ابنقولویه قمی
فقیه و محدث شیعه | |
![]() مرقد ابنقولویه در حرم کاظمین | |
اطلاعات فردی | |
---|---|
نام کامل | ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور |
لقب | ابنقولویه |
زادگاه | قم |
تاریخ وفات | ۳۶۸ق |
محل دفن | حرم کاظمین(ع) و به قولی در قم |
خویشاوندان سرشناس | محمد بن قولویه(پدر) |
اطلاعات علمی | |
استادان | محمد بن یعقوب کلینی • محمد بن حسن صفار قمی • ابن بابویه و ... |
شاگردان | شیخ مفید • ابن عبدون • حسین بن عبیدالله غضائری • تلعکبری و ... |
تألیفات | کامل الزیارات |
ابن قُولِوَیْه قمی، ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی بن مسرور (درگذشته ۳۶۸ق) از راویان شیعه در قرن چهارم هجری و از شاگردان محمد بن یعقوب کلینی و از استادان شیخ مفید بود. ابنقولویه از فقهای صاحب فتوا دانسته شده و نظراتش در میانه آرای مکتب حدیثی و مکتب کلامی معرفی شده است. کتاب کامل الزیارات مشهورترین اثر اوست.
زندگینامه

جعفر بن قولویه[۱] فرزند محمد بن قولویه در شهر قم بدنیا آمد. او در درس پدر و برادرش كه از راویان شیعه به شمار میآمدند، حاضر شد و به فراگیری علم و دانش پرداخت.[۲] شرححالنویسان، کنیه وی را ابوالقاسم گفتهاند.[۳]
ابنقولویه در سال ۳۴۱ قمری به مصر سفر کرد.[۴] از ابن حجر نقل شده که محمد بن سلیم صابونی در مصر از وی نقل حدیث کرده است.[۵] جعفر بن قولویه در سال ۳۶۸ هجری درگذشت و در حرم کاظمین در جوار امام کاظم(ع) و امام جواد(ع) به خاک سپرده شد و بعدها شیخ مفید نیز در کنار وی دفن گردید.[۶] با این حال افندی اصفهانی قبر او را در قم دانسته است.[۷]
جایگاه
روایات جعفر بن محمد قولویه در مجموعههای روایی بزرگ شیعه نقل شده و به آن استناد میشود. توثیق و اعتماد به بسیاری از راویان شیعه، به دلیل روایت ابنقولویه از آنها دانسته شده است.[۸]نجاشی، یکی از علمای رجال میگوید: «هر زیبایی و علم و فقهی که مردم با آن وصف گردند، ابنقولویه برتر و فوق آن است.»[۹] شیخ طوسی درباره او نوشته است: «ابو القاسم، جعفر بن محمد بن قولویه قمی، شخصیتی مورد اطمینان و دارای تألیفاتی فراوان، به تعداد ابواب فقه میباشد.»[۱۰] علامه حلّی نقل کرده: «ابوالقاسم از اصحاب ثقه و جلیل القدر در حدیث و فقه بوده است.»[۱۱] شیخ مفید به او لقب «شیخ صدوق» داده است.[۱۲] سید بن طاووس درباره ابنقولویه میگوید: وی راوی راستگویی است و همه بر امانت او اتفاق دارند.»[۱۳] ابن حجر عسقلانی از علمای اهل سنت، او را از بزرگان و علمای مشهور شیعه میداند.[۱۴]
اساتید
او در درس عالمان متعدد شرکت کرده است که عبارتند از:
شاگردان
- شیخ مفید: شیخ مفید درباره او نوشته است: خداوند شیخ مورد اعتماد ما ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه را تأیید فرماید.[۱۶]
روایات

تعداد روایات وی در فقه حدود ۵۰۰ روایت است. آیت الله خویی میگوید: نام ابنقولویه در اسناد روایی ۴۶۵ روایت، با تعبیر «جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی» و در ۲۸ روایت نیز با تعبیر «جعفر بن محمد بن قولویه» آمده است.[۱۸]
تألیفات
- کامل الزیارات، مشهورترین تألیف وی است؛ مجموعه روایات اهل بیت درباره شیوه زیارت پیامبر(ص) و دیگر امامان و امامزادگان.
- تاریخ الشهور
- مداواة الجسد
- الصلاة
- الجمعة و الجماعة
- قیام اللیل
- الرضاع
- الصداق
- الأضاحی[۱۹]
پانویس
- ↑ قُولُویَه یا قولِوَیْهْ (ر.ک: دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل واژه ابنقولویه).
- ↑ ابنقولویه، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، مقدمه کتاب.
- ↑ طوسی، رجال طوسی، ۱۴۱۵ق، ص۴۱۸.
- ↑ ابنقولویه، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، مقدمه کتاب.
- ↑ ابن حجر، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۹۷ق، ج۱، ص۳۹۱.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، مطبعة الخیام، ج۶، ص۳۲.
- ↑ ابنقولویه قمی، علوم و قرآن و حدیث.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۱۲۳.
- ↑ طوسی، الفهرست، ۱۴۱۷ق، ص۹۱.
- ↑ حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۸۸.
- ↑ احمدی، تاریخ حدیث شیعه در سدههای چهارم تا هفتم، ۱۳۸۹ش، ص۶۷.
- ↑ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۴.
- ↑ ابن حجر، لسان المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ ابنقولویه، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، ص۹–۱۳.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، آل البیت، ج۱۵، ص۳۳۴.
- ↑ ابنقولویه، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، ص۱۳، ۱۴.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص ۶۷، ۶۸.
- ↑ ابنقولویه، کامل الزیارات، ۱۴۱۷ق، ص۱۵–۱۷.
منابع
- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۴ق.
- احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سدههای چهارم تا هفتم هجری، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
- افندی، عبدالله بن عیسی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام، بیتا.
- حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، مرکز النشر الثقافة الاسلامیة، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تحقیق جواد قیومی، بیجا، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال طوسی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۵ق.
- عسقلانی، ابن حجر، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۳۹۰ق.
- قمى، عباس، الكنى و الالقاب، تهران، مكتبه صدر. ۱۳۹۷ق.
- قمی، ابنقولویه، کامل الزیارات، نشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم، آل البیت، بیتا.
- مصطفوی، سید مهدی، ابنقولویه قمی، علوم و قرآن و حدیث، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آذر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۷ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.
- https://zanjani.ir/تاریخ-دقیق-وفات-ابن-قولویه-قمی/?fa
پیوند به بیرون