عباسعلی اسلامی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | عباسعلی قرائتی سبزواری |
| لقب | اسلامی واعظ |
| تاریخ تولد | ۱۲۷۵ش |
| زادگاه | سبزوار |
| تاریخ وفات | ۱۳۶۴ش |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| شهر وفات | تهران |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید ابوالحسن اصفهانی آقابزرگ تهرانی |
| محل تحصیل | سبزوار، مشهد، نجف |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی |
|
| وبگاه رسمی | جامعه تعلیمات اسلامی |
عباسعلی اسلامی (۱۲۷۵-۱۳۶۴ش) روحانی شیعه، از سخنرانان معروف در دوره پهلوی و موسس جامعه تعلیمات اسلامی که در تبدیل آن به بزرگ‌ترین دارنده مدارس غیرانتفاعی در دوره پهلوی دوم، نقش بسزایی داشت. اسلامی در شهرهای مختلفی از جمله مشهد، نجف و سامرا تحصیل کرد. او به‌جهت آشنایی با نجم‌العلماء از عالمان هند، به هند مهاجرت کرد و حدود هفت سال در آنجا بود.
اسلامی در هند با مدرسة الواعظین آشنا شد که در کنار دروس قدیمی، علوم جدید نیز در آن‌ها تدریس می‌شد. او با ایده گرفتن از این مدرسه، جامعه تعلیمات اسلامی را در ایران تأسیس کرد. جامعه تعلیمات اسلامی توسط عباسعلی اسلامی و با کمک و همراهی بخش بزرگی از قشر مذهبی جامعه، گسترش یافت. این جامعه از سال ۱۳۲۲ش آغاز به ساختِ مدارس پسرانه و دخترانه کرد و تا سال ۱۳۵۶ش، ۱۸۳ مدرسه تأسیس نمود.
عباسعلی اسلامی در سال ۱۳۶۴ش درگذشت و در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.
معرفی
شیخ عباسعلی اسلامی از روحانیون و خطیبان معروف در دوره پهلوی دوم بود که جامعه تعلیمات اسلامی را بنا نهاد و در پیشرفت آن تأثیرگذار بود.[۱] او را دارای ذهنی تشکیلاتی دانسته‌اند.[۲]
اسلامی در سخنرانی‌های خود به‌خصوص در اواخر دهه سی شمسی، شاه را مورد انتقاد قرار می‌داد.[۳] در برخی اوقات به زندان نیز افتاد.[۴] نقل شده برخی نزد شاه وساطت کردند که اسلامی آزاد شود که شاه با این تعبیر که «سه کیلو وزن پرونده عباسعلی اسلامی است که روی منبر به من ناسزا گفته» پاسخ داد.[۵]
امام خمینی در سخنرانی ۱۳ آبان سال ۱۳۴۳ش که بر علیه کاپیتولاسیون سخن گفت، از عباسعلی اسلامی نیز نام می‌برد: «باید مصونیت برای آشپزهای امریکایی، برای مکانیک‌های امریکایی، ... برای خانواده‌هایشان مصونیت باشد، لکن ... آقای اسلامی را با دستبند ببرند این طرف و آن طرف»[۶] امام خمینی در سخنرانی‌های دیگری نیز از آقای اسلامی نام برده است.[۷] ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعه، عباسعلی اسلامی را به «خوش خلقی، اخلاص، معنویت و سوز دل» معرفی می‌کند.[۸]
صافی گلپایگانی از مراجع تقلید، وی را «یک انسان وارسته و عالم جلیل‌القدر» توصیف کرده که «هزاران دانش‌آموز و دانشجو در مدارس و مراکز علمی و فرهنگی اسلامی وی تربیت شده‌اند».[۹] جعفر سبحانی از عالمان شیعه، وی را «گوینده پر تلاش و خدمتگزار صدیق»، «واعظ پارسا» و «یک مربی دلسوز و ارزنده» خوانده که عمل او برای فرزندان اسلام سرمشق بود.[۱۰]
