یعلی بن منیه
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | یعلی بن منیه بنت غزوان |
| کنیه | ابوصفوان |
| محل زندگی | مکه، یمن |
| نسب/قبیله | قبیله بنی‌تمیم |
| خویشاوندان | امیة بن ابی‌عبیده (پدر)، زبیر بن عوام (پدرزن) |
| درگذشت | سال ۳۷ق یا ۴۷ق |
| مشخصات دینی | |
| زمان اسلام آوردن | زمان فتح مکه |
| حضور در جنگ‌ها | حنین، تبوک، طائف و در جنگ جمل علیه امام علی(ع) |
| نقش‌های برجسته | پشتیبانی مالی ناکثین |
| دیگر فعالیت‌ها | نقل روایت از پیامبر اکرم(ص)، کارگزار خلفای سه‌گانه |
یَعْلَی بْنِ مُنْیَه یا یعلی بن اُمَیّه، از صحابه پیامبر(ص) و از رهبران ناکثین بود. وی در زمان فتح مکه، مسلمان شد و در برخی غزوات پیامبر(ص) شرکت کرد. از او روایاتی از پیامبر(ص) نقل شده است.
یعلی با خلفای سه‌گانه همکاری می‌کرد. او از جانب ابوبکر برای مقابله با اصحاب رده به برخی مناطق اعزام شد. همچنین مشاور عثمان بود و به دلیل بهره‌مندی از بخشش‌های عثمان در دوره خلافتش به او، به ثروت زیادی دست یافت.
یعلی در زمان پیامبر(ص) و خلفای سه‌گانه، حاکم بخش‌های مختلفی از یمن بود، اما امام علی(ع) در حکومت خود او را از امارت یمن برکنار کرد. یعلی در واکنش به عزل خود، خراج یمن را مکه برد و به شورشیانی که به‌بهانه خونخواهی عثمان قیام کرده بودند پیوست و پشتیبانی آنان را به عهده گرفت. او پس از جنگ جَمَل فرار کرد و تا اواخر حکومت معاویه زنده ماند؛ هر چند برخی معتقدند که او در جنگ صفین به شهادت رسیده است.
نام، نسب و کنیه
یعلی بن منیه و یا یعلی بن امیة بن ابی‌عبیدة[۱] از قبیله بنی‌تمیم بود[۲] و با لقب ابوصفوان[۳] و کنیه اباخالد از او یاد می‌شد.[۴] دلیل منسوب شدن او به دو نام این است که در برخی موارد به پدر و در موارد دیگر به مادر یا جده‌اش منیه منسوب شده است.[۵] البته انتساب او به مادر یا جده‌اش مشهورتر است.[۶] در مورادی از او با نام یعلی بن منبه نیز یاد شده است.[۷]
یعلی و پدرش در زمان جاهلیت از هم‌پیمانان قبیله قریش بوده‌اند[۸] البته برخی این هم‌پیمانی را با خاندان عبدالمطلب[۹] یا نوفل بن عبد مناف[۱۰] و یا عبدشمس دانسته‌اند.[۱۱] او داماد زُبیر بن عَوام بود.[۱۲]
یعلی را دارای مرتبه‌ای بزرگ، از سخاوتمندان زمان خود[۱۳] و صاحب فتوا در مکه دانسته‌اند.[۱۴]
صحابی رسول خدا
یعلی بن منیه، از صحابه پیامبر بوده است[۱۵] او در فتح مکه، مسلمان شد.[۱۶] بنابر نقلی یعلی همراه با پدر، برادر[۱۷] و خواهرش[۱۸] نزد پیامبر(ص) رفت و مسلمان شد. با این حال علی نمازی شاهرودی (درگذشت: ۱۳۶۴ش) رجال‌شناس شیعه، از او به «شرار اصحاب پیامبر(ص)» یاد کرده است.[۱۹] در کتاب شرف النبی روایتی آمده که او شاهد معجزه‌ای از رسول خدا(ص) بوده است.[۲۰]
یعلی روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده[۲۱] که تعداد آنها در برخی منابع به ۲۸ مورد می‌رسد سه روایت به نقل او، در صحیح بخاری و صحیح مسلم آمده است.[۲۲]
یعلی و پدرش پس از فتح مکه به مدینه مهاجرت کردند. به گزارش ابن‌عبدالبر صحابه‌نگار، آنان از پیامبر(ص) تقاضا کردند که جزو مهاجران شمرده شود اما پیامبر به این دلیل که هجرت آنان پس از فتح مکه بود با درخواستشان موافق نکرد.[۲۳] با این حال بلاذری در انساب الاشراف، روایتی از پذیرفته‌شدن درخواست آنان با شفاعت عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر نقل کرده است[۲۴]
حضور در غزوات
یعلی بن منیه در جنگ‌های تبوک،[۲۵] حنین و طائف در سپاه پیامبر(ص) حضور داشت.[۲۶] او همراهی با پیامبر(ص) در تبوک را از بهترین کارهای خود می‌داند؛[۲۷] داستان‌هایی مربوط به حضور او در این جنگ و پرسش‌های فقهی او از پیامبر(ص) گزارش شده است.[۲۸]
