مرقد حرّ بن یزید ریاحی محل دفن حر بن یزید از یاران امام حسین(ع) در روز عاشورا است که در مواجهه با سپاهیان عبیدالله بن زیاد به شهادت رسید. این مکان در ۹ کیلومتری کربلا در نزدیک منطقه‌ای به نام کمالیه قرار دارد.
 تصویر مرقد حر بن یزید ریاحی | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | ۳۷۰ق به دستور عضدالدوله دیلمی |
| کاربری | زیارتگاه |
| مکان | نواویس |
| معماری | |
| سبک | معماری اسلامی |
پیشینه
پس از واقعه عاشورا، قومی از بنی اسد، امام حسین(ع) را دفن کردند. سپس علی اکبر را در پایین پای پدر و حضرت ابوالفضل را در محل شهادتش در کنار رودخانه فرات به خاک سپردند. سپس قبری بزرگ کندند و سایر شهدا را در آن به خاک سپردند. به گفته سید محسن امین، موقع دفن شهدای کربلا توسط افراد قبیله بنی اسد، گروهی از قبیله حرّ، مانع دفن جسد حر همراه با دیگر شهدای کربلا شدند و جسد وی را در جایی که در قدیم به آن «نواویس» می‌گفته‌اند، به خاک سپردند.[۱] مرقد حرّ در فاصله ۹ کیلومتری شهر کربلا و نزدیک منطقه‌ای قرار دارد که به کمالیه معروف است.[۲]
تاریخچه مرقد
- مرقد حر در ۳۷۰ق به دستور عضدالدوله دیلمی ساخته شد.[۳]
- در ۹۱۴ق شاه اسماعیل صفوی، که به زیارت مرقد حرّ رفته بود، به تجدید بنای آن پرداخت.[۴]
- در دوره قاجار، مادر آقاخان محلاتی اقدام به تعمیر بقعه نمود و نیز صحنی قلعه مانند برای آن بنا نهاد تا در مقابل خطر راهزنان، مأمنی برای زائران باشد.[۵]
- در ۱۳۲۵ق حسین خان شجاع السلطنه مرقد حرّ را بازسازی کرد و در ۱۳۳۰ سیدعبدالحسین کلیددار، ایوان آرامگاه او را مرمت کرد.[۶]
- در سال ۱۳۳۰ق (۱۹۱۲ م) «آغا حسین خان شجاع السلطان همدانی» دست به کار تعمیر گنبد این بنا شد. وی همچنین نمای خارجی گنبد را کاشی کاری کرد.[۷]
معماری مرقد
مساحت مرقد حرّ حدود ۵۸۰ متر مربع است. ضریحی که صندوقی مشبک از جنس نقره است در وسط این عمارت واقع است. گنبدی که بر فراز ضریح قرار دارد، با ۷ متر قطر، دارای ارتفاعی ۱۰ متری از سطح زمین حرم است. نمای خارجی این گنبد کاشی کاری شده است. در اطراف مرقد، صحن وسیعی وجود دارد که از چهار طرف اتاق‌هایی با ایوان‌های کوچک بر آن مشرف هستند. بر فراز هریک از این ایوان‌ها نیز طاق‌هایی نوک تیز قرار دارد. این اتاق‌ها و ایوان‌ها به منظور استراحت زائران به کار می‌روند.[۸]
نبش قبر حرّ توسط شاه اسماعیل
برخی از کتاب‌ها داستانی از زیارت قبر حر توسط شاه اسماعیل نقل کرده‌اند: شاه اسماعیل شنید که برخی از شیعیان در مورد حرّ بدگمان‌اند. به سوی قبر حرّ رفت و دستور داد تا قبر وی را باز کنند. جنازه تازه حر را در قبر دید گویی که هم‌اکنون کشته شده است. بر سر او دستمالی بسته شده بود که امام‌حسین(ع) با دست خود بر روی پیشانی حرّ بسته بود. شاه اسماعیل خواست تا آن را برای تبرک بردارد. دستور داد آن دستمال را باز کردند؛ خون از زخم پیشانی حرّ سرازیر شد. زخم را با دستمال دیگری بستند، ولی نتوانستند جلوی خون‌ریزی را بگیرند. آنان متوجه شدند که خون‌ریزی را فقط با دستمال قبلی می‌توان متوقف کرد. پس شاه اسماعیل برای تبرک، تکه‌ای از آن را برداشت و باقی آن را بر روی زخم پیشانی حرّ بستند و خون‌ریزی متوقف شد. با این حادثه اعتقاد شاه اسماعیل و آنها که این ماجرا را دیدند، درباره حر فزونی گرفت.[۹] البته برخی از محققان در صحت این داستان تردید کرده‌اند.
تردید در محل دفن حرّ
شیخ مفید و میرزا حسین نوری معتقدند که حرّ با سایر اصحاب دفن شده است و میرزا حسین نوری می‌گوید که روایتی در مورد دفن حرّ در مرقد فعلی وجود ندارد.[۱۰] از دیدگاه شیخ عباس قمی کتب مزاریه و کتاب‌های دیگر به محل دفن حرّ متعرض نشده‌اند. او و میرزا حسین نوری با ذکر عبارت دروس که در آن به زیارت حضرت عباس و حرّ سفارش شده است، آورده‌اند که قبر حرّ در عصر شهید اول، در مکان فعلی معروف بوده و همین مقدار برای اعتبار این مرقد کافی است.[۱۱] همچنین از دیدگاه سید محسن امین شهرت این مزار و تقید مردم به زیارت آن، غیرمستند نیست.[۱۲]
پانویس
- ↑ ابن کلبی، جَمْهَرة النسب، ص۲۱۶.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ۱۳۸۹ش، ص ۱۲۶.
- ↑ قائدان،عتبات عالیات عراق، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۷ـ۱۴۶.
- ↑ قائدان،عتبات عالیات عراق، ۱۳۸۷ش، ص ۱۴۷ـ۱۴۶.
- ↑ مقاله حر بن یزید ریاحی، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ مقاله حر بن یزید ریاحی، دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۶.
- ↑ انصاری، معماری کربلا در گذر تاریخ، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۷.
- ↑ جزائری، الانوار النعمانیة، ج ۳، ص ۲۶۶ـ۲۶۵.
- ↑ نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۴؛ مفید، الارشاد، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۱۱۴.
- ↑ قمی، هدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۱۳۷ـ۱۳۶؛ نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۷ش، ص۱۵۴؛ همچنین رجوع کنید به: قمی، منتهی الامال، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۷۴۸.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۹۹۸م، ج۲، ص۴۴۰ـ۴۳۹.
منابع
- ابن کلبی، هشام بن محمد، تحقیق: ناجی حسن، عالم الکتب، بی‌تا.
- انصاری، محمدعلی، معماری کربلا در گذر تاریخ، انتشارات مسجد جمکران، قم، ۱۳۸۹ش.
- قائدان، اصغر، عتبات عالیات عراق، تهران، مشعر، ۱۳۸۷.
- موسوی جزائری، نعمت الله، الأنوار النعمانیة، شرکت چاپ، تبریز، بی‌تا.
- مفید، محمدبن محمد، الارشاد فی معرفة حجج اللّه علی العباد، محبین، قم، ۱۳۸۴ش.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۹۹۸م.
- قمی، عباس، منتهی الامال، انتشارات هجرت، قم، ۱۳۷۲ش.
- قمی، عباس، هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، موسسه جهانی سبطین، قم، ۱۳۸۳ش.
- نوری، حسین، لؤلؤ و مرجان، آفاق، تهران، ۱۳۸۷ش.