میرزا طاهر تبریزی(۱۲۶۷-۱۳۵۵ش)، معروف به میرزا طاهر خوشنویس، از نسخ‌نویسان قرن‌های سیزدهم و چهاردهم شمسی. میرزا طاهر با تحریر مکرر قرآن و سایر کتب مذهبی، به طاهر