پرش به محتوا

آقاخان چهارم

از ویکی شیعه
کریم آقاخان
چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه آقاخانیه
شناسنامه
نام کاملشاه کریم الحسینی
لقبآقاخان چهارم
زادروز۱۳ دسامبر ۱۹۳۶م/۲۲ آذر ۱۳۱۵ش
شهر تولدژنو سوئیس
تاریخ درگذشت۴ فوریه ۲۰۲۵م/۱۶ بهمن ۱۴۰۳ش
شهر درگذشتلیسبون پرتغال
آرامگاهاَْسوان مصر
خویشاوند سرشناسرحیم آقاخان (آقاخان پنجم/فرزند)
دیناسلام
مذهبشیعه اسماعیلیه
اطلاعات سیاسی
پس ازآقاخان سوم (سلطان محمدشاه)
پیش ازآقاخان پنجم (رحیم آقاخان)

شاه کریم الحسینی، معروف به کریم آقاخان و آقاخان چهارم (۱۹۳۶–۲۰۲۵م)، چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه آقاخانیه بود. او از سال ۱۳۳۶ش به مدت ۶۸ سال رهبری اسماعیلیان را برعهده داشت و در این دوران فعالیت‌های مختلفی در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در سراسر جهان انجام داد. از جمله اقدامات او تأسیس مرکز جهانی امامت اسماعیلیه در لیسْبون پرتغال (۲۰۱۵م) و تبدیل کاخ هِنریک مِنْدونسا به دیوان امامت اسماعیلیه (۲۰۱۸م) بود. او همچنین، ده‌ها بیمارستان، مدرسه، دانشگاه و مراکز خدماتی و فرهنگی در مناطق مختلف جهان ایجاد کرد. از دیگر فعالیت‌های آقاخان تأسیس شبکه توسعه آقاخان، مؤسسه مطالعات اسماعیلی، جایزه بین‌المللی معماری آقاخان و جایزه موسیقی آقاخان است.

کریم آقاخان از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۵م جزو پنجاه شخصیت تأثیرگذار و فعال در جهان اسلام معرفی شده است. وی در سال ۲۰۱۰م توسط مجله فُوربْس به عنوان یکی از ده خانواده سلطنتی ثروتمند جهان معرفی شد. او تابعیت کشورهای پرتغال، انگلیس، فرانسه و سوئیس را داشت.

آقاخان چهارم در ۱۶ بهمن ۱۴۰۳ش در ۸۸ سالگی در لیسبون درگذشت و پس از تشییع جنازه در مرکز اسماعیلیه، در ۲۱ بهمن در مقبره خانوادگی‌شان در اَسْوان مصر دفن شد. مراکز و مؤسسات مختلفی همچون مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، رئیس انجمن ادیان و مذاهب حوزه علمیمه قم، رئیس مجلس وحدت مسلمین پاکستان و شورای سراسری هزاره‌های اهل‌سنت افغانستان درگذشت وی را تسلیت گفتند.

از امامان شیعهٔ اسماعیلیهٔ آقاخانیه

شاه کریم الحسینی معروف به کریم آقاخان یا آقاخان چهارم، چهل و نهمین امام موروثیِ شیعیان اسماعیلیه آقاخانیه بود.[۱] پس از مرگ پدربزرگش آقاخان سوم در ۱۱ ژوئیه ۱۹۵۷م/۲۰ تیر ۱۳۳۶ش،[۲] به وصیت او، در سن ۲۰[۳] یا ۲۱ سالگی[۴] به رهبری فرقه اسماعیلیه رسید. آقاخان سوم، علی‌رغم داشتن دو پسر، نوه‌اش کریم آقاخان را به دلیل جوان بودن و تغییر شرایط و اوضاع جهان، به امامت بعد از خود منصوب کرد.[۵] او ۶۸ سال امامت اسماعیلیه را برعهده داشت[۶] و تحولات بزرگی در حوزه‌های فکری، سیاسی و اقتصادی جامعه اسماعیلیان نزاری پدید آورد تا جایی که دوران امامت وی را دوران طلایی اسماعیلیان نزاری خوانده‌اند.[۷]

کریم آقاخان چهارم (سمت چپ) و آقاخان سوم (سمت راست)

آقاخان چهارم در ۲۰۱۵م به دعوت دولت پرتغال، مرکز جهانی امامت اسماعیلیه را در لیسبون پرتغال تأسیس و در ۲۰۱۸م کاخ هنریک مندونسا در لیسبون را به‌عنوان مقر امامت اسماعیلیه تعیین کرد و آن را دیوان امامت اسماعیلیه نامید.[۸]

