قرض: تفاوت میان نسخه‌ها
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) جز ←منابع |
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) نوشتن شناسه |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''قَرْض''' | '''قَرْض'''، دادن مال به دیگری، با تعهدِ گیرنده به بازپرداخت. قرض دادن بنابر آیات [[قرآن کریم]] و [[روایات]]، از [[مستحب|مستحبات]] دانسته شده که به آن سفارش شده و قرضدهنده، پاداش خواهد برد. سفارش به خوشرفتاری در بازپس‌گرفتن قرض نیز در روایات ذکر شده است. | ||
بنابر احکام [[فقه|فقهی]]، علاوه بر شروط عمومی مانند [[بلوغ]]، [[عقل]]، قصد و اختیار، شرط‌های اختصاصی هم برای صحت قرض ذکر شده؛ مانند اینکه اگر برای بازگرداندن قرض مدتی معین شده باشد، قرضدهنده حق ندارد پیش از اتمام زمان آن را پس بگیرد. | |||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
قرض، اعطای مال به دیگری با تعهد گیرنده به بازپرداخت است. <ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ج۶، ۱۳۹۵ش، ص۵۴۹.</ref> در آیاتی از قرآن کریم، تعبیر قرض الحسنه، به معنای قرض حسن و خوب به کار رفته است.<ref>نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۲۴۵؛ سوره مزمل، آیه ۲۰؛ سوره تغابن، آیه ۱۷؛ سوره حدید، آیه ۱۱ و ۱۸.</ref> بر این اساس، قرض حسن، قرضی است که از مال حلال باشد و با منت‌گذاری و آزار، ضایع نشود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۵۰ش، ج۳، ص۷۲.</ref> با این حال، قرض الحسنه، به معنای فقهی، یعنی قرض بدون ربا هم به کار می‌رود.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۵ش، ج۱۱، ص۵۸۳.</ref> | قرض، اعطای مال به دیگری با تعهد گیرنده به بازپرداخت است.<ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ج۶، ۱۳۹۵ش، ص۵۴۹.</ref> در آیاتی از قرآن کریم، تعبیر قرض الحسنه، به معنای قرض حسن و خوب به کار رفته است.<ref>نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۲۴۵؛ سوره مزمل، آیه ۲۰؛ سوره تغابن، آیه ۱۷؛ سوره حدید، آیه ۱۱ و ۱۸.</ref> بر این اساس، قرض حسن، قرضی است که از مال حلال باشد و با منت‌گذاری و آزار، ضایع نشود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۵۰ش، ج۳، ص۷۲.</ref> با این حال، قرض الحسنه، به معنای فقهی، یعنی قرض بدون ربا هم به کار می‌رود.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۵ش، ج۱۱، ص۵۸۳.</ref> | ||
==اهمیت و جایگاه== | ==اهمیت و جایگاه== | ||
بنابر آیات قرآن کریم و روایات نقل شده از پیامبر و [[اهل بیت(ع)]]، قرض دادن، از مستحبات است که به آن سفارش شده و قرضدهنده در روز قیامت پاداش بسیاری خواهد داشت.<ref>فلاح‌زاده، احکام دین، ۱۳۷۴ش، ص۱۸۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.</ref> همچنین خوشرفتاری در بازپس‌گرفتن قرض، و مدارا با قرض‌گیرنده، مورد سفارش [[امامان معصوم]] بوده است؛ بنابر روایتی از امام صادق(ع)، کسی که به نیازمندی قرض می‌دهد و در پس‌گرفتن آن خوشرفتاری می‌کند، همه گناهانش پاک می‌شود.<ref>صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۲۶۷.</ref> بنابر روایتی از پیامبر | بنابر آیات قرآن کریم و روایات نقل شده از پیامبر و [[اهل بیت(ع)]]، قرض دادن، از [[مستحب|مستحبات]] است که به آن سفارش شده و قرضدهنده در [[روز قیامت]] [[ثواب|پاداش]] بسیاری خواهد داشت.<ref>فلاح‌زاده، احکام دین، ۱۳۷۴ش، ص۱۸۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.</ref> همچنین خوشرفتاری در بازپس‌گرفتن قرض، و مدارا با قرض‌گیرنده، مورد سفارش [[امامان معصوم]] بوده است؛ بنابر روایتی از [[امام صادق(ع)]]، کسی که به نیازمندی قرض می‌دهد و در پس‌گرفتن آن خوشرفتاری می‌کند، همه [[گناه|گناهانش]] پاک می‌شود.<ref>صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۲۶۷.</ref> بنابر روایتی از [[پیامبر اسلام]]، قرض دادن حتی از [[صدقه]] هم برتر است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۰.</ref> | ||
