ضامن بن شدقم
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید ضامن بن شَدْقَم حسینی مدنی |
| نسب | از نسل امام سجاد(ع) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید علی بن محمد بن جویبر حسینی، سید محسن بن حسن شدقمی، سید زین العابدین بن نورالدین علی بن حسین موسوی |
| محل تحصیل | مدینه، کربلا، مشهد، اصفهان |
| تألیفات | تحفة الازهار و زلال الانهار، لب اللباب فی ذکر السّادة الأنجاب، زهرة الأنوار فی نسب الأئمة الأطهار |
| سایر | جمع‌آوری انساب طالبیین، مسافرت‌های علمی |
سید ضامن بْن شَدْقَم حسینی مَدَنی، عالم نسب‌شناس، شاعر، ادیب و نویسنده شیعی در قرن یازدهم هجری. خاندان وی از عالمان نسب‌شناس و همچنین نقبای سادات بوده‌اند. او سفرهایی به شهرهای عراق و ایران داشته، انساب طالبیان را جمع‌آوری کرده و آثار او نیز در زمینه علم انساب بوده که یکی از مشهورترین آنان کتاب تحفة الازهار است.
ولادت، نسب و درگذشت
ضامن بن شدقم در مدینه تولد یافته اما از تاریخ ولادت او خبری نیست. درباره پدرش اطلاعات زیادی در دست نیست. گویا او هم مردی عالم و فاضل بوده است.[۱] نسب وی به امام زین العابدین(ع) می‌رسد و جدّ وی زین الدین علی (متوفای ۱۰۳۳) است و چند تن از اجداد او نقیبان علویان در مدینه منوّره بوده‌اند. او گاه به جهت انتساب به جدّ نزدیکش، ضامن بن علی و گاه به جهت انتساب به جدّ دورش، ضامن بن حسن نامیده شده است.[۲] او دو کتاب نسب با عناوین زهر المقول و نخبة الزهره داشته که سید ضامن، بسیاری از اطلاعات آن را در کتاب خود آورده است.[۳]
وی در سال ۱۰۹۰ زنده بوده اما از زمان مرگش اطلاع دقیقی نیست.[۴]
زندگی‌نامه
درباره زندگی ضامن بن شدقم، تنها سفرهای وی گزارش شده است. او خواندن را نزد پدرش آموخت و در نوجوانی برای طلب علم به عراق و شهرهای ایران مسافرت کرد. وی در سال ۱۰۵۱ق وارد کربلا شد و پس از آن در ذی الحجه سال ۱۰۵۳ وارد شهر مشهد گردید. ضامن پس از آنجا در سال ۱۰۶۸ق وارد اصفهان گردید و به سال ۱۰۷۷ق به شهر خویش، مدینه بازگشت. ضامن در این سفرها، انساب طالبیین را جمع آوری کرد.[۵]
سید ضامن، خود اظهار داشته که سه بار موفق به زیارت شاه عبد العظیم در ری شده که نخستین بار در سال ۱۰۵۰ق و دومین در سال ۱۰۵۳ق و سومین بار هم در سال ۱۰۷۹ق بوده است و در سفر آخر دو پسرش محمد ابراهیم عزالدین و قاسم جمال‌الدین همراه او بودند.[۶]
سید ضامن سپس در سال ۱۰۷۸ق دوباره راهی اصفهان شد و به مدت یک سال در آن شهر اقامت گزید. پس از اصفهان به جهت زیارت عتبات عالیات در رجب سال ۱۰۷۹ق وارد عراق و شهر کربلا شد. سپس برای تحصیل علم به اصفهان بازگشت و از سال ۱۰۸۱ق تا ۱۰۸۵ق در این شهر ماند. او که پس از سفر اصفهان به مدینه بازگشته بود، مجددا در ۲۲ محرم سال ۱۰۸۹ق بهمراه دو فرزندش نظام الدین ابراهیم و جمال الدین محمد به دمشق رفت و از آنجا رهسپار عراق گردید. وی پس از زیارت عتبات به زیارت امام رضا(ع) رفت و در ۱۲ جمادی الثانی ۱۰۹۰ق به اصفهان رسید. پس از آن دیگر اطلاعی از بازگشت به وطن تا وفاتش نیست.[۷]
فرزندان
فرزندان بسیاری برای ضامن بن شدقم نام برده‌اند که مشهورترین آنان ابوالنصر ابراهیم نظام الدین است که در ۱۸ ذی الحجه ۱۰۵۶ق در مدینه به دنیا آمد. وی از عالمان نسب شناس بود که این علم را از پدرش فرا گرفت. وی سفرهای بسیاری به شهرهای عراق، هند و دیگر کشورها داشته و انساب طالبیین را جمع کرد و دارای رساله‌هایی در این زمینه بوده است.[۸]
اساتید
از مشایخ ضامن می‌توان به سید علی بن محمد بن جویبر حسینی اشاره کرد که در علم فقه و دیگر علوم از وی بهره برده است. دیگر اساتید او، دایی‌اش سید محسن بن حسن شدقمی، سید عبدالرضا بن شمس الدین بن علی حسینی و سید زین العابدین بن نورالدین علی بن حسین موسوی هستند.[۹]
آثار
- تحفة الأزهار و زلال الأنهار که این اثر در باب شرح انساب سادات است.
- لب اللباب فی ذکر السّادة الأنجاب، که نسخه‌ای خطی از این کتاب در کتابخانه مدرسه فیضیه قم و در کتابخانه مرعشی نجفی موجود است.
- زهرة الأنوار فی نسب الأئمة الأطهار.
- وقعة الجمل.[۱۰]
- دیوان شعر که صاحب الذریعه از آن نام برده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ حسینی، ترجمه وقعة الجمل، ۱۳۸۱ش، ص۱۰.
- ↑ حسینی، ترجمه وقعة الجمل، ۱۳۸۱ش، ص۸.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۴۷.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۵۰.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۴۸.
- ↑ حسینی، ترجمه وقعة الجمل، ۱۳۸۱ش، ص۱۱.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۴۸.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۵۰.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۴۸.
- ↑ حسینی، تحفة الازهار، ۱۳۷۸ش، ص۴۹.
- ↑ حسینی، ترجمه وقعة الجمل، ۱۳۸۱ش، ص۱۲.
منابع
- حسینی، ضامن بن شدقم، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار، تهران، دفتر نشر میراث مکتوب، ۱۳۷۸ش.
- حسینی، ضامن بن شدقم، نبرد جمل، ترجمه حسن شانه‌چی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۱ش.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.