عباسعلی اسلامی همچنین در تأسیس و بنای بیش از ۸۰ مسجد، حسینیه، مدارس دینی، دارالاَیتام و ده‌ها کتابخانه بزرگ در شهرهای مختلف و همچنین انتشار مجله ماهانه تحت عنوان «مجله جامعه تعلیمات اسلامی» از دیگر فعالیت‌های او است.[۱۱]
از سخنان اسلامی در سال ۱۳۴۲ش خطاب به حکومت پهلوی:
دولت جلوگیری از صدور و نشر نشریات و اعلامیه‌ها و احکام قرآن و دستورات علماء می‌نماید که باید شب‌ها منت یهودی‌ها را بکشیم تا اعلامیه‌ها را چاپ نمایند. یهودی‌ها را آزاد می‌گذارند ولی علماء و روحانیون در منبر و غیره آزاد نیستند ... اگر ما را بکشند ننگ‌ها از دامن شما پاک نخواهد شد.[۱۲]
زندگی‌نامه
حاج شیخ عباسعلی قرائتی سبزواری، مشهور به عباسعلی اسلامی[۱۳] در سال ۱۲۷۵ش در شهر سبزوار متولد شد.[۱۴] پدرش در اصل شیرازی و از قبیله قشقایی[۱۵] و مادرش بختیاری بود.[۱۶] اسلامی، قرآن، دروس ابتدایی و مقداری از مقدمات علوم دینی را در سبزوار آموخت و سپس وارد حوزه علمیه مشهد شد.[۱۷] در مشهد از اساتیدی مانند میرزا مهدی اصفهانی، حاج آقاحسین قمی و میرزا احمد کفایی (فرزند آخوند خراسانی) استفاده نمود.[۱۸]
اسلامی در سال ۱۳۰۵ش از مشهد به عراق مهاجرت کرد.[۱۹] ابتدا در شهر نجف ساکن شد. کمی بعد به دلیل عارضه چشمی و دستور پزشکان به کربلا رفت و بعد از مدتی به دلیل تشدید بیماری، به شهر سامرا که هوای نسبتاً مطلوب‌تری داشت، مهاجرت کرد.[۲۰] او از درس عالمان نجف همچون سید ابوالحسن اصفهانی از مراجع تقلید شیعه و آقا بزرگ تهرانی نویسنده کتاب الذریعة، استفاده برد.[۲۱]
عباسعلی اسلامی در سال ۱۳۱۰ش از عراق به ایران بازگشت. در آن زمان، محدودیت‌های فراوانی از لحاظ دینی توسط رضاشاه بر کشور وجود داشت و اسلامی به مدت سه سال در شهرهای سبزوار، مشهد و بیرجند به تبلیغ پرداخت.[۲۲] او در ۱۳۱۳ به هندوستان رفت.[۲۳] پس از هفت سال برای همیشه به ایران بازگشت که مصادف با برکناری پهلوی اول از حکومت بود و اسلامی توانست فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای را آغاز کند.[۲۴]
او پس از انقلاب اسلامی ایران، با وجود کهولت سن، در جنگ ایران و عراق حضور می‌یافت و رزمندگان اسلام را موعظه و تشویق می‌کرد.[۲۵] عباسعلی اسلامی در ۲۰ فروردین به سال ۱۳۶۴ش در تهران درگذشت. نماز او را آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی خواند و در صحن اتابکی در حرم حضرت معصومه(س) دفن شد.[۲۶]
مهاجرت به هند و ایده ساخت مدارس اسلامی
اسلامی در سال ۱۳۱۳ش به هندوستان مهاجرت کرد. مسافرت او به هند از آنجا آغاز شد که وی در نجف با یکی از روحانیون سرشناس شهر لکنهوی در هند به نام نجم العلماء(۱۲۷۹-۱۳۵۷ق.) که مؤسس مدرسه‌ای به نام «مدرسة الواعظین» بود، آشنا گردید.[۲۷] نجم‌العلماء با هدف دست یافتن به علوم و فنون جدید و همچنین حفظ و نگهداری میراث و سنت دینی تشیع، در هند «مدرسه الواعظین» را تأسیس نمود که در آن دروس فقه، اصول و زبان انگلیسی و عربی، مقاله‌نویسی و... تدریس می‌شد.[۲۸] اسلامی علاوه بر سخنرانی، نزد نجم‌العلماء به تحصیل پرداخت و با شیوه‌های جدید و ابتکاری آموزشی مدرسه‌الواعظین آشنایی پیدا کرد.[۲۹]