به رغم سفارش به قرض دادن در روایات، قرض گرفتن مورد نکوهش قرار گرفته است؛ از آن جمله، در روایتی منسوب به [[امام علی(ع)]]، از قرض گرفتن نهی شده، چرا که موجب خواری روز و اندوه شب معرفی شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۵، ح۱۱؛ همچنین ببینید: آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۳۶۳، ح۸۲۱۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۴م، ج۲۰، ص۳۰۶، ح۵۰۳.</ref> | به رغم سفارش به قرض دادن در روایات، قرض گرفتن مورد نکوهش قرار گرفته است؛ از آن جمله، در روایتی منسوب به [[امام علی(ع)]]، از قرض گرفتن نهی شده، چرا که موجب خواری روز و اندوه شب معرفی شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۵، ح۱۱؛ همچنین ببینید: آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۳۶۳، ح۸۲۱۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۴م، ج۲۰، ص۳۰۶، ح۵۰۳.</ref> | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۴: | ||
قرض در فقه یعنی مالی را به ملک دیگری درآوردن، در مقابل اینکه او هم تعهد کند آن مال را برگرداند.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۱.</ref> | قرض در فقه یعنی مالی را به ملک دیگری درآوردن، در مقابل اینکه او هم تعهد کند آن مال را برگرداند.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۱.</ref> | ||
برای صحیح بودن قرض، علاوه بر شرایطی عمومی مانند | برای صحیح بودن قرض، علاوه بر شرایطی عمومی مانند [[بلوغ]]، [[عقل]]، قصد و اختیار، شروط اختصاصی هم وجود دارد؛ از جمله اینکه مال باید قابل تملک باشد، برخلاف [[شراب]] و خوک، همچنین چیزی که قرض داده می‌شود باید معین باشد، نه مبهم.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.</ref> | ||
===برخی از احکام قرض=== | ===برخی از احکام قرض=== | ||
بنابر فقه شیعه، اگر در قرارداد قرض، برای پس دادن آن مدتی معین شده باشد، قرضدهنده نمی‌تواند پیش از اتمام آن مدت، قرض خود را بخواهد، ولی اگر مدتی مشخص نشده باشد، هر وقت بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند.<ref>اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۱، مسئله ۲۲۷۵.</ref> | بنابر فقه شیعه، اگر در قرارداد قرض، برای پس دادن آن مدتی معین شده باشد، قرضدهنده نمی‌تواند پیش از اتمام آن مدت، قرض خود را بخواهد، ولی اگر مدتی مشخص نشده باشد، هر وقت بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند.<ref>اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۱، مسئله ۲۲۷۵.</ref> | ||
اگر قرضدهنده، طلب خود را بخواهد، بدهکار باید آن را فوری بپردازد و تأخیر در بازپرداخت قرض، گناه شمرده شده است.<ref>اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۲، مسئله ۲۲۷۶.</ref> | اگر قرضدهنده، طلب خود را بخواهد، بدهکار باید آن را فوری بپردازد و تأخیر در بازپرداخت قرض، [[گناه]] شمرده شده است.<ref>اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۲، مسئله ۲۲۷۶.</ref> | ||
===ربا در قرض=== | ===ربا در قرض=== | ||
{{اصلی|ربای قرضی}} | {{اصلی|ربای قرضی}} | ||
