یوم التغابن
یوْمُ التَّغابُن از اسامی روز قیامت به معنای روز آشکارشدن زیان‌ها است. قیامت را روز تغابن نامیده‌اند؛ چراکه در این روز مشخص می‌شود در معامله با خدا چه کسی غابن (برنده) و چه کسی مغبون (بازنده) است.
به گفته فضل بن حسن طبرسی در تفسیر مجمع البیان، کافر به دلیل ترک بهره آخرت و فقط دنبال دنیا بودن، مَغبون (بازنده) نامیده می‌شود و مؤمن به خاطر پرداختن به امر آخرت غابِن (برنده) خواهد بود. بنا بر روایتی، برخی از مؤمنان نیز در روز قیامت احساس زیان می‌کنند؛ چون اعمال صالح بیشتری انجام نداده‌اند.
یوم‌التغابن، نامی برای قیامت
واژه «یَوْمُ‌التَّغابُن»، در آیه نهم سوره تغابن به‌کار رفته و به همین سبب این سوره، تَغابُن نامیده شده است.[۱]
یوم‌التغابن از نام‌های روز قیامت است.[۲] علت این نام‌گذاری این است که در این روز معلوم می‌شود که چه کسانی در تجارت دنیا دچار غَبن یا زیان شده‌اند.[۳]
تفسیرهای مختلف از تغابن
از نظر فضل بن حسن طبرسی تغابن به‌معنای انتخاب چیز نادرست و ترک چیز درست یا بالعکس است. کافر از‌‌این‌رو مَغبون (بازنده) است که بهره آخرت را ترک کرده و فقط از دنیا بهره گرفته است. همچنین مؤمن غابِن (برنده) است؛ چراکه بهره دنیا را ترک و بهره آخرت را اخذ کرده است.[۴] طبرسی یوم‌التغابن را روزی می‌داند که در آن مشخص می‌شود چه کسی غابن(برنده) و چه کسی مغبون(بازنده) است.[۵] وی همچنین از پیامبر(ص) نقل می‌کند مؤمنانی که داخل بهشت می‌شوند، جایگاه خود در آتش را (در صورتی که گناه می‌کردند) می‌بینند و خدا را شکر می‌کنند. همچنین اهل جهنم، مکان خود در بهشت را (در صورتی که گناه نمی‌کردند) می‌بینند و حسرت می‌خورند.[۶]
علامه طباطبایی و شهید مطهری معنای دیگری از تغابن مطرح می‌کنند و می‌گویند: در بعضی معامله‌ها هر دو طرف ضرر می‌کنند؛ مانند جایی که کسی از ظالمی پیروی کرده تا در مقابل پاداشی بگیرد و یا مستکبرانی که پیروان خویش را به دنیاگرایی و رها کردن آخرت فرا خوانده اند که در این صورت، در روز قیامت هم او و هم ظالم و هم پیروی شده(متبوع) و هم پیروی کننده(تابع) متوجه می‌شوند که در این معامله ضرر کرده‌اند و هر دو به یکدیگر ضرر وارد ساخته اند سران گمراهی با فریفتن پیروانشان و پیروی کنندگان با پیروری از آنان وکمک کردن به استکبار و گردنفرازی بیشترشان.[۷]
تغابن به‌معنای زیان واردکردن بر کسی، فریفتن و یا زیان دیدن در معامله و نیز افسوس خوردن آمده است.[۸] آن را در آیه «يَوْمَ يَجْمَعُكُمْ لِيَوْمِ الْجَمْعِ ۖ ذَٰلِكَ يَوْمُ التَّغَابُنِ...»[۹] به معنای آشکارشدن زیان‌ها[۱۰] و یا افسوس خوردن[۱۱] معنا کرده‌اند.
احساس زیان بهشتیان
مطابق برخی تفاسیر، در روز قیامت، برخی از مؤمنان نیز احساس غبن و ضرر می‌کنند که چرا در انجام اعمال صالح و احسان و نیکی کوتاهی کرده و فرصت ها را ضایع کرده‌اند.[یادداشت ۱] [۱۲]
پانویس
- ↑ دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۶.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۱۹۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۱۹۴.
- ↑ نگاه کنید به طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۵۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۵۰.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۴۵۰.
- ↑ نگاه کنید به مطهری، آشنایی با قرآن، انتشارات صدرا، ج۷، ص۱۵۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۰۱.
- ↑ فرهنگ معین، واژه «غبن».
- ↑ سوره تغابن، آیه ۹.
- ↑ حسینی همدانی، انوار درخشان، ۱۴۰۴ق، ج۱۶، ص۳۹۹-۴۰۰.
- ↑ فولادوند، ترجمه قرآن کریم، ذیل آیه ۹ سوره تغابن.
- ↑ ثعلبی، الکشف و البیان، ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۳۲۸؛ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۳، ص۴۰.
یادداشت
- ↑ وغبن كل مؤمن بتقصيره في الإحسان وتضييعه الأيام.
منابع
- قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
- ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۲ق.
- حسینی همدانی، سید محمدحسین، انوار درخشان، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، کتابفروشی لطفی، ۱۴۰۴ق.
- دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
- طیب، سید عبد الحسین، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام، ۱۳۷۸ش.
- مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، قم، انتشارات صدرا، ۱۳۸۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
- معین، محمد، فرهنگ معین.