندی می‌شوم، در حالی که هیچ انسانی مرا لمس نکرده[۳۲] و زن بدکاره‌ای هم نبوده‌ام.[۳۳] بنا بر آیه سوره مریم، فرشته پیدایش نوزاد بدون پدر را برای خداوند کاری آسان برشمرده است.[۳۴]
به گفته مکارم شیرازی، قرآن در مورد مدت زمان بارداری حضرت مریم(س) سخنی نگفته است.[۳۵] مفسران، نظرات مختلفی درباره این مدت ارائه کرده‌اند:[۳۶] از چند ساعت،[۳۷] تا ۹ ماه[۳۸]. گفته شده مدت بارداری در روایات هم متفاوت گزارش شده است.[۳۹] ابن‌کثیر مفسر اهل‌سنت قول مشهور را ۹ ماه دانسته است.[۴۰]
چگونگی بارداری
به گفته مکارم شیرازی، قرآن درباره چگونگی بارداری مریم(س) توضیح صریحی نمی‌دهد و تنها با تعبیر «در او از روح خود دمیدیم»[۴۱] از آن یاد می‌کند.[۴۲] در روایات تفسیری شیعه، تصریح شده که بارداری تنها با دمیدن فرشته بوده است.[۴۳] مکارم شیرازی نظرات مفسران درباره کیفیت بارداری را مختلف گزارش کرده است؛[۴۴] برخی مفسران، بارداری مریم(س) را حاصل دمیدن جبرئیل در گریبان جامه مریم(س) دانسته‌اند.[۴۵] گفته شده که این تعبیر کنایی است و منظور از جامه رَحِم است.[۴۶] شیخ طوسی، مفسر شیعه، این قول را ضعیف دانسته است.[۴۷] علامه طباطبایی منظور از دمیدن روح در مریم(س) را کنایه از عادی‌نبودن پیدایش عیسی(ع) دانسته که، بر خلاف سایر انسان‌ها، بدون طی مسیر طبیعی به‌وجود آمده و مانند آدم(ع) پیدایشش حاصل اراده مطلق الهی بوده است.[۴۸] محمدجواد مغنیه، مفسر شیعه، جریان بارداری مریم(س) و پیدایش عیسی(ع) را از اموری می‌داند که اطلاع کامل بر چگونگی آن ممکن نیست و تنها خداوند از چگونگی آن اطلاع کامل دارد.[۴۹]
از تولد عیسی(ع) تا بازگشت مریم(س) به‌سوی قومش
به گزارش قرآن، مریم(س) برای کناره‌گیری از مردم به مکانی دور رفت.[۵۱] برخی مفسران، این مکان دور را شهر ناصره در فلسطین امروزی دانسته‌اند.[۵۲] بنا بر آیه سوره مریم، درد زایمان مریم(س) را به‌سوی تنه خشک نخلی[۵۳] کشاند.[۵۴]
بنا بر آیات قرآن، مریم(س) در این هنگام آرزوی مرگ کرد: «کاش، پیش از این مرده بودم و از یاد رفته بودم»[۵۵] علت این آرزوی مریم(س) را شرم از مردم[۵۶]، ترس از ملامت آن‌ها[۵۷] و ترس از ریختن آبرو[۵۸] دانسته‌اند. محمدتقی مدرسی، مفسر شیعه، در تفسیر چرایی این گفتار مریم(س) گفته که مریم(س) دختر جوانی بود که دنیا را ترک کرده و مسئولیت فردی و اجتماعی بر عهده نداشت؛ اکنون چنین زنی، دچار درد زایمان شده و نمی‌داند چه کند. عواقب سنگین اجتماعی چنین رخدادی را درک می‌کند و برای گریز از آن آرزوی مرگ می‌کند.[۵۹] مکارم شیرازی تقاضای مرگ از سوی مریم(س) نشان این دانسته که او پاکدامنی را از جانش عزیزتر میداشته است.[۶۰]
به گزارش آیات قرآن، پس از آرزوی مرگ توسط مریم(س) ندایی از زیر پایش به او می‌رسد[۶۱] تا ناراحتی را از او دور کند.[۶۲] ندا‌دهنده را برخی عیسی(ع) و برخی جبرئیل دانسته‌اند.[۶۳] به گزارش قرآن، خداوند نهر کوچکی در پایین پای مریم(س) جاری کرد و[۶۴] از نخل رطب تازه برای او فرو فرستاد.[۶۵] مفسران بر اساس آیات قرآن گفته‌اند که پس از آن به مریم(س) گفته شد از این غذا بخورد، از آن آب بنوش و به‌خاطر وجود فرزندت خوشحال باش.[۶۶]
بازگشت مریم(س) به‌سوی قومش
به نقل از قرآن، مریم(س) پس از زایمان به‌همراه فرزندش نزد قومش بازگشت.[۶۷] به نقل از تفاسیر قرآن، در این هنگام به مریم(س) دستور داده شد تا با کسی سخن نگوید و روزه سکوت بگیرد.[۶۸] به نقل از قرآن، قوم مریم(س) به او گفتند که کار ناپسندی انجام داده‌ای[۶۹] و برای طعنه[۷۰] خطاب به او گفتند: ای خواهر هارون،[یادداشت ۱] پدرت مرد بدی نبود و مادرت بدکاره نبود.[۷۱] قرآن این سخنان را افترا و بهتان بزرگ برشمرده است.[۷۲]
به گزارش فیض کاشانی، مریم(س) برای پاسخ به افترای قومش به کودک خود اشاره کرد.[۷۳] بنا بر آیه سوره مریم، آن‌ها گفتند که چگونه با کودکی که در گهواره است سخن بگوییم.[۷۴] گفته شده که در این هنگام عیسی(ع)، به اعجاز الهی، زبان به سخن گشود[۷۵] و گفت: «من بنده خدا هستم. او کتاب (آسمانی) به من داده و مرا پیامبر قرار داده است».[۷۶] برخی مفسران معتقدند که عیسی(ع) با این معجزه پاکدامنی مادرش مریم(س) را ثابت کرد.[۷۷]
پانویس
- ↑ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ زحیلی، تفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۴۶۸.
