محمدحسین حائری اصفهانی
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدحسین بن عبدالرحیم حائری اصفهانی |
| لقب | صاحب فصول |
| محل زندگی | کربلا |
| تاریخ وفات | جمادی الاول ۱۲۵۵، یا ۱۲۶۱ و یا ۱۲۵۴ق |
| محل دفن | حرم امام حسین(ع) |
| شهر وفات | کربلا |
| خویشاوندان سرشناس | عبدالرحیم فصولی • محمدتقی رازی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ علی کاشف الغطاء، محمدتقی اصفهانی |
| شاگردان | عبدالحسین فرزندش، سید حسین کوه کمره‌ای، سیدحسن مدرس و زین‌العابدین مازندرانی |
| محل تحصیل | تهران، اصفهان، کربلا |
| سایر | تدریس در حوزه علمیه کربلا |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | مبارزه با گسترش شیخیه در کربلا و امامت جماعت در حرم امام حسین(ع) |
محمدحسین بن عبدالرحیم حائری اصفهانی (درگذشت حدود ۱۲۶۱ق) معروف به صاحب فُصول از اصولیان و فقیهان شیعه در قرن سیزدهم قمری است. وی در اصفهان نزد برادرش محمدتقی و در کربلا نزد شیخ علی کاشف الغطاء شاگردی کرد. سیدحسن مدرس و سید حسین کوه‌کمره‌ای از جمله شاگردان او بودند. مهم‌ترین اثر وی الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة است که به جهت نگارش آن به صاحب فصول مشهور شد. مبارزه با گسترش فرقه شیخیه در کربلا و امامت جماعت در حرم امام حسین(ع) از فعالیت‌های وی در کربلا است.
زندگی‌نامه
محمدحسین در ایوانکی در نزدیکی تهران به دنیا آمد او تحصیلات را در تهران آغاز کرد سپس در اصفهان نزد برادرش محمدتقی اصفهانی، نویسنده هدایة المسترشدین شاگردی کرد.[۱] پس از آن به کربلا مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا ساکن شد. گفته شده است وی در کربلا به مرجعیت دینی و علمی رسید.[۲] وی نزد علی بن جعفر کاشف الغطاء نیز شاگردی کرد[۳] و در جمادی الاول ۱۲۵۵ق.[۴]، یا ۱۲۶۱ق[۵] و یا ۱۲۵۴ق[۶] در کربلا درگذشت و در حرم امام حسین(ع) در کنار مقبره سید مهدی طباطبایی به خاک سپرده شد.[۷]
فرزندان و نوادگان
فرزندان صاحب‌فصول:
- عبدالحسین از شاگردان پدر و محمدحسن صاحب جواهر بود. وی مولف کتاب موجز المقال فی علم الرجال است.
- محمدباقر
- دختری به‌نام سکینه
- علی که در سن ۱۲ سالگی به دنبال شیوع بیماری وبا در عراق از دنیا رفت.[۸]
نوادگان او در کربلا از نسل عبدالحسین و در اصفهان از نسل محمدباقر سکونت دارند.[۹] شیخ عبدالرحیم فرزند عبدالحسین معروف به شیخ عبدالرحیم فصولی نوه او است که در سال ۱۳۴۵ق، پس از مذاکراتی با ملک عبدالعزیز سعودی (پادشاه وقت عربستان) رضایت او را برای بازسازی بخشی از قبور ائمه بقیع جلب کرد.[۱۰][۱۱]
فعالیت‌های علمی
شاگردان
- عبدالحسین فرزندش
- سید علی نقی بن حسن بن محمد مجاهد بن علی طباطبائی حائری
- سید زین العابدین بن حسین بن محمد مجاهد طباطبائی
- زین العابدین گلپایگانی (متوفّی ۱۲۸۹ق)
- سید حسین کوه‌کمره‌ای
- علی بن خلیل بن علی خلیلی تهرانی نجفی
- سید حسن اصفهانی مدرس[۱۲](متوفّی ۱۲۷۳ق)
- عبدالرحیم بروجردی (متوفّی ۱۲۷۷ق)
- سید صادق بن مهدی بصروی مشهور به سنگلجی
- سید عبدالوهاب رضوی همدانی[۱۳]
- شیخ جعفر شوشتری[۱۴]
- سید حسین بروجردی[۱۵]
- زین‌العابدین مازندرانی
آراء و نظریات علمی
شیخ محمدحسین اصفهانی از جمله فقیهانی است که تقلید از غیر اعلم را جایز میدانند. مستند آنان دلائلی نظیر نیامدن قید اعلمیت در آیات و روایاتِ مورد استناد در بحث تقلید است که شامل فتوای اعلم و غیراعلم می‌شود.[۱۶]
بر اساس برخی تحقیقات، نخستین عالم شیعی که سخن از حکم ثانوی به میان آورده است شیخ محمدتقی اصفهانی است.[۱۷] پس از وی، شیخ محمدحسین، از احکام اولیه و ثانویه به «التکالیف الأصلیة و العارضیة» تعبیر کرد.[۱۸]
آثار
- کتاب الفقه الاستدلالی
- کتاب الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة؛ در سال ۱۲۶۱ق چاپ سنگی شد.[۱۹] سید صدرالدین صدر آن را با نام «خلاصة الفصول» تلخیص کرده است.
