سید محمدرضا گلپایگانی
| سید محمدرضا گلپایگانی
| |
|---|---|
 | |
| زادروز | ۸ ذی‌القعده ۱۳۱۶ق |
| زادگاه | گوگد گلپایگان |
| درگذشت | ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴ق |
| آرامگاه | قم |
| محل زندگی | قم |
| استادان | سیدمحمدحسن خوانساری، محمد تقی گوگدی، عبدالکریم حائری ، محمدحسین غروی اصفهانی، ضیاءالدین عراقی، سیدابوالحسن اصفهانی، میرزای نائینی |
| شاگردان | مرتضی حائری یزدی، مرتضی مطهری، سیدمحمد حسینی بهشتی، سیداسدالله مدنی، محمد مفتح، علی قدوسی، علی مشکینی، اکبر هاشمی رفسنجانی، علی‌پناه اشتهاردی، لطف‌الله صافی گلپایگانی، ناصر مکارم شیرازی و... |
| نقش‌های برجسته | مرجع تقلید |
| آثار | الدُّرّ المَنضود فی احکام الحدود، بلغةالطالب فی شرح المکاسب، اِفاضة العَوائد، تعلیقاتٌ علی عُروةِالوُثقیٰ، مَجمَع المسائل، رساله توضیح المسائل و الهدایة الی من لَهُ الولایه و... |
سید محمدرضا گلپایگانی از مراجع تقلید (۱۳۱۶- ۱۴۱۴ق) که پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی، به مرجعیت رسید. او از شاگردان عبدالکریم حائری یزدی بود. مرتضی حائری یزدی، مرتضی مطهری، سید محمد حسینی بهشتی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و ناصر مکارم شیرازی از شاگردان او بوده‌اند.
گلپایگانی در مواردی چون کشتار مردم در قیام پانزده خرداد، واقعه فیضیه و بازداشت و تبعید امام خمینی، با اقدامات حکومت پهلوی مخالفت کرد. از وی حدود چهل عنوان کتاب به جا مانده است. تأسیس بیمارستان، مدارس علمیه، دارالقرآن الکریم و مجمع اسلامی لندن از فعالیت‌های عام‌المنفعه این مرجع تقلید است.
محتویات
دوره تحصیل
سیدمحمدرضا گلپایگانی در ۸ ذی‌القعده سال ۱۳۱۶ق، در روستای گوگد واقع در پنج کیلومتری گلپایگان به دنیا آمد. پدرش سیدمحمدباقر، روحانی بود و در آن دیار به امام شهرت داشت. او در سه سالگی مادر و در نُه سالگی پدرش را از دست داد.[۱]
گلپایگانی دروس دوره «سطح» حوزه علمیه را در گلپایگان نزد سیدمحمدحسن خوانساری برادر بزرگ سیداحمد خوانساری و محمدتقی گوگدی گلپایگانی از شاگردان آخوند خراسانی، خواند.[۲] سپس به اراک رفت و در درس عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرد. وی پس از چهار سال با مهاجرت عبدالکریم حائری به قم، به آنجا رفت و در مدرسه فیضیه ساکن شد.[۳]
او پس از وفات عبدالکریم حائری، به نجف رفت و به مدت سه ماه در درس ضیاءالدین عراقی و سیدابوالحسن اصفهانی شرکت کرد.[۴] همچنین در زمان حضور هشت‌ماهه میرزای نائینی و سیدابوالحسن اصفهانی در قم، در درس آنها حضور یافت.[۵] او همچنین در قم در درس سیدحسین بروجردی هم حاضر می‌شد.[۶]
گلپایگانی در قم با سیداحمد خوانساری هم‌بحث بود.[۷]
جایگاه علمی و شاگردان
سیدمحمدرضا گلپایگانی از عبدالکریم حائری اجازه اجتهاد و از محمدرضا مسجدشاهی و شیخ عباس قمی اجازه روایت داشت.[۸] او جزء گروه استفتاء عبدالکریم حائری یزدی بود.[۹] حائری یزدی مسئولیت تصحیح «کتابُ الصلاة» خود را به وی و آیت‌الله اراکی سپرد.[۱۰]
گلپایگانی پس از فوت آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ش مرجع تقلید شد[۱۱] و تا سال ۱۳۷۲ش به مدت ۳۲ سال مرجعیت را برعهده داشت.[۱۲] وی حدود ۷۵ سال دروس حوزوی را تدریس کرد که شصت سال از آن درس خارج فقه و اصول بوده است.[۱۳] درس خارج وی را از پررونق‌ترین کلاس‌های درس حوزه گزارش کرده‌اند.[۱۴]
برخی از شاگردان وی عبارت‌اند از:
آثار علمی