- ↑ فضل‌الله، تفسیر من وحی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۱۵، ص۳۰.
- ↑ سوره انبیاء، آیه ۹۱.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۳۷۰.
- ↑ سوره انبیاء، آیه۹۱.
- ↑ سوره تحریم، آیه ۱۲.
- ↑ طاهری‌نیا، «ساختار نشانه‌ای شخصیت حضرت مریم در قرآن کریم»، ص۵۱.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۸۹.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه ۵۹.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۱۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۵۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۵۸.
- ↑ «بکرزایی انقلابی در دانش تولید مثل»، در تارنمای خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «تحقیق در مورد بکرزایی»، سایت Mag IRANS.
- ↑ «تحقیق در مورد بکرزایی»، سایت Mag IRANS.
- ↑ «بکرزایی انقلابی در دانش تولید مثل»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ «بکرزایی انقلابی در دانش تولید مثل»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۵.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴،ص۳۴.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۷.
- ↑ سوره آل‌عمران، ایه ۴۵.
- ↑ سوره مریم، آیه ۱۷.
- ↑ برای نمونه ن.ک: مغنیه، تفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۳.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۷.
- ↑ برای نمونه ن.ک: زحیلی، تفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۴۶۸.
- ↑ برای نمونه ن.ک: نجفی خمینی، تفسیر آسان، ۱۳۹۸ق، ج۲، ص۳۱۵.
- ↑ سوره مریم، آیه۱۹.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه ۴۵.
- ↑ برای نمونه ن.ک: حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۷۸.
- ↑ سوره آل‌عمران، ایه۴۵.
- ↑ سوره آل‌عمران، آیه ۴۵.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۰.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۱.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۰.
- ↑ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۱۹۶.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۰.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۰.
- ↑ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۱۹۶.
- ↑ سوره تحریم، آیه۱۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۹.
- ↑ برای نمونه ن.ک: طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۸۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۳۹.
- ↑ برای نمونه ن.ک: مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۴، ص۳۸۰.
- ↑ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱۰، ص۵۴.
- ↑ طوسی، التبیان، بیروت، ج۷، ص۲۷۶.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۳۱۶.
- ↑ مغنیه، الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۱۰.
- ↑ «تولد مسیح / موزه استاد بهزاد»، مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد.
- ↑ صادقی تهرانی، البلاغ، ۱۴۱۹ق، ص۳۰۶.
- ↑ برای نمونه ن.ک: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۴۲.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۳.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۴، ص۴۲.
- ↑ بیضاوی، أنوار التنزیل، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۴.
- ↑ مدرسی، من هدی القرآن، ۱۴۱۹ق، ج۷، ص۳۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۴.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۴.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۶، ص۷۹۰؛ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۵۱۰.
- ↑ شیبانی، نهج البیان، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۳۰۹.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۴۲.
- ↑ سوره مریم، آیه ۲۷.
- ↑ برای نمونه ن.ک: طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۸، ص۴۳۳.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۷.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۳۷۴.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۸.
- ↑ سوره نساء، آیه ۱۵۶.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۲۷۹.
- ↑ سوره مریم، آیه۲۹.
- ↑ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۵۱۳.
- ↑ سوره مریم، آیه ۳۰.
- ↑ جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۶، ص۵۱۳.
یادداشت
- ↑ مکارم شیرازی صحیح‌ترین قول درباره این تعبیر را این دانسته که هارون مرد پاک و صالحی بود و در میان بنی‌اسرائیل به ضرب‌المثل پاکی تبدیل شده بود و هر فردی را که می‌خواستند به پاکی معرفی کنند می‌گفتند: او برادر یا خواهر هارون است (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۳، ص۵۱).
منابع
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، محقق: سامی بن محمد سلامة، دار طیبة للنشر و التوزیع، چاپ دوم، ۱۴۲۰ق.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، تحقیق: محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- «بکرزایی انقلابی در دانش تولید مثل»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۵ اردیبهشت ۱۳۸۳ش، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش.
- «تحقیق در مورد بکرزایی»، سایت Mag IRANA، تاریخ بازدید: ۱۴ دی ۱۴۰۲ش.
- جعفری، یعقوب، کوثر، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- حسینی همدانی، سید محمدحسین، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- زحیلی، وهبة بن مصطفی، تفسیر الوسیط، دمشق، دارالفکر، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- طاهری‌نیا، علی، حیدری، زهره، «ساختار نشانه‌ای شخصیت حضرت مریم در قرآن کریم»، لسان مبین، شماره ۱۵، بهار ۱۳۹۳ش.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم،۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق احمد حبیب العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم، ۱۳۷۸ش.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم، ۱۴۱۹ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، تهران، انتشارات الصدر، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- مدرسی، سید محمدتقی، من هدی القرآن، تهران، دارمحبی الحسین، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۲۴ق.
- مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، بیروت، دار إحياء التراث العربی، ۱۴۲۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- نجفی خمینی، محمدجواد، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیة، چاپ اول، ۱۳۹۸ق.