حکمرانی بر یمن
یعلی بن منیه پس از مرگ باذان به فرمان پیامبر(ص) حکمرانی بخشی از یمن را در دست گرفت.[۲۹] وی در زمان ابوبکر، امارت منطقه خولان را به عهده داشت.[۳۰] او برای مقابله با اصحاب رده به حُلوان فرستاده شد[۳۱] و آنها را شکست داد و غنائمی به‌دست آورد. [یادداشت ۱]
او در دوره عمر بن خطاب، فرماندار مناطقی از یمن چون نجران،[۳۲] طائف[۳۳] و صنعا[۳۴] بود[۳۵] همچنین در سفر خلیفه دوم به شام او را همراهی کرد؛[۳۶] او در اواخر خلافت عمر مورد غضب او قرار گرفت و برکنار شد، و عمر از او خواست تا با پای پیاده از یمن به مدینه برگردد که بعد از پنج یا شش روز پیاده‌روی خبر مرگ عمر را شنید، و با مرکب خود را به عثمان در مدینه رساند.[۳۷]
یعلی در دوره خلافت عثمان از مشاوران خلیفه[۳۸] و والی صنعا[۳۹] در یمن بوده است. امام علی(ع) او را از امارت یمن عزل کرد.[۴۰]
به گزارش تاریخ‌نگاران، یعلی در دوره حکمرانی بر یمن اولین کسی بود که از تاریخ هجری قمری در نامه‌ها استفاده کرد.[۴۱] او منصب قضاوت در یمن را نیز بر عهده داشته است.[۴۲]
پشتیبانی مالی از اصحاب جمل
یعلی بن منیه را از صحنه‌گردانان اصلی جنگ جمل دانسته‌اند[۴۳] او به کسانی که برای انتقام خونخواهی عثمان قیام می‌کردند، وعده داده بود که سلاح در اختیار آنان قرار خواهد داد.[۴۴] وی در تشویق و تحریک عایشه برای تبری جستن از قاتلان عثمان و همراه شدن با شورشیان نقش داشت[۴۵] و در کنار عبدالله بن عامر، وظیفه پشتیبانی مالی سپاه جمل را بر عهده گرفت.[۴۶]
یعلی در این راه از خراج یمن بهره گرفت.[۴۷] وی با همین ثروت اموال فراوانی را برای سپاه خرج کرد[۴۸] و هفتاد نفر از قریش را تجهیز[۴۹] و به طلحه و زبیر کمکی چهارصد هزار درهمی کرد[۵۰] و سلاح و تجهیزات برای سپاهیان جمل فراهم نمود؛[۵۱] به‌گونه‌ای که هر جنگجویی را به سلاح و اسب مجهز ساخت و علاوه بر آن به هر رزمنده ۳۰ دینار به‌عنوان مواجب پرداخت کرد.[۵۲] شتر عایشه نیز توسط یعلی به مبلغ هشتاد[۵۳] یا دویست دینار خریداری شد.[۵۴]
در برخی از روایات منقول از امام علی(ع)، یعلی فردی خائن و فاجر[۵۵] و همچنین سریع‌ترین مردم در فتنه‌انگیزی[۵۶] و پشتیبان مالی شورش معرفی شده است؛[۵۷] امام علی(ع) در حدیثی دیگر، از او به‌عنوان یکی از ثروتمندترین افراد نام برده و این مسئله را در کنار شجاعت زبیر، سخاوت یا عبادت طلحه و محبوبیت عایشه، سبب دشواری شرایط خود در جنگ جمل دانسته است.[۵۸]
یعلی چگونه تروثمند شد؟
یعلی را از ثروتمندان مکه[۵۹] که ارزش بخشی از دارایی‌اش تا سیصد هزار درهم گزارش شده است.[۶۰] عده‌ای معتقدند که ثروت یعلی به‌واسطه حضورش در کنار عثمان بن عفان به دست آمده[۶۱] و بر همین اساس نام او در فهرست صحابه‌ای آمده که در زمان عثمان به ثروت زیادی رسیده‌اند.[۶۲] گزارش‌هایی نیز درباره سوءاستفاده او از بیت‌المال نقل شده است.[۶۳]
یعلی پس از آنکه از سوی امام علی(ع) از حکومت یمن برکنار شد، خراج یمن را با خود به مکه برد[۶۴] که میزان آن در حدود ۴۰۰[۶۵] تا ۶۰۰ شتر، و مبلغ ۶۰۰ هزار درهم برآورد شده است.[۶۶]
زمان مرگ
یعلی بن منیه پس از شکست در جنگ جمل فرار کرد و به گفته ذهبی، نویسنده کتاب تاریخ الاسلام، تا اواخر خلافت معاویة بن ابی‌سفیان زنده بود.[۶۷] ابن‌عبدالبر در الإستیعاب، نقلی را آورده است که بر اساس آن، یعلی به‌رغم آنکه در جنگ جمل در کنار عایشه و علیه امام علی(ع) جنگید، اما در جنگ صفین در کنار امام علی(ع) حضور داشت[۶۸] و در سال ۳۷ق[۶۹] یا ۳۸ق[۷۰] در رکاب او به شهادت رسید.[۷۱] بر این اساس برخی چون عبدالله مامقانی او را عاقبت به‌خیر معرفی کرده‌اند.[۷۲] با این حال گزارشی نیز ذکر شده که بر اساس آن، یعلی تا سال ۴۷ قمری زنده بوده است.[۷۳]