کریم آقاخان را فردی برجسته در امور خیریه و تجارت شمرده و گفته‌اند او مانند رئیس‌جمهور یک کشور مورد احترام قرار می‌گرفت.[۹] او را پادشاه بدون کشور نیز نامیده‌اند.[۱۰] گفته می‌شود که او بیشتر به اصلاح اوضاع اقتصادی، اجتماعی و آموزشی پیروانش علاقه داشت.[۱۱] براساس فهرست منتشر شده از سوی «مرکز سلطنتی مطالعات راهبردی اسلامی» در پایتخت اُرْدن، آقاخان به جهت فعالیت‌ها و تلاش‌های بشردوستانه و خیرخواهانه، از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۵م جزو پنجاه شخصیت تأثیرگذار و فعال در جهان اسلام انتخاب شده است.[۱۲]

شیعیان اسماعیلی آقاخانیه، کریم آقاخان را از نسل پیامبر(ص) می‌دانند.[۱۳] کریم الحسینی را در کشورهای اروپایی،‌ معمولاً حضرت والا پرنس کریم آقاخان چهارم می‌نامند.[۱۴]

آقاخانیه تداوم اسماعیلیه نزاریه و منسوب به حسنعلی شاه ملقب به آقاخان محلاتی (درگذشت ۱۲۹۸ق)، امام چهل و ششم نزاریان، هستند.[۱۵] لقب آقاخان از سوی فتحعلی شاه قاجار به حسنعلی شاه اعطا شد و از آن به بعد امامان اسماعیلیه نزاریه با عنوان آقاخان خوانده شدند.[۱۶]

طبق وصیت‌نامه کریم آقاخان و سنت اسماعیلیه مبنی بر تعیین امام از سوی امام پیشین، پس از کریم آقاخان، فرزندش رحیم آقاخان (متولد ۱۹۷۱م) به‌عنوان پنجاهمین امام اسماعیلیه معرفی شد.[۱۷]

فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی

کریم آقاخان، در دوران امامتش بر اسماعیلیه، فعالیت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی متعددی در کشورهای مختلف داشت. گفته شده ده‌ها بیمارستان، مدرسه، دانشگاه و مراکز خدماتی و فرهنگی از سوی او در مناطق مختلف جهان ساخته شده است ازجمله دانشگاه آقاخان در کراچی پاکستان.[۱۸] مؤسسات تحت حمایت او را بیش از سیصد مؤسسه آموزشی و دویست مؤسسه بهداشتی برشمرده‌اند.[۱۹] برخی از فعالیت‌های آقاخان عبارتند از:

  • تأسیس شبکه توسعه آقاخان یا بنیاد آقاخان (AKDN) در ژنو سوئیس در سال ۱۹۶۷م.[۲۰] این سازمان، مجموعه‌ای از مؤسسات غیردولتی است که برای بهبود زندگی و توانمندسازی مردم کشورهای در حال توسعه، به‌ویژه در آسیا و آفریقا فعالیت می‌کند. این شبکه در بیش از سی کشور فعال است.[۲۱] و پروژه‌هایی مانند ارسال کمک‌های بشردوستانه و ساخت بیمارستان‌ها، مدارس و مراکز فرهنگی در مناطق محروم را اجرا می‌کند.[۲۲]
مقر امامت اسماعیلیه در لیسبون پرتغال که توسط کریم آقاخان تعیین شد.
  • تأسیس مؤسسه مطالعات اسماعیلی در سال ۱۹۷۷م در لندن به‌عنوان مرکزی آکادمیک با هدف ترویج اسلام و درک میراث فکری اسماعیلیه[۲۳]
  • تأسیس جایزه بین‌المللی معماری آقاخان در سال ۱۹۷۶[۲۴] یا ۱۹۷۷م[۲۵] که در پی شناسایی، تشویق و ترویج معماری و پاسخگویی نیازهای جهان اسلام.[۲۶]
  • جایزه موسیقی آقاخان که با هدف ارج نهادن به خلاقیت، آموزش و حفظ و احیای موسیقی در جهان اسلام و کشورهایی که مسلمانان حضور پررنگ دارند، از سوی آقاخان چهارم پایه‌گذاری شده است.[۲۷]