یکی از مسائل فقهی که با موضوع قرض مرتبط است، مسئله | یکی از مسائل فقهی که با موضوع قرض مرتبط است، مسئله رباست؛ ربا در قرض به این معناست که شرط شود قرضدهنده بیش از مقداری که قرض داده بازپس‌گیرد؛ خواه هنگام قرض دادن به آن تصریح گردد یا نه.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۵، ص۵-۷؛ مکارم، بررسی طرق فرار از ربا، ۱۳۸۵ش، ص۱۷.</ref> مبلغ اضافه‌ای که قرض‌گیرنده به دلخواه خود، در زمان بازپس‌دادن بدهی به قرضدهنده می‌دهد، طبق نظر فقهای [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، [[ربا]] محسوب نمی‌شود و حرام نیست.<ref>شفیعی مازندرانی، وام و ربا در نگرش اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۷۵.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ ۱۷ فوریهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۴:۵۱
قَرْض، دادن مال به دیگری، با تعهدِ گیرنده به بازپرداخت. قرض دادن بنابر آیات قرآن کریم و روایات، از مستحبات دانسته شده که به آن سفارش شده و قرضدهنده، پاداش خواهد برد. سفارش به خوشرفتاری در بازپس‌گرفتن قرض نیز در روایات ذکر شده است.
بنابر احکام فقهی، علاوه بر شروط عمومی مانند بلوغ، عقل، قصد و اختیار، شرط‌های اختصاصی هم برای صحت قرض ذکر شده؛ مانند اینکه اگر برای بازگرداندن قرض مدتی معین شده باشد، قرضدهنده حق ندارد پیش از اتمام زمان آن را پس بگیرد.
مفهوم‌شناسی
قرض، اعطای مال به دیگری با تعهد گیرنده به بازپرداخت است.[۱] در آیاتی از قرآن کریم، تعبیر قرض الحسنه، به معنای قرض حسن و خوب به کار رفته است.[۲] بر این اساس، قرض حسن، قرضی است که از مال حلال باشد و با منت‌گذاری و آزار، ضایع نشود.[۳] با این حال، قرض الحسنه، به معنای فقهی، یعنی قرض بدون ربا هم به کار می‌رود.[۴]
اهمیت و جایگاه
بنابر آیات قرآن کریم و روایات نقل شده از پیامبر و اهل بیت(ع)، قرض دادن، از مستحبات است که به آن سفارش شده و قرضدهنده در روز قیامت پاداش بسیاری خواهد داشت.[۵] همچنین خوشرفتاری در بازپس‌گرفتن قرض، و مدارا با قرض‌گیرنده، مورد سفارش امامان معصوم بوده است؛ بنابر روایتی از امام صادق(ع)، کسی که به نیازمندی قرض می‌دهد و در پس‌گرفتن آن خوشرفتاری می‌کند، همه گناهانش پاک می‌شود.[۶] بنابر روایتی از پیامبر اسلام، قرض دادن حتی از صدقه هم برتر است.[۷]
به رغم سفارش به قرض دادن در روایات، قرض گرفتن مورد نکوهش قرار گرفته است؛ از آن جمله، در روایتی منسوب به امام علی(ع)، از قرض گرفتن نهی شده، چرا که موجب خواری روز و اندوه شب معرفی شده است.[۸]
احکام فقهی قرض
قرض در فقه یعنی مالی را به ملک دیگری درآوردن، در مقابل اینکه او هم تعهد کند آن مال را برگرداند.[۹]
برای صحیح بودن قرض، علاوه بر شرایطی عمومی مانند بلوغ، عقل، قصد و اختیار، شروط اختصاصی هم وجود دارد؛ از جمله اینکه مال باید قابل تملک باشد، برخلاف شراب و خوک، همچنین چیزی که قرض داده می‌شود باید معین باشد، نه مبهم.[۱۰]
برخی از احکام قرض
بنابر فقه شیعه، اگر در قرارداد قرض، برای پس دادن آن مدتی معین شده باشد، قرضدهنده نمی‌تواند پیش از اتمام آن مدت، قرض خود را بخواهد، ولی اگر مدتی مشخص نشده باشد، هر وقت بخواهد می‌تواند آن را مطالبه کند.[۱۱]
اگر قرضدهنده، طلب خود را بخواهد، بدهکار باید آن را فوری بپردازد و تأخیر در بازپرداخت قرض، گناه شمرده شده است.[۱۲]
ربا در قرض
یکی از مسائل فقهی که با موضوع قرض مرتبط است، مسئله رباست؛ ربا در قرض به این معناست که شرط شود قرضدهنده بیش از مقداری که قرض داده بازپس‌گیرد؛ خواه هنگام قرض دادن به آن تصریح گردد یا نه.[۱۳] مبلغ اضافه‌ای که قرض‌گیرنده به دلخواه خود، در زمان بازپس‌دادن بدهی به قرضدهنده می‌دهد، طبق نظر فقهای شیعه و اهل سنت، ربا محسوب نمی‌شود و حرام نیست.[۱۴]