تأسیس جمعیت پیروان قرآن تأسیس مدارس تعلیمات اسلامی
اسلامی بعد از استقرار در تهران و به دنبال سقوط حکومت رضاخان در شهریور ۱۳۲۰ش، فعالیت‌های گسترده‌ای را در بخش‌های فرهنگی، سیاسی، تبلیغی و اجتماعی انجام داد.[۳۰] او در ابتدا «جمعیت پیروان قرآن» را بنا گذاشت[۳۱] و در منزل خود، هفته‌ای دو شب، کلاس‌هایی را دایر کرد.[۳۲] نام این گروه پس از اعتراض دیگران، به جامعه تعلیمات اسلامی تغییر یافت.[۳۳] هیئت مدیره این مجموعه از سه گروه روحانیان، بازاریان و معلمان تشکیل شده بود.[۳۴] اسلامی علاوه بر موسس بودن، نقش مهمی در رشد آن داشت.[۳۵] عباسعلی اسلامی در سال ۱۳۲۳ش مقاله‌ای با عنوان «مصلحین باید به تعلیم و تربیت جوانان بپردازند» در نشریه آیین اسلام به چاپ رساند که نشان از اهمیت او به امر تعلیم و تربیت است.[۳۶]
جامعه تعلیمات اسلامی در سال ۱۳۲۲ش اولین مدرسه خود را تأسیس کرد[۳۷] و تا سال ۱۳۵۶ش، توانست ۱۸۳ مدرسه را بنا کند.[۳۸] در آن مدارس علاوه بر دروس جدید و رسمی، آموزه‌های مذهبی شیعه نیز تعلیم داده می‌شد.[۳۹] تلاش این مجموعه را مهم‌ترین حرکت علمی - آموزشی برای تربیت نسل دین‌دار در زمان خود دانسته‌اند.[۴۰]
جامعه تعلیمات اسلامی سازمانی آموزشی-پرورشی بود که بیش‌ترین مدارس غیر دولتی را در زمان پهلوی دوم تأسیس کرد[۴۱] این مجموعه در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر، فعالیت داشت.[۴۲] این مجموعه دارای مدارس دخترانه در تمام سطوح آموزشی بود.[۴۳]
پانویس
- ↑ کرمی‌پور، «جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی»، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۸۵.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۸۹.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۸۹.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۹۰.
- ↑ «قیام علیه تصویب لایحه کاپیتولاسیون و اعلام عزای عمومی»، پرتال امام خمینی.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ «پیام مراجع تقلید به کنگره ملی آیت‌الله شیخ عباسعلی اسلامی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «پیام مراجع تقلید به کنگره ملی آیت‌الله شیخ عباسعلی اسلامی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «پیام مراجع تقلید به کنگره ملی آیت‌الله شیخ عباسعلی اسلامی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ ادهم‌نژاد، شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «20 فروردین سالگرد رحلت حجت‌الاسلام حاج شیخ عباسعلی اسلامی»، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ شریفی، روایت زندگی حجت الاسلام عباسعلی اسلامی،۱۳۹۳ش، ص۱۰،
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ مختاری، مقدم، کتاب شیعه، ۱۳۹۷ش، ص۲۴۱.