تأسیس سازمان ترویج خدمات صنعتی در سال ۱۹۶۳م و صندوق توسعه اقتصادی آقاخان در سال ۱۹۸۴م از دیگر فعالیت‌های آقاخان چهارم به شمار می‌رود.[۲۸] او برنامه‌هایی نیز برای معماری اسلامی در دانشگاه‌هایی همچون دانشگاه هارْوارد و مؤسسه تکنولوژی ماساچوسِت داشت و در بازسازی بناهای تاریخی اسلامی در مناطق مختلف جهان نقش داشت.[۲۹]

زندگی‌نامه

آقاخان چهارم در ۱۳ دسامبر ۱۹۳۶م/۲۲ آذر ۱۳۱۵ش در شهر ژنو زاده شد.[۳۰] پدر او شاهزاده علی‌خان نام داشت و پدربزرگش سلطان محمدشاه، چهل‌وهشتمین امام اسماعیلیه، بود.[۳۱] بخشی از دوران کودکی‌اش را در نایروبی پایتخت کنیا سپری نمود.[۳۲] سپس به سوئیس بازگشت و تحصیلاتش را در مدرسه خصوصی ادامه داد. پس از آن، به دانشگاه هاروارد آمریکا وارد شد و در سال ۱۹۵۸-۱۹۵۹م با مدرک لیسانس در رشته‌ تاریخ اسلام فارغ‌التحصیل شد.[۳۳]

وی شهروندی و تابعیت پرتغال، انگلیس، فرانسه و سوئیس داشت و مدت زیادی در فرانسه و در اواخر عمر خود در لیسبون پرتغال زندگی می‌کرد.[۳۴] گفته شده کریم ثروتمند بود و زندگی اشرافی و تجملاتی داشت. ثروت او را تا ۱۳ میلیارد دلار نیز برآورد کرده‌اند که از پرورش اسب و سرمایه‌گذاری در صنعت گردشکری و املاک به دست آمده بود.[۳۵] برپایه گزارش خبرگزاری رویترز از مجله فوربس در سال ۲۰۱۰م، کریم آقاخان جزو ده خانواده سلطنتی (پادشاه) ثروتمند جهان بود.[۳۶]

شیعیان اسماعیلیه آقاخانیه در حال تشییع جنازه کریم آقاخان به طرف مقبره خانوادگیشان

درگذشت

کریم آقاخان در ۴ فوریه ۲۰۲۵م/۱۶ بهمن ۱۴۰۳ش در ۸۸ سالگی در لیسبون پرتغال درگذشت.[۳۷] در ۲۰ بهمن در مرکز اسماعیلیه در لیسبون مراسم تشییع او با حضور شخصیت‌های سیاسی و بین‌المللی همچون رئیس جمهور پرتغال، نخست وزیر کانادا و مقامات ارشد کشورهای اردن، پاکستان، اسپانیا،‌ قطر، قرقیزستان، امارات متحده عربی و انگلیس برگزار شد.[۳۸] وی در ۲۱ بهمن در مقبره خانوادگی‌شان در اَسْوان مصر، در کنار پدربزرگش آقاخان سوم دفن شد.[۳۹] مراکز و مؤسساتی همچون مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)،[۴۰] رئیس انجمن ادیان و مذاهب حوزه علمیه قم،[۴۱] رئیس مجلس وحدت مسلمین پاکستان،[۴۲] شورای سراسری هزاره‌های اهل‌سنت افغانستان و حزب عدالت و آزادی افعانستان درگذشت وی را تسلیت گفتند.[۴۳]

دبیرکل سازمان ملل متحد او را نماد صلح، بردباری و شفقت، و نخست‌وزیر پاکستان وی را رهبری برجسته توصیف کرده‌اند.[۴۴]