از گلپایگانی حدود چهل عنوان کتاب منتشر شده است.[۱۶] برخی از این کتاب‌ها نوشته خود او و برخی دیگر حاصل درس‌های وی است که توسط شاگردان نوشته شده است.[۱۷] آثار علمی گلپایگانی در کتاب «کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی»، معرفی شده‌اند.[۱۸] الدُّرّ المَنضود فی احکام الحدود، بلغةالطالب فی شرح المکاسب، اِفاضة العَوائد، تعلیقاتٌ علی عُروةِالوُثقیٰ، مَجمَع المسائل، رساله توضیح المسائل و الهدایة الی من لَهُ الولایه از جمله کتاب‌های گلپایگانی هستند.[۱۹]
عملکرد سیاسی
سیدمحمدرضا گلپایگانی با وجود آنکه حکومت پهلوی را حکومتی نامشروع می‌دانست، مبارزه آشکار با آن را به صلاح نمی‌دید و تا حد امکان از فعالیت‌های سیاسی پرهیز می‌کرد.[۲۰] آبراهیمیان در کتاب ایران بین دو انقلاب وی را مرجع تقلیدی میانه‌رو معرفی کرده که به دنبال سرنگونی حکومت نبوده و تنها در پی تعدیل سیاست‌های آن بوده است.[۲۱] بااین‌همه گلپایگانی را فردی تأثیرگذار در نهضت امام خمینی دانسته‌اند.[۲۲] او از سال ۱۳۴۱ش تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در موارد بسیاری با سیاست‌های حکومت پهلوی مخالفت کرده است. در سال ۱۳۴۱ همراه با دیگر مراجع تقلید چون خوانساری، حکیم و مرعشی نجفی در تلگرافی به محمدرضا پهلوی، شاه ایران، مخالفت خود را با « لایحۀ اصلاحات ارضی» اعلام کرد.[۲۳] در همین سال او و دیگر مراجع تقلید، به شاه تلگراف زدند و «لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی» را مخالف قوانین شرعی اعلام کرد.[۲۴] گلپایگانی همچنین در سال ۱۳۴۱ش، شرکت مردم در رفراندوم برای انقلاب سفید را که به دستور محمدرضا پهلوی انجام می‌شد، تحریم کرد.[۲۵]
تعطیلی دروس در اعتراض به واقعه فیضیه، صدور بیانیه دراعتراض به کشتار مردم در قیام پانزده خرداد و بازداشت امام خمینی و برخی دیگر از روحانیون، احضار وزیر دربار به قم درخصوص تبعید امام خمینی به ترکیه، تحریم عضویت در حزب رستاخیز که توسط محمدرضا پهلوی ترویج می‌شد، دفاع از استقلال حوزه علمیه در مقابل اقدام شاه برای تأسیس نهادهای دینیِ دولتی، مخالفت با تغییر تاریخ هجری به شاهنشاهی، برگزاری مجلس ختم برای مصطفی خمینی به رغم حساسیت حکومت پهلوی، سخنرانی در جریان توهین به امام خمینی در روزنامه اطلاعات و تعطیلی یک‌هفته‌ای درس‌ها در اعتراض به کشتار مردم در قیام نوزده دی، ازجمله فعالیت‌های سیاسی وی پیش از انقلاب اسلامی ایران بوده است.[۲۶]
گلپایگانی پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، از جمهوری اسلامی ایران حمایت کرد و با آن تعامل داشت.[۲۷]
خدمات فرهنگی و خیریه
تحول در نظام آموزشی حوزه علمیه،[۲۸] تأسیس مجمع اسلامی لندن، دارالقرآن الکریم، مراکز درمانی و بهداشتی مانند بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی در قم، مدارس علمیه و تأسیس مرکز مُعجَم‌المسائل‌الفقهیة را ازجمله فعالیت‌های فرهنگی و خیریه گلپایگانی برشمرده‌اند.[۲۹]
به گفته سیدجواد گلپایگانی، پسر وی، او با طراحی برنامه‌هایی برای امتحانات طلاب، تأسیس مدارس حوزه به سبک جدید، احداث و بازسازی مدارس جهت سکونت طلاب، راه‌اندازی مرکز معجم فقهی برای پاسخ‌گویی به نیاز محققان تأثیر بسیاری در تحول نظام آموزشی حوزه داشته است.[۳۰]
مجمع جهانی اسلام