- ↑ «20 فروردین سالگرد رحلت حجت‌الاسلام حاج شیخ عباسعلی اسلامی»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ ادهم‌نژاد،شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش،پایگاه اطلاع رسانی حوزه
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ ادهم‌نژاد، شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه
- ↑ ادهم‌نژاد، شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ ادهم‌نژاد، شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ شریفی، روایت زندگی حجت الاسلام عباسعلی اسلامی، ۱۳۹۳ش، ص۱۰۴و۱۰۵.
- ↑ «20 فروردین سالگرد رحلت حجت‌الاسلام حاج شیخ عباسعلی اسلامی»، مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی.
- ↑ ادهم‌نژاد،شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ .مختاری، سبزواری مقدم،سرگذشت حاج شیخ عباسعلی اسلامی۱۳۹۷ ص۲۴۷
- ↑ «تربیت چند نسل از جوانان مذهبی و انقلابی»، سایت سدید.
- ↑ کاظمی، «ارزیابی رویکرد تشکل مذهبی «جامعه تعلیمات اسلامی» در برابر مسئله آموزش»، ص۱۳۷.
- ↑ «مدرسه علمی، دانشگاه مبارزاتی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ «مدرسه علمی، دانشگاه مبارزاتی»، خبرگزاری فارس.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۸۶.
- ↑ کرمی‌پور، «جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی»، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ کرمی‌پور، «جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی»، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ حداد عادل، «جامعه تعلیمات اسلامی، ج۹، ص۳۷۰.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، ۱۳۹۰ش، ص۸۶.
- ↑ کرمی‌پور، «جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی»، پرتال جامع علوم انسانی.
- ↑ کاظمی، «ارزیابی رویکرد تشکل مذهبی «جامعه تعلیمات اسلامی» در برابر مسئله آموزش»، ص۱۳۷.
- ↑ کاظمی، «ارزیابی رویکرد تشکل مذهبی «جامعه تعلیمات اسلامی» در برابر مسئله آموزش»، ص۱۳۸.
منابع
- «پیام مراجع تقلید به کنگره ملی آیت‌الله شیخ عباسعلی اسلامی»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب:۱ دی ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «تأسیس ۱۸۰ مدرسه مذهبی در تقابل با تهاجم فرهنگی»، سایت راه هادی، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «تربیت چند نسل از جوانان مذهبی و انقلابی»، سایت سدید، تاریخ درج مطلب: ۲۸ بهمن ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- حداد عادل، فریدالدین، «جامعه تعلیمات اسلامی»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی، ۱۳۸۴ش.
- جعفریان، رسول، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، تهران، علم، ۱۳۹۰ش،
- شریفی، مهدی، روایت زندگی حجت الاسلام شیخ عباسعلی اسلامی، تهران، خیمه، ۱۳۹۳ش.
- ادهم‌نژاد، محمد تقی، شیخ عباسعلی اسلامی، مبلّغ نواندیش، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «قیام علیه تصویب لایحه کاپیتولاسیون و اعلام عزای عمومی»، پرتال امام خمینی، تاریخ درج مطلب: ۱ دی ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- کاظمی، حسن، «ارزیابی رویکرد تشکل مذهبی «جامعه تعلیمات اسلامی» در برابر مسئله آموزش»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال ۱۸، شماره ۶۵، تابستان ۱۴۰۰ش.
- کرمی‌پور، حمید، «جامعه تعلیمات اسلامی، گوشه‌ای از فعالیت فرهنگی نیروهای مذهب در عصر پهلوی»، پرتال جامع علوم انسانی، مجله زمانه، شماره ۲۰، ۱۳۸۳ش، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- مختاری، سیدمحمد، «سرگذشت حاج شیخ عباسعلی اسلامی»، کتاب شیعه، شماره۱۷ و ۱۸، بهار تا زمستان ۱۳۹۷ش.
- «مدرسه علمی، دانشگاه مبارزاتی»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: ۱۶ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
- «20 فروردین سالگرد رحلت حجت‌الاسلام حاج شیخ عباسعلی اسلامی»، سایت مرکز بررسی اسناد تاریخی، تاریخ درج مطلب: ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید:۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.