کاربر:Sh.chitgaran/صفحه تمرین

علم آموزی، یا فراگیری، یا تعلّم، از موضوعاتی است که در اسلام بسیار توصیه شده است و در موارد و موضوعاتی واجب شمرده شده است. علم آموزی هم برای خوشبختی فرد در دنیا و آخرت مورد نیاز است و هم برای خوشبختی جامعه؛ در واقع برای ساختن تمدن اسلامی و پایه گذاری ساختارهای حاکمیت اسلام به منظور پیاده سازی اسلام در جامعه، علم آموزی نیاز ضروری است. البته در اسلام از یادگیری برخی علوم نهی شده است. همچنین در اسلام، آدابی برای علم آموزی وجود دارد.

ضرورت علم آموزی

دین اسلام علم را اساس همۀ ارزشها و جهل را ريشۀ همۀ مفاسد فردى و اجتماعى می داند و انسان را در هر حركتى نيازمند شناخت مى‌داند و از او مى‌خواهد كه عقايد، اخلاق و اعمالش مبناى علمى داشته باشد.

مرتضی مطهری، از متفکرین شیعه:

در تواريخ آمده كه قبل از ظهور اسلام بعضى از جامعه ‏هاى متمدن آن روز تحصيل علم را از حقوق و امتيازات بعضى از طبقات می دانسته اند و براى سايرين چنين حقى قائل نبوده ‏اند. در اسلام نه تنها علم به عنوان «حق» از امتيازات كسى نيست، بلكه به عنوان «تكليف» و «وظيفه» بر همه افراد تحصيل آن فرض و واجب است مانند ساير تكاليف‏

به عقیده مسلمانان، از اولین آیاتی که بر پیامبر اسلام (ص) وحی شد، آیات زیر است :

اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ

ترجمه: بخوان كه پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است * همان كسى كه بوسيله قلم تعليم نمود * و به انسان آنچه را نمی دانست ياد داد!

در قرآن به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، واژه علم و مشتقات آن، صدها مرتبه تکرار شده است مفسران می گویند که در آیاتی از قرآن (آیه 9 سوره زمر و آیه 11 سوره مجادله) بیان شده است که ارزش عالمان از کسانی که نمی دانند بیشتر است . در قرآن توصیه شده است که انسان از خداوند بخواهد که علم او را افزایش دهد همچنین در روایات زیادی به علم آموزی توصیه شده است؛ برای مثال:

• جستجوی علم بر هر زن و مرد مسلمانی واجب است .
• علم را بجوييد هرچند در ژرفاى دريا فرو رويد و خونتان بريزد
• رهسپار در جستجوى علم، مانند جهادکننده در راه خداست .

در کتاب اصول کافی، به عنوان یکی از چهار کتاب روایی اصلی شیعه، یک بخش مفصّل تحت عنوان «فضیلت علم» وجود دارد که در آن روایات زیادی درباره ضرورت علم آموزی نقل شده است . مرتضی مطهری، از اندیشمندان شیعه، در کتاب «ده گفتار» می نویسد: «در كتب حديث هميشه يك فصل مخصوص با عنوان «باب واجب بودن طلب علم» و يا عنوانى نظير اين عنوان وجود دارد. اگر اختلاف نظرى هست در تفسير و توضيح معنى و مقصود اين حديث و در مقدار عموم و شمول آن است»

علومی که باید آن ها را یاد گرفت

مرتضی مطهری (از اندیشمندان شیعه) علوم مورد نظر برای یادگیری را بحث می کند که در جدول زیر به صورت خلاصه، دسته بندی شده است: :

علوم واجب

علومی که یادگیری آنها واجب عینی است	خود آن علم به عنوان يك اعتقاد بر هر مسلمانى واجب است، مثل شناخت خداوند، علم به ملائکه، ، پیامبران و روز قیامت. ، به آن مقداری كه مقدمه ايمان يا از شرايط ايمان است . بنا بر نظر مرتضی مطهری، اين مورد را همه علما ذكر كرده‏ اند.
علومی که یادگیری آنها لازم است زیرا برای انجام واجبی دیگر، مورد نیاز هستند	دو دسته هستند: الف) علومی که یادگیری آنها برای انجام یک واجب عینی مورد نیاز است. مانند احکام، اخلاق، قرآن و تفسیر آن. در واقع چون اسلام از ما تزکیه نفس می خواهد، پس آموختن علم اخلاق لازم است. همچنین وقتى ما بايد يك سلسله دستورات را از قرآن بياموزيم، بديهى است آموختن خود قرآن و تفسير آن واجب است‏. ب) علومی که یادگیری آنها برای انجام یک واجب کفایی، مورد نیاز است، مثل علم پزشکی.

یادگیری احکام شرعی

برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: احکام شرعی

به‌فتوای فقیهان شیعه، یادگیری آن بخش از احکام شرعی که غالباً به آنها احتیاج داریم (غالبا با آن‌ها سروکار داریم)، واجب است

سید علی سیستانی، از مراجع تقلید شیعه:

«یکی از مهم‌ترین واجبات اسلام، فراگیری احکام دین است ... کسی که اسلام را به عنوان دین خود بر می‌گزیند، باید برنامه‌‌های آن را به‌طور کامل در همۀ قلمروهای زندگی خود بپذیرد و رفتار خویش را مطابق با احکام دین تنظیم نماید. انجام چنین تکلیفی، می‌‌طلبد فرد مسلمان نسبت به مقدار مورد نیازش از احکام دین، که به آن احتیاج دارد و برایش پیش می‌آید، شناخت پیدا کند»

سید علی سیستانی، از فقیهان شیعه، در رساله خود، در بخش «اهمیت فراگیری احکام»، روایاتی را به نقل از کتابهای حدیثی در این باره، ذکر کرده است:

• از امام صادق علیه السلام، روایت شده است: ... خداوند متعال، در روز قیامت به بنده (اش که به تکلیف خود عمل نکرده) می گوید: «بنده ی من، آیا عالم بودی (تکلیف خود را می دانستی)؟» پس اگر بگوید بله، خدا به او می گوید: «چرا به آنچه می دانستی عمل نکردی؟» و اگر بنده بگوید جاهل بودم (نمی دانستم)، خدا به او می گوید: «چرا یاد نگرفتی تا عمل کنی؟» ...

