عثمان بن خالد جهنی

عثمان بن خالد جهنی
مشخصات فردی
نام کامل	عثمان بن خالد بن اُسَیر دُهمانی جُهَنی
نسب/قبیله	بنی جُهَینه
نحوه درگذشت	در قیام مختار توسط ابن کامل
نقش در واقعه کربلا
اقدامات	همکاری در شهادت عبدالرحمن بن عقیل

عُثْمان بن خالد بن اُسَیْر دُهْمانی جُهَنی (کشته شده در ۶۶ق)، از سپاهیان عمر بن سعد در واقعه کربلا است. طبق نقل منابع، وی از عاملان شهادت عبدالرحمن و عبدالله اکبر از فرزندان عقیل بن ابی‌طالب معرفی شده است. وی در قیام مختار توسط عبدالله بن کامل شاکری کشته شد.

نسب

عثمان بن خالد، از بنی جُهَینه بوده^[۱] و در منابع تاریخی و جز آن، با نام‌های عثمان بن خالد بن اسید جهنی،^[۲] عثمان بن خالد بن اشیم جهنی،^[۳] عمر بن خالد بن اسد جهنی^[۴] و عثمان بن خالد بن اسیر جهنی^[۵] و عثمان بن خالد همدانی^[۶] نیز از او یاد شده است.

واقعه عاشورا

عثمان بن خالد، در واقعه کربلا در لشکر عمر بن سعد بود. منابع وی را قاتل عبدالرحمان بن عقیل^[۷] یا از قاتلان وی دانسته‌اند که به همراه بشر بن سوط قابضی او را به شهادت رساندند^[۸] و لباس‌های او را ربودند.^[۹] برخی منابع از نقش او در شهادت عبدالله اکبر بن عقیل نیز سخن گفته‌اند.^[۱۰] در اخبارالطوال عبدالله بن عروه خثعمی قاتل عبدالرحمن بن عقیل معرفی شده است.^[۱۱]

در زیارت ناحیه مقدسه به عنوان قاتل عبدالرحمن بن عقیل لعن با نام عمر بن خالد بن اسد جهنی شده است.^[۱۲]

سرانجام

محمد بن جریر طبری، از فردی از بنی‌جهینه به نام موسی بن عامر عدوی نقل کرده است که:

«مختار، در سال ۶۶ق، عبدالله بن کامل را به سوی عثمان بن خالد و بشر بن سوط فرستاد. ابن کامل مسجد بنی‌ دهمان را محاصره کرد و تهدید کرد که اگر آن دو را به او تحویل ندهند، همه را به قتل می‌رساند. در پی تهدید او، سپاهی به دنبال خالد و بشر رفتند و آن دو را در مکانی به نام جبانه که قصد خروج به سمت جزیره را داشتند، یافتند و نزد ابن کامل آوردند. عبدالله، در مکانی به نام چاه جَعد گردنشان را زد، سپس به دستور مختار بدنشان را سوزاند.»^[۱۳]

پانویس

↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۶، ص۵۹.
↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۲۴۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۴۵۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل‌الطالبین، دار المعرفه، ص۹۶.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۶۵، ص۳۳.
↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۸، ص۲۷۱.
↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۷، ۴۶۹، ج۶، ص۵۹؛ ابن سعد، طبقات، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۷۷؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۷۴؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۹۷.
↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.
↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۶۹؛ ابن‌شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۶؛ ابن‌نما، مثیرالاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۶۷؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۴۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۹۲.
↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۷، ج۶، ص۵۹؛ ابن‌سعد، طبقات، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۷۷؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۷۵-۷۴؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۲۰۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۳۳.
↑ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۲۴۰.
↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل‌الطالبیین، دار المعرفه، ص۱۹۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۳۳؛ ابن‌شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۶؛ ابن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۴.
↑ دینوری، اخبارالطول، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۷.
↑ سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۶۷ق، ص۵۷۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۸، ص۲۷۱، ج۴۵، ص۶۵،۳۳.
↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۶، ص۵۹؛ ابن‌مسکویه، تجارب‌الامم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۱۷۹؛ قس: ابن‌خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۴؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ۴۰۹، ۴۵۰.

منابع

ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، ۱۳۸۵ق/۱۹۶۵م.
ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدأ و الخبر فی تاریخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوی الشأن الأکبر بن خلدون، تحقیق: خلیل شحادة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
ابن سعد، الطبقات الکبری (ج۵)، تحقیق: محمد بن صامل السلمی، الطائف، مکتبة الصدیق، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م.
ابن شهرآشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.
ابن مسکویه، احمد بن محمد، تجارب‌الأمم، تحقیق: ابوالقاسم امامی، تهران، انتشارات سروش، ۱۳۷۹ش.
ابن نما حلی، جعفر بن محمد، مثیرالأحزان، قم، انتشارات مدرسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۶ق.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن الحسین، مقاتل‌الطالبیین، تحقیق: سید احمد صقر، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
بلاذری، احمد بن یحیی، انساب‌الأشراف (ج۳)، تحقیق: محمد باقر المحمودی، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۹۷۷ق/۱۳۹۷م.
بلاذری، احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب‌الأشراف، تحقیق: سهیل زکار و ریاض زرکلی، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م.
دینوری، احمد بن داود، الأخبارالطوال، تحقیق: عبدالمنعم عامر مراجعه جمال‌الدین شیال، قم، منشورات الرضی، ۱۳۶۸ش.
سید بن طاووس، علی بن موسی، اقبال‌الأعمال، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۶۷ق.
طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالتراث، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ق.
مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.

[1] طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۶، ص۵۹.

[2] ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۲۴۰؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ص۴۵۰؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل‌الطالبین، دار المعرفه، ص۹۶.

[3] مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۶۵، ص۳۳.

[4] مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۸، ص۲۷۱.

[5] طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۷، ۴۶۹، ج۶، ص۵۹؛ ابن سعد، طبقات، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۷۷؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۷۴؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۹۷.

[6] مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶.

[7] طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۶۹؛ ابن‌شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۶؛ ابن‌نما، مثیرالاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۶۷؛ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۰۶؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۴۴؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۹۲.

[8] طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص۴۴۷، ج۶، ص۵۹؛ ابن‌سعد، طبقات، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۴۷۷؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۷۵-۷۴؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۳۹۷ق، ج۳، ص۲۰۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۳۳.

[9] ابن‌اثیر، الکامل، ۱۹۶۵م، ج۴، ص۲۴۰.

[10] ابوالفرج اصفهانی، مقاتل‌الطالبیین، دار المعرفه، ص۱۹۸؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۴۵، ص۳۳؛ ابن‌شهر آشوب، المناقب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۰۶؛ ابن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۴.

[11] دینوری، اخبارالطول، ۱۳۶۸ش، ص۲۵۷.

[12] سید بن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۳۶۷ق، ص۵۷۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۹۸، ص۲۷۱، ج۴۵، ص۶۵،۳۳.

[13] طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۶، ص۵۹؛ ابن‌مسکویه، تجارب‌الامم، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۱۷۹؛ قس: ابن‌خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۳۴؛ بلاذری، انساب‌الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۶، ۴۰۹، ۴۵۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]