- رساله عملیه در عبادات به زبان فارسی.[۲۰]
فعالیت‌های اجتماعی
شیخ محمدحسین در حرم امام حسین(ع) اقامه جماعت می‌کرد. در دوران صاحب فصول فرقه شیخیه در کربلا حضور فعالی داشتند؛ پیروان این فرقه به تبلیغ و گسترش اندیشه‌های خود می‌پرداختند. شیخ محمدحسین به مخالفت با آنان برخاست و مانع نفوذ و گسترش آنان شد.[۲۱] او از عقائد شیخیه برائت می‌جست و آنان را به صورت علنی لعن می‌کرد.[۲۲]
تبارنامه
پانویس
- ↑ آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۲۱۶.
- ↑ آقا بزرگ، نقباء البشر، قسم۱ از جز ۲، ص۳۹۱-۳۹۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۲۳۳.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۳، ص۵۷۷-۵۷۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۲۳۳.
- ↑ حسینی جلالی، فهرس التراث، ج۲، ص۱۳۱.
- ↑ آقا بزرگ، نقباء البشر، قسم۱ از جز ۲، ص۳۹۱-۳۹۰.
- ↑ زندگی‌نامه محمد حسین حائری، سایت فرهیختگان تمدن شیعی.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۲۳۳.
- ↑ مجله خرد، سال ۱۳۲۸ش، ش۲.
- ↑ زندگی‌نامه عبدالرحیم فصولی.
- ↑ آقا بزرگ، نقباء البشر، قسم۱ از جز ۲، ص۳۳۴.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۳، ص۵۷۷.
- ↑ قمی، فوائدالرضویه، ج۱ ص۱۳۳.
- ↑ قمی، فوائدالرضویه، ج۱ ص۲۶۸.
- ↑ غروی تبریزی، التنقیح، ج۱، ص۱۰۸؛ حائری، فصول، ص۴۲۳-۴۲۴.
- ↑ اصفهانی، هدایة المسترشدین، ص۱۱۲.
- ↑ اصفهانی، فصول، ص۳۳۵.
- ↑ حسینی جلالی، فهرس التراث، ج۲، ص۱۳۱.
- ↑ سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ج۱۳، ص۵۷۸-۵۷۷.
- ↑ آقا بزرگ، نقباء البشر، قسم۱ از جز ۲، ص۳۹۰.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۲، ص۱۲۶.
یادداشت
منابع
- آغابزرگ الطهرانی، طبقات أعلام الشیعة: القسم الاول من الجزء الثانی و هو الکرام البررة فی القرن الثالث بعد العشرة، مشهد، دار المرتضی للنشر، ۱۴۰۴ق.
- اصفهانی، محمدتقی، هدایة المسترشدین، چاپ سنگی، تهران.
- امین عاملی، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- حائری اصفهانی، محمدحسین بن عبدالرحیم، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، قم، داراحیاء العلوم الاسلامیة، ۱۳۶۳ش/۱۴۰۴ق.
- حسینی جلالی، سید محمدحسین، فهرس التراث، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۰ش/۱۴۲۲ق.
- خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، مکتبة اسماعیلیان، بی‌تا.
- سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق، ۱۴۱۸ق.
- قمی، شیخ عباس، فوائد الرّضویة، تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- غروی تبریزی، علی، التنقیح فی شرح العروة الوثقی، قم، انصاریان، ۱۳۷۵ش/۱۹۹۶م/۱۴۱۷ق.