ضباعه دختر زبیر بن عبدالمطلب
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ضُباعَه بنت زبیر بن عبدالمطلب |
| مهاجر/انصار | مهاجر |
| نسب/قبیله | بنی هاشم |
| خویشاوندان | پیامبر اسلام (ص)، مقداد بن عمرو |
| مشخصات دینی | |
| آثار | راوی حدیث از پیامبر (ص) |
ضُباعَه بنت زبیر بن عبدالمطلب همسر مقداد بن عمرو و دختر عموی پیامبر(ص). ضباعه از راویان پیامبر(ص) به شمار میرود که برخی صحابه و تابعین مانند ابن عباس از وی روایت نقل کردهاند.
نسب
پدر ضباعه، زبیر بن عبدالمطلب، برادر ابوطالب و عبدالله بن عبدالمطلب[۱] و مادرش عاتکه بنت ابووهب بن عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم بود.[۲]
همسر و فرزندان
ضباعه همسر مقداد بن عمرو از صحابه پیامبر(ص) بود.[۳] پیامبر با اینکه ضباعه را از نظر حسب و نسب بسیار با شخصیت می‌دانست به ازدواج مقداد درآورد و فرمود: «من دخترعموی خود ضباعة را همسر مقداد نکردم مگر آنکه مردم موضوع ازدواج را سهل و آسان بگیرند، به هر مؤمنی دختر دهند و حَسَب و نَسَب را در ازدواج به نظر نیاورند».[۴] پیامبر(ص) همچنین به آنان سفارش نمود که در زندگی زناشویی به آن حضرت تأسی جویند.[۵]
ضباعه دو فرزند به نامهای عبدالله و کریمه داشت که عبدالله در جنگ جمل از یاران عایشه بود که در مقابل حضرت علی(ع) قرار گرفت و کشته شد. وقتی حضرت علی (ع) در پایان جنگ نظرش بر جنازه عبدالله افتاد، خطاب به عبدالله فرمود: «چه بد پسر خواهری بودی.»[۶] البته برخی به جای عبدالله نام پسر وی را معبد گفته اند که در جنگ جمل کشته شد.[۷]
ضباعه پس از وفات مقداد با برادرخوانده مقداد، عبدالرحمن بن اسود بن عبدیغوث زهری ازدواج کرد.[۸]
روایت
ضباعه از جمله زنان روایتگر از پیامبر(ص) به شمار میآید که کسانی مانند عروة بن زبیر، اعرج، عبدالله بن عباس، عایشه، جابر بن عبدالله انصاری و انس بن مالک از وی روایت نقل کردهاند که از جمله روایات مهم وی، سؤال از پیامبر(ص) درباره اشتراط در حج است:
ضباعه میگوید:
- «نزد رسول الله(ص) رفتم در حالی که شکایت میکردم، حج را متذکر شدم. فرمود: حج به جای آور و شرط کن بارخدایا تاجایی که برایم مقرر کردهای و توان دارم بروم.»[۹]
همچنین نقل است که پس از غزوه بدر ضباعه به همراه خواهرش ام حکم نزد حضرت زهرا(س) رفتند و پس از آن هر سه نزد پیامبر(ص) آمدند و از سختی کارها شکایت کردند و درخواست سهمی از غنایم بدر کردند. پیامبر(ص) به ایشان فرمود: شما را به چیزی بهتر از آن هدایت میکنم و آن سی و سه مرتبه تکبیر، سی و سه مرتبه تسبیح، سی و سه مرتبه تحمید است و پس از آن بگو: «لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد، و هو علی کل شیء قدیر».[۱۰]
واقدی ضباعه را از جمله زنان بنی‌هاشم ذکر کرده است که با پیامبر(ص) بیعت کردهاند.[۱۱]
پانویس
منابع
- ابن اثیر جزری، ابوالحسن عزالدین، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹/۱۹۸۹
- این حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الأولی، ۱۴۱۵/۱۹۹۵
- ابن عبدالبر، أبو عمر یوسف بن عبد الله بن محمد، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، الطبعة الأولی، ۱۹۹۲م / ۱۴۱۲ه.ق
- بلاذری، احمد بن یحیی بن جابر، جمل من انساب الاشراف، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت، دار الفکر، الطبعه الأولی، ۱۴۱۷/۱۹۹۶
- حلی، حسن بن یوسف بن مطهر، خلاصه الاقوال (معروف به رجال علامه)، منشورات المکتبه الحیدریه، نجف، چاپ دوم، ۱۳۸۱ ه.ق
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام قاموس تراجم لاشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دار العلم للملایین، الطبعة الثامنة، ۱۹۸۹ م
- کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، محقق و مصحح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ه.ق
- هاشمی بغدادی، ابوجعفر محمد بن حبیب بن امیه، المحبر، تحقیق ایلزة لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، بی‌تا