جنگ یمامه
| بخشی از جنگ‌های رده | |
 نقشه حرکت سپاه مسلمانان به یمامه | |
| زمان | سال دوازدهم هجری |
|---|---|
| مکان | یمامه |
| نتیجه | پیروزی مسلمانان |
| علت جنگ | دفع خطر مسیلمه و طرفدارانش |
| جنگندگان | |
| طرفین جنگ | مسلمانان با سپاهی متشکل از ۴۵۰۰نفر طرفداران مسیلمه متشکل از ۴۰هزار نفر |
| فرماندهان | |
| فرماندهان جنگ | ابوبکر
عِکرمة بن ابی‌جهل مسیلمه کذاب |
| تلفات | |
| خسارات | شهادت ۷۰۰ تن از مسلمانان (۷۰ تن از قاریان قرآن) |
جنگ یمامه، جنگ میان مسلمانان و مُسَیلمه کَذّاب که در منطقه یَمامه رخ داد و به پیروزی سپاه اسلام و فتح یمامه منجر شد. این جنگ پس از رحلت پیامبر در سال یازدهم یا دوازدهم قمری رخ داد و در آن شماری از قاریان قرآن و اصحاب پیامبر(ص) از جمله ابوحُذَیفة و ابودُجانه انصاری به شهادت رسیدند و همین اتفاق باعث شد که ابوبکر دستور به جمع‌آوری قرآن بدهد.
زمینه وقوع جنگ
جنگ یَمامه در زمان خلافت ابوبکر (سال۱۱ یا۱۲ق) در یمامه (منطقه‌ای در شرق عربستان) میان مسلمانان و طرفداران مسیلمه کذاب که ادعای پیامبری کرده بود، رخ داد.[۱] در این جنگ قبیله بنی‌حنیفه که پس از رحلت پیامبر در حمایت از پیامبری مُسَیلمه کذّاب، مرتد شده بودند، به طرفداری از مسیلمه حضور داشتند.[۲] از این‌رو جنگ یمامه از جنگ‌های رده (جنگ‌های ابوبکر با مرتدان) محسوب می‌شود.[۳][یادداشت ۱]
ابوبکر، ابتدا عِکرمة بن ابی‌جهل را به جنگ مسیلمه و طرفدارانش فرستاد، عکرمه از آنان شکست خورد. ابوبکر سپس خالد بن ولید را با سپاهی ۴۵۰۰ نفره به سمت منطقه یمامه اعزام کرد.[۴] در یمایه جنگ سختی میان مسلمانان و سپاه مسیلمه درگرفت. با برتری نسبی سپاه اسلام، مسیلمه یاران خود را به باغ خود فراخواند و در آنجا پناه گرفتند. ابودجانه توانست از دیوار وارد باغ شود و سپاه اسلام یمامه را فتح کند. از همین رو این باغ را «باغ خون» نامیدند.[۵]نام دیگر این باغ حدیقة الموت(باغ مرگ) است. [۶]
در اولین رویارویی دو سپاه، طرفداران مسیلمه در پاسخ به سؤال از اینکه عقیده شما چیست؟ گفتند: باید یک پیامبر از ما و یک پیامبر از شما باشد.[۷] شعار مسلمانان در این جنگ یا محمداه! بود.[۸]
آمار و نتایج
سپاهیان اسلام شامل ۴۵۰۰ نفر بودند و در مقابل یاران مسیلمه به حدود ۴۰هزار جنگجو رسیده بود.[۹]
گفته شده است در این جنگ، ۷۰۰ نفر از سپاه اسلام کشته شدند که در میان آنها ۷۰ نفر از قاریان قرآن حضور داشتند. بر همین اساس هم گفته می‌شود که ابوبکر برای حفظ قرآن دست به کار شد و دستور به جمع‌آوری آن داد.[۱۰]
برخی از شهدای سرشناس این نبرد:
- ابوحذیفه
- سالم مولی بنی‌حذیفه
- ابودجانه انصاری
- خالد بن اسید بن ابی‌العیص بن امیه
- حکم بن سعید بن عاصی بن امیه
- شجاع بن وهب اسدی حلیف
- طفیل بن عمرو دوسی
- یزید بن رقیش اسدی
- مخرمة بن شریح حضرمی
- سائب بن عوام
- ولید بن عبدشمس بن مغیره مخزومی.
- سائب بن عثمان بن مظعون[۱۱]
همچنین در این نبرد مسیلمه کشته شد.[۱۲]
پانویس
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، دار التراث، ج۳، ص۳۱۳.
- ↑ واقدی، الرده، ۱۴۱۰ق، ص۴۹-۵۰.
- ↑ پاکتچی، «پژوهشی در کتاب‌شناسی جنگ‌های رده»، ص۲۶۱-۲۶۲.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، دار التراث، ج۳، ص ۲۴۹.
- ↑ لسان الملک، ناسخ التواریخ (رحلی)، ص۱۰۰، به نقل از: محمدی اشتهاردی، زندگی پرافتخار ابوایوب و ابودجانه انصاری، ۱۳۹۶ش، ص۱۱۴.
- ↑ قمی، سفینة البحار، نشر اسوه، ج۳، ص۲۵.
- ↑ ذهبی، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۴۰.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۳۶۴.
- ↑ کرمی، «واکاوی نبرد یمامه»، ص۱۱۰.
- ↑ حسن ابراهیم، تاریخ سیاسی اسلام، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۳۰۰.
- ↑ بلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ج۱،ص۹۹.
- ↑ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، دارصادر، ج۲، ص۱۳۱.
یادداشت
- ↑ ادعای پیامبری دروغین از سوی افرادی همچون مُسَیلمه کذّاب و طُلَیحة بن خُوَیلد اسدی، خودداری از بیعت با ابوبکر و نپرداختن زکات به حکومت توسط تعدادی از قبایل مسلمان زمینه‌ساز جنگ‌های رده شد.
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، لبنان، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، بیروت، دار و مکتبة الهلال، ۱۹۸۸م.
- ذهبی، محمد بن احمد، و تدمری، عمر عبدالسلام،تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، بیروت - لبنان، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۹ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، بیروت، لبنان، دارالتراث، (بی تا).
- قمی، عباس، سفینة البحار، نشر اسوه، ج۳.
- کرمی، فاطمه و علیرضا رئیسیان، «واکاوی نبرد یمامه»، دانشنامه علوم قرآن و حدیث پاییز و زمستان۱۳۹۴، شماره۴، ص۹۹الی۱۱۰.
- محمدی اشتهاردی، محمد، زندگی پر افتخار ابوایوب و ابودجانه انصاری؛ دو الگوی مقاومت، مشهد مقدس، ایران، آستان قدس رضوی شرکت به نشر، ۱۳۹۶ش.
- یعقوبی، احمد بن ابی‌یعقوب، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.