• از پیامبر اسلام (ص) روایت شده است: اف بر هر مسلمانی که هفته ای یک روز را برای آشنایی با امر دینش و پرسش از (معارف و احکام) آن اختصاص نمی دهد

روش یادگیری احکام شرعی

نظر مشهور فقیهان شیعه، وجوب تخییری یعنی وجوب یکی از سه امرِ اجتهاد، احتیاط یا تقلید برای مکلف است که در جدول زیر به طور خلاصه آمده است:

روشهای یادگیری احکام شرعی

اگر فرد، خودش مجتهد است	احکام شرعی را خودش با اجتهاد از منابع دینی به دست می آورد
اگر فرد خودش مجتهد نیست	یا مطابق با احتیاط عمل می کند یا تقلید می کند (یعنی به مجتهدی جامع الشرایط رجوع و بر اساس نظر او عمل نماید)

برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: تقلید

تشویق به آموختن علم دین

در آیه 122 سوره توبه، در قرآن (کتاب آسمانی مسلمانان) آمده است:

سوره توبه، آیه 122:

وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون‏

و شايسته نيست مؤمنان همگى [براى جهاد] كوچ كنند. پس چرا از هر فرقه ‏اى از آنان، دسته‏ اى كوچ نمی كنند تا [دسته‏ اى بمانند و] در دين آگاهى پيدا كنند و قوم خود را- وقتى به سوى آنان بازگشتند بيم دهند- باشد كه آنان [از كيفر الهى‏] بترسند؟

همچنین در روایات زیادی تشویق به فقیه و دانا شدن در دین شده است، از جمله:

• روایتی از پیامبر اسلام (ص): خداوند به چیزی برتر از فقه در دین (آگاهی دینی و فهم دین) عبادت نشده است
• روایتی از امام رضا (ع): خدا بیامرزد بنده ای را که امر ما را زنده کند. [ راوی پرسید که چگونه امر شما را زنده کند؟ امام رضا (ع) پاسخ دادند:] علوم ما را فرا گیرد و به مردم بیاموزد. اگر مردم زیباییهای سخنان ما را می دانستند از ما پیروی می کردند

علومی که نباید آن ها را یاد گرفت

در روایتی از امام علی (ع) علمی که باعث تباه شدن آخرت انسان شود، بدترین علم نامیده شده است محمد محمدی ری شهری، حدیث پژوه شیعه، در کتاب سیمای علم و حکمت در قرآن و حدیث، می نویسد: «یادگیری علومی که در جهت ترویج فساد باشد و یا موجب ساخت سلاحهای کشتار جمعی گردد از نظر اسلام حرام است جز آن که برای دفاع و مقاصد صلح آمیز باشد» همچنین مطابق با نظر محمدی ری شهری، در اسلام، از یادگیری هر دانشی که برای فرد یا جامعه زیان داشته باشد، نهی شده است ، مانند یادگیری سحر و علم پیش گویی سرنوشت از طریق ستاره شناسی .

آداب علم آموزی

رسول خدا فرمود:

مَنْ تَعَلَّمَ عِلْماً لِغَيْرِ اللَّهِ وَ أَرَادَ بِهِ غَيْرَ اللَّهِ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ

هرکس علمی را برای غیر خدا بیاموزد و با آن علم غیر خدا را اراده کند، باید آتش (جهنم) را جای نشستن خود گیرد.

شهید ثانی، منیه المرید، ج1، ص134. ترمذی، سنن الترمذی، ج5، ص33.

خواجه نصیر الدین طوسی، حکیم و متکلم شیعه، و همچنین شهید ثانی، از فقهای شیعه، خالص کردن نیت را به عنوان اولین مورد از آداب علم آموزی ذکر می کنند؛ شهید ثانی روایاتی را از شیعه و اهل سنت در این باره ذکر کرده است در روایتی از امام باقر (ع) آمده است که «هر كه طلب علم كند تا بر عالمان ببالد يا با سفيهان (نادانان) بحث در اندازد یا مردم را به وسیله علم، متوجه خود كند بايد آتش (جهنم) را جاى نشستن خود گيرد»

برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: اخلاص

همچنین از دیگر آداب علم آموزی (مطابق با نظر خواجه نصیر الدین طوسی و شهید ثانی)، می توان به این موارد اشاره نمود: به کار بستن دانسته ها (عمل به علم) ، کوشش و اشتغال دائم بر تحصیل علم ، توکل و اعتماد بر خداوند ، خوش اخلاقی (تواضع و بردباری و مهربانی و خیرخواهی برای دیگران و ...) ، به نیت درمانده کردن معلم سوال نپرسیدن ، تقوا و ورع و ... .

==پیامدهای تشویق اسلام به علم آموزیچچ تمدن اندولس و تمدن اسلامی