کتمان حق

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از حکم کتمان حق)

کتمان حق پنهان‌ساختن چیزی که انسان را به واقعیت می‌رساند.[۱] به گفته پژوهشگران، در قرآن، بیست آیه به مسئله کتمان پرداخته است.[۲] این آیات به مصادیقی از کتمان حق چون کتمان معارف دینی، کتمان شهادت، کتمان ایمان، کتمان اسرار و کتمان نعمت‌های خدا اشاره می‌کنند.[۳] حسن مصطفوی، در کتاب تفسیر روشن، کتمان حق را در اصطلاح قرآنی به کتمان معارف و عقاید دینی تفسیر می‌کند.[۴] قرآن در آیه کتمان و آیات دیگری چون ۱۴۶ و ۴۲ سوره بقره و ۷۱ سوره آل‌عمران به بیان این مصداق از کتمان حق پرداخته است.[۵]

بنابر تفاسیر شیعه، کتمان‌کنندگان حقایق و معارف دینی عالمان اهل‌کتاب[۶] بوده‌اند که قرآن جایگاهشان را پست معرفی کرده و آنان را مورد توبیخ، تقبیح و لعن قرار داده است.[۷] همچنین برخی مفسران معتقدند در مواردی که مردم نیاز شدید به آگاهی از حقایق دارند، سکوت نیز مصداق کتمان حق است.[۸]

قرآن کریم در آیاتی مانند ۱۰۶ سوره مائده و ۲۸۳ سوره بقره به کتمان شهادت، [۹] در آیه ۲۸ سوره غافر به کتمان ایمان، [۱۰] در آیه ۲۲۸ سوره بقره به کتمان آنچه در ارحام است[۱۱] و در آیه ۳۷ سوره نساء به کتمان نعمت‌های خدا اشاره کرده است.[۱۲]

به باور پژوهشگران، کتمان به خودیِ خود دارای حکم شرعی یا اخلاقی نیست و به اعتبار مصادیق آن، دارای احکام متفاوتی است.[۱۳] به عنوان نمونه، کتمان اسرار و عیوب مردم و کتمان ایمان در موارد ترس از ضرر (تقیه)، از نگاه اخلاقی ممدوح[۱۴] و از نگاه فقهی واجب یا مستحب است[۱۵] و کتمان حقایق دینی و همچنین کتمان شهادت، به‌جهت اخلاقی، مذموم[۱۶] و در شریعت، حرام دانسته شده است.[۱۷]

پانویس

  1. رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۵۹.
  2. مؤذنی، «کتمان حق».
  3. هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۲۶؛ بیگی، جمال، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، ص۱۵۱-۱۵۲.
  4. مصطفوی، تفسیر روشن، ۱۳۸۰ش، ج۴، ص۲۶۸.
  5. بیگی، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، ص۱۵۰.
  6. طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۴۲.
  7. مؤذنی، «کتمان حق».
  8. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۵۰.
  9. بیگی، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، ص۱۵۱.
  10. مؤذنی، «کتمان حق».
  11. ریشه‌یابی ماده کتم، «سایت تنزیل».
  12. ریشه‌یابی ماده کتم، «سایت تنزیل».
  13. هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۲۴.
  14. هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۲۶.
  15. طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۲۶۶؛ شهید اول، القواعد و الفوائد، مکتبة المفید، ج۲، ص۱۵۷؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج‌۱، ص۵۹۱.
  16. هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۳۸.
  17. شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۴، ص۲۶۳.

منابع

  • بیگی، جمال، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، دوفصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، شماره ۱۴، ۱۳۹۶ش.
  • رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر مهر، قم، پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
  • ریشه‌یابی ماده کتم، «سایت تنزیل»، تاریخ بازدید: ۹ آبان ۱۴۰۲ش.
  • مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
  • طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش.
  • شهید اول، محمد، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة المفید، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.
  • شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الاسلام‌، مؤسسة المعارف الإسلامیة‌، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق‌.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
  • مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
  • مؤذنی، محمد، «کتمان حق»، بانک مقالات علوم انسانی پژوهه، ۱۳۹۳ش.
  • هادی، اصغر، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، فصلنامه اخلاق، سال هشتم، شماره ۳۰، تابستان ۱۳۹۷ش.