جنگ قادسیه

جنگ قادسیه

زمان	از۷ تا ۱۰ رمضان سال ۱۴ هجری
مکان	قادسیه
مختصات	در ۱۵ فرسخی کوفه
نتیجه	پیروزی سپاه مسلمانان
جنگندگان
طرفین جنگ	مسلمانان دولت ساسانی
فرماندهان
فرماندهان جنگ	سعد بن ابی وقاص رستم فرخزاد

فَتح قادسیّه یا جَنگ قادسیّه، جنگی که میان سپاهی از مسلمانان به فرماندهی سعد بن ابی‌وقاص و سپاهی از دولت ساسانی به فرماندهی رستم فرخزاد، در سال ۱۴ قمری رخ داد و به تجزیه دولت ساسانی انجامید و مقدمات نابودی سلسله ساسانی را فراهم ساخت. در این جنگ که چهار روز طول کشید، بسیاری از چهره‌های برجسته مسلمانان از جمله حاضران در جنگ بدر و فتح مکه حاضر بودند. درباره شمار سربازان دو طرف جنگ، اختلافات فراوانی در منابع تاریخی دیده می‌شود که بین ۱۲۰ هزار نفر تا ۲۰ هزار نفر نوسان دارد. عمر بن خطاب خلیفه دوم مسلمانان، در ابتدا خود را فرمانده جنگ قادسیه خواند، اما در پی توصیه امام علی (ع) در مدینه ماند.

اطلاعات کلی

جنگ قادسیه که به اعتبار پیروزی مسلمانان در آن، فتح قادسیه خوانده می‌شود، میان سپاه مسلمانان و دولت ساسانی، از هفتم تا دهم رمضان ۱۴ هجری روی داد. فرماندهی مسلمانان در این جنگ را سعد بن ابی وقاص و فرماندهی سپاه ساسانی را رستم فرخزاد بر عهده داشت. قادسیه، محل این جنگ، در ۱۵ فرسخی کوفه بوده است.

فتح قادسیه در شرایطی رخ داد که پیش از آن، خسرو پرویز در سال ۶۲۸م درگذشت و دولت ساسانی دچار ضعف گردیده بود. نبرد ذوقار در دوران زندگی خسرو پرویز، اولین ضربه مسلمانان به دولت ساسانی خوانده شده است. تاریخ‌نگاران معتقدند پیروزی در جنگ ذوقار، اعتقاد مسلمانان به قدرت سپاه ساسانی را دچار تردید ساخت و آنها را برای نابودی دولت ساسانی آماده کرد.

حاضران و تعداد آنها

سعد بن ابی وقاص، فرماندهی سپاه مسلمانان در جنگ قادسیه را بر عهده داشت. عمر بن خطاب، خلیفه دوم مسلمانان، در آغاز تصمیم گرفت خود فرماندهی جنگ در قادسیه را بر عهده گیرد، اما با توصیه امام علی (ع) عمر در مدینه ماند و علی (ع) را به فرماندهی برگزید. امام علی، فرماندهی جنگ را نپذیرفت و سعد بن ابی‌وقاص را پیشنهاد کرد. برخی از تاریخ‌نگاران، توصیه به ماندن عمر در مدینه را از عبدالرحمن بن عوف دانسته‌اند.

درباره شمار سربازان دو طرف جنگ، اختلافات فراوانی در منابع تاریخی وجود دارد. طبری، شمار ایرانیان را دویست هزار تن دانسته است. ابن اعثم، ایرانیان را ۱۲۰ هزار نفر و مسلمانان را ۶۰ هزار نفر برآورد کرده است. با این حال برخی مورخان معاصر از جمله ریچارد فرای و برتولد اشپولر معتقدند بزرگنمایی‌هایی در گزارش تعداد سربازان صورت گرفته است. به اعتقاد ریچارد فرای، گزارش‌های مبنی بر دو برابر بودن سپاه ایران و تصور جنگ نابرابر میان سپاه اسلام و سپاه ایران، نادرست است و تعداد سربازان هر کدام از دو طرف جنگ، حداکثر ۲۵ هزار تن بوده است. به اعتقاد اشپولر، سپاه مسلمانان در جنگ قادسیه، ۲۰ هزار نفر بوده‌اند.

بسیاری از چهره‌های شاخص مسلمانان، در جنگ قادسیه حضور داشتند. به دستور عمر، مسلمانان با سابقه که اعتبار بیشتری در اسلام داشتند، رهبران گروه‌های نظامی شدند و رؤسای قبایل، زیر نظر آنان در جنگ حضور یافتند. بیش از هفتاد تن از حاضران در جنگ بدر، سیصد تن از حاضران در فتح مکه، و هفتصد تن از فرزندان صحابه پیامبر، در جنگ قادسیه شرکت کردند.

نتایج

پس از جنگ قادسیه و پیروزی مسلمانان، دولت ساسانی تجزیه شد، اما به طور کامل نابود نگردید. با این حال، تاریخ‌نگاران معتقدند جنگ ذوقار که پیش از جنگ قادسیه بود و جنگ نهاوند که پس از آن بود، دولت ساسانی را به طور کامل از میان بردند و تاریخ ایران را به دوران پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم کردند.

در این جنگ، پرچم ایران که درفش کاویانی خوانده می‌شد و حاوی جواهرات فراوانی بود، به دست مسلمانان افتاد. رستم، فرمانده سپاه ایران، در این جنگ کشته شد.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• اصحابی دامغانی، محمد، تاریخ انتشار تشیع در ایران، قم، چاپخانه پیروز، ۱۳۵۰ش.
• سایکس، سر پرسی مولزورث، تاریخ ایران، ترجمه فخرداعی گیلانی، تهران، افسون، ۱۳۸۰ش.
• محمودآبادی، اصغر، «تاریخ‌نگاران و رویداد قادسیه»، در مجله تاریخ اسلام، ش۳۰۷، پاییز ۱۳۸۰ش.
• یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، برگزیده مشترک یاقوت حموی، ترجمه پروین گنابادی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۳ش.