پانویس
الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود
منابع
- قرآن کریم.
- آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و درر الکلم، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۱۰ق.
- ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، قم، مکتبة آیة‌الله المرعشی النجفی، ۱۹۶۴م.
- اصولی، احسان، و محمدحسن بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
- امام خمینی، تحریرالوسیلة، النجف الأشرف، مطبعة الآداب، ۱۳۹۰ق.
- جوادی آملی، عبدالله، تسنیم، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۵ش، چ اول.
- راغب اصفهانی، مفردات قرآن، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۲ق، ماده قرض.
- شفیعی مازندرانی، محمد، وام و ربا در نگرش اسلامی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۷۹ش.
- شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیة، ۱۴۱۴ق.
- صدر، محمدباقر، بانک بدون ربا، ترجمه زنجانی، مرتضی، نشر فرهنگ سبز، ۱۳۸۹ش.
- صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه محمدرضا انصاری محلاتی، قم، نسیم کوثر، ۱۳۸۲ش.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۷۵ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ترجمه هاشم رسولی، تهران، انتشارات فراهانی، ۱۳۵۰ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- فلاح‌زاده، محمدحسین، احکام دین: مطابق با فتاوای مراجع بزرگ تقلید، تهران، نشر مشعر، ۱۳۸۶ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، تهران، مکتبة المرتضویة، بی‌تا.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، ربا و بانکداری اسلامی، قم، نشر مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۸۰ش.
- نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، تهران، دارالکتب الإسلامیة، ۱۳۶۲-۱۳۶۹ش.
- هاشمی شاهرودی، محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، قم، مرکز دایرةالمعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- هاشمی، سید رضا، «ربا»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش.
- ↑ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ج۶، ۱۳۹۵ش، ص۵۴۹.
- ↑ نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۲۴۵؛ سوره مزمل، آیه ۲۰؛ سوره تغابن، آیه ۱۷؛ سوره حدید، آیه ۱۱ و ۱۸.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۵۰ش، ج۳، ص۷۲.
- ↑ جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۵ش، ج۱۱، ص۵۸۳.
- ↑ فلاح‌زاده، احکام دین، ۱۳۷۴ش، ص۱۸۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.
- ↑ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۲۶۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۵، ح۱۱؛ همچنین ببینید: آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ۱۴۱۰ق، ص۳۶۳، ح۸۲۱۴؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۹۶۴م، ج۲۰، ص۳۰۶، ح۵۰۳.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۱.
- ↑ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.
- ↑ اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۱، مسئله ۲۲۷۵.
- ↑ اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۲، مسئله ۲۲۷۶.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۵، ص۵-۷؛ مکارم، بررسی طرق فرار از ربا، ۱۳۸۵ش، ص۱۷.
- ↑ شفیعی مازندرانی، وام و ربا در نگرش اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۷۵.