پانویس
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۴۵؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ ابن‌حزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۲۲۹؛ بغدادی، المنمق، ۱۴۰۵ق، ص۲۵۳.
- ↑ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۹، ص۶۹۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۵؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۸۸.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۵۴؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۱؛ ابن‌حزم، جمهرة أنساب العرب، ۱۴۰۳ق، ص۲۱۳، ۲۲۹؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، بی‌تا، ج۳، ص۳۳۲؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۱، ص۱۴۳.
- ↑ ابن‌قتیبة دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۰۸؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۸۳.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۳۸.
- ↑ زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۹، ص۶۹۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶،ص۱۱، ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ بسوی، المعرفة و التاریخ، ۱۴۰۱ق، ج۱، ص۳۰۸.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۷؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ ابن‌قتیبة دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۷۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶-۱۵۸۷.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۴۶؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۸۷.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب،۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۰۶؛ طوسی، رجال طوسی، ۱۳۷۳ش، ص۵۱.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۵؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۱.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۵۴.
- ↑ نمازی شاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۲۸۱.
- ↑ واعظ خرگوشی، شرف النبی، ۱۳۶۱ش، ص۱۷۰.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۸۶؛ ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۸؛ ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۶۸؛ بیهقی، دلائل النبوة، ۱۴۰۵ق، ج۵، ص۲۰۴؛ صالحی الشامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۲۲۲، ۲۳۷.
- ↑ نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰ق، ص۳۶۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۰۶.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۴۵-۱۴۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۰۱۲؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۱.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۵۵۴؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۱؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۸۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۰۱۲؛ صالحی الشامی، سبل الهدی، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۴۹.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۳۱۸؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۴، ص۲۲۵.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۴۲۷؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۷۱.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸ق، ص۱۰۵؛ ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۳۹.