پانویس

  1. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۰؛ «His Highness Prince Karim Aga Khan IV, 1936-2025», The Institute of Ismaili Studies.
  2. ↑ گروه تاریخ، «آقاخان»، ص۴۶۵.
  3. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۰.
  4. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۷۵ش، ص۳.
  5. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۰.
  6. ↑ «پیام مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در پی درگذشت رهبر شیعیان اسماعیلی»، وبگاه مجمع جهانی اهل‌بیت.
  7. ↑ قرائتی، «بازخوانی شکل‌گیری فرقه آقاخانیه»، ص۱۳۵.
  8. ↑ «Ismaili Imamat», the.ismaili.
  9. ↑ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  10. ↑ «درگذشت کریم آقاخان موسوم به پادشاه بدون کشور و آینده اسماعیلیان نزاری»، خبرگزاری ابنا.
  11. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۱.
  12. ↑ برای نمونه نگاه کنید به: The 500 Most Influential Muslims in the world, 2009, p60; The Muslim 500: The World’s 500 Most Influential Muslims, 2025, p133.
  13. ↑ «Ismaili Imamat», the.ismaili.
  14. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۰.
  15. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۷۵ش، ص۱.
  16. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۷۵ش، ص۲و۳؛ گروه تاریخ، «آقاخان»، ص۴۶۰.
  17. ↑ «در پی درگذشت کریم آقاخان، رحیم آقاخان (حسینی) به عنوان پنجاهمین امام وراثتی اسماعیلیان معرفی شد»، خبرگزاری شفقنا.
  18. ↑ قرائتی، «بازخوانی شکل‌گیری فرقه آقاخانیه»، ص۱۴۰و۱۴۱؛ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  19. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۱.
  20. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۱؛ «کریم آقاخان کیست؟ فرقه اسماعیله چه تفاوتی با مذهب شیعه دارد؟»، خبرگزاری دانشجو.
  21. ↑ «سازمان توسعه آقاخان در قیرقیزستان»،‌ پایگاه تخصصی تحلیلی جامعه و فرهنگ ملل.
  22. ↑ «کریم آقاخان کیست؟ فرقه اسماعیله چه تفاوتی با مذهب شیعه دارد؟»، خبرگزاری دانشجو.
  23. ↑ «His Highness Prince Karim Aga Khan IV, 1936-2025», The Institute of Ismaili Studies.
  24. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۱.
  25. ↑ «برگزاری مراسم اعطای جایزه آقاخان در مسقط»، پایگاه تخصصی تحلیلی جامعه و فرهنگ ملل.
  26. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۱.
  27. ↑ «جایزه خداوندگار موسیقی بنیاد آقاخان به محمدرضا شجریان رسید»، یورونیوز.
  28. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۱.
  29. ↑ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  30. ↑ مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۷۵ش، ص۳.
  31. ↑ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  32. ↑ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  33. ↑ دفتری، تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ۱۳۸۶ش، ص۶۲۰.
  34. ↑ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  35. ↑ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.
  36. ↑ «The richest royals», Reuters.
  37. ↑ «His Highness Prince Karim Aga Khan IV, 1936-2025», The Institute of Ismaili Studies؛ «کریم آقاخان کیست؟ فرقه اسماعیله چه تفاوتی با مذهب شیعه دارد؟»، خبرگزاری دانشجو.
  38. ↑ «Funeral ceremony for Aga Khan IV», agency of the Aga Khan Development Network.
  39. ↑ «Funeral ceremony for Aga Khan IV», agency of the Aga Khan Development Network.
  40. ↑ «پیام مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در پی درگذشت رهبر شیعیان اسماعیلی»، وبگاه مجمع جهانی اهل‌بیت.
  41. ↑ «پیام مهم و کم سابقه انجمن ادیان و مذاهب حوزه علمیه قم بمناسبت درگذشت کریم شاه الحسینی» امام چهل و نهم اسماعیلیه»، وبگاه مسلمنا.
  42. ↑ «پیام تسلیت رئیس مجلس وحدت مسلمین پاکستان در پی درگذشت کریم آقاخان»، خبرگزاری ابنا.
  43. ↑ «پیام‌های تسلیت به مناسبت درگذشت کریم آقاخان»، خبرگزاری شفقنا.
  44. ↑ «کریم آقاخان؛ میلیاردر و رهبر روحانی مسلمانان اسماعیلی که بود؟»، بی‌بی‌سی فارسی؛ «درگذشت امام میلیاردر اسماعیلیه و عضو تیم اسکی ایران در المپیک؛ آقاخان که بود و چگونه نماد صلح شد»، یورونیوز.

منابع

  • «His Highness Prince Karim Aga Khan IV, 1936-2025», The Institute of Ismaili Studies, Published: 04 February 2025, Accessed: 20 February 2025.
  • «Funeral ceremony for Aga Khan IV», agency of the Aga Khan Development Network, Published: 8 February 2025, Accessed: 20 Feb 2025.
  • «The richest royals», Reuters, Published: 19 July 2010, Accessed: 20 Feb 2025.
  • «Ismaili Imamat», the.ismaili; The official website of the Ismaili Muslim Community, Accessed: 20 Feb 2025.
  • The 500 Most Influential Muslims in the world, Amman, The Royal Islamic Strategic Studies Centre, 2009.
  • The Muslim 500: The World’s 500 Most Influential Muslims, Amman, The Royal Islamic Strategic Studies Centre, 2025.
برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=آقاخان_چهارم&oldid=1357526»