تأسیس مجمع جهانی اسلام (Islamic Universal Association) در لندن در سال ۱۳۵۲ش/۱۹۷۴م، از دیگر فعالیت‌های فرهنگی وی است که به منظور ترویج دین اسلام و آشنایی با مذهب شیعه صورت گرفته است.[۳۱] دارالقرآن الکریم را نخستین مؤسسه قرآنی ایران دانسته‌اند که از سال ۱۳۵۲ش در زمینه ترجمه، چاپ و نشر قرآن فعالیت می‌کند و تشکیل موزه و کتابخانه تخصصی قرآن و گردآوری نسخه‌های خطی و چاپی قرآن، ازجمله فعالیت‌های آن بوده است.[۳۲]
درگذشت
سیدمحمدرضا گلپایگانی در ۱۸ آذر ۱۳۷۲ش برابر با ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴ق در ۹۸ سالگی در قم درگذشت.[۳۳] دولت وقت جمهوری اسلامی ایران، هفت روز عزای عمومی و یک روز تعطیل اعلام کرد.[۳۴] پیکر وی نخست در تهران و سپس در قم تشییع شد و در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.[۳۵] سیدعلی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در تشییع جنازه وی در تهران، شرکت کرد.[۳۶]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۸و۱۹.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۷تا۲۹.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۴و۲۵.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۹و۴۰.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۷و۴۰.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۸.
- ↑ «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیده‌شده در ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۴۱.
- ↑ «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیده‌شده در ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیده‌شده در ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیده‌شده در ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۵۴.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۶۱.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۶۰تا۶۴.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۱۴تا۱۱۸.
- ↑ حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۱۹.
- ↑ نگاه کنید به حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-۷۸.
- ↑ حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-۶۵.
- ↑ حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴و۸۹.
- ↑ حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴.
- ↑ داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۸.
- ↑ داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ۱۳۹۱، ص۶۶۰و۶۶۱.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیده‌شده در ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.؛ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۲.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
منابع
- حسن زاده، اسماعیل و محمدکاظم شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت الله گلپایگانی درقبال سیاست های حکومت پهلوی»، مطالعات انقلاب اسلامی، ش۳۷، ۱۳۹۳.
- جعفریان، رسول، اطلس شیعه، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ پنجم، ۱۳۹۱.
- حبیبی، سلمان، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، قم، ولاء منتظر، چاپ اول، ۱۳۹۱.
- داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، وبگاه جماران، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
- «سالروز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیده‌شده در ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
- لطفی، مهدی، نوری از ملکوت، قم، برگزیده، چاپ دوم، ۱۳۹۱.
پیوند به بیرون