- ↑ ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۳۹؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۶۱.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۲۴۱؛ ابن‌جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۳۲۸.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۸۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۹۱.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۴۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۶؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۶۱۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۳۹۰؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ ابن‌خیاط، تاریخ خلیفة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.
- ↑ ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۳۹؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۷؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۹۰؛ شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۰ق، ج۱۱، ص۱۴۳.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۸۹؛ شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۱۶۳.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۵۱؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۳۰.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۸۱؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۲۲؛ ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۰۷.
- ↑ ابن‌مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۶۹؛ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۲۲؛ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۵۱؛ ابن‌قتیبة دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۷۶.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۸۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۵۷.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۵۲.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۷؛ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۵۷؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۸؛ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ شیخ مفید، الجمل، ۱۴۱۳ق، ص۱۶۷.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ ابن‌قتیبة دینوری، المعارف، ۱۹۹۲م، ص۲۷۶؛ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۲، ص۱۴۶.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۰۴.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۳۳.
- ↑ ابن‌عطیه، أبهی المداد، ۱۴۲۳ق، ج۲، ص۲۷۸؛ سبحانی، بحوث فی الملل و النحل، قم، ج۵، ص۲۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۳۳.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ یعقوبی، تاریخ یعقوبی، بیروت، ج۲، ص۱۸۱؛ ابن‌مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۶۵.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۵۲، بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۲۱؛ ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۵۳.
- ↑ ابن‌مسکویه، تجارب الأمم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۶۹؛ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۲۳۰، ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۰۷.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۳۲۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۷.
- ↑ نووی، تهذیب الأسماء و اللغات، ۱۴۳۰، ص۳۶۴.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۴، ص۱۹۲؛ ابن‌عبدالبر، الإستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۵۸۷.
- ↑ ابن‌اثیر، أسد الغابه، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۷۴۷.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، الفهرست، رحلی، ج۱، ص۱۶۸.
- ↑ ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۶، ص۵۳۹.
یادداشت
منابع
- ابن‌اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.
- ابن‌اعثم الکوفی، احمد، کتاب الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۱۱ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌حزم، علی بن احمد بن سعید، جمهرة أنساب العرب، تحقیق لجنة من العلماء، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۰۳ق.
- ابن‌خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و...، تحقیق خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌خیاط، خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، تحقیق فواز، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌عطیه، جمیل حمود، ابهی المداد فی شرح مؤتمر علماء بغداد، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۲۳ق.
- ابن‌قتیبة دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، تحقیق ثروت عکاشة، قاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۹۲م.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۷ق.
- ابن‌مسکویه، ابوعلی مسکویه الرازی، تجارب الامم، تحقیق ابوالقاسم امامی، تهران، سروش، ۱۳۷۹ش.
- بسوی، یعقوب بن سفیان، کتاب المعرفة و التاریخ، تحقیق اکرم ضیاء العمری، بیروت، مؤسسة الرسالة، چاپ دوم، ۱۴۰۱ق.
- بغدادی، محمد بن حبیب، کتاب المنمق فی اخبار قریش، تحقیق خورشید احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق.
- بلاذری، أحمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- بلاذری، أحمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت،دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
- بلعمی، تاریخنامه طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، البرز، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- بیهقی، ابوبکر، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، دارالکتب العلمیة، بیروت، ۱۴۰۵ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
- زرکلی، خیرالدین، زرکلی، الأعلام، بیروت، دارالعلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.
- سبحانی، جعفر، بحوث فی الملل و النحل، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، گوناگون.
- شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- صالحی الشامی، محمد بن یوسف، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیر العباد، تحقیق عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۴ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال الطوسی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۳ش.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال (رحلی)، چاپ اول، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- مقریزی، احمد بن علی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الأموال و الحفدة و المتاع، تحقیق محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث،، تهران، فرزند مولف، ۱۴۱۴ق.
- نووی، یحیی بن شرف، تهذیب الأسماء و اللغات، دمشق،دار الرسالة العالمیة، ۱۴۳۰ق.
- واعظ خرگوشی، ابوسعید، شرف النبی، تحقیق محمد روشن، تهران، بابک، ۱۳۶۱ش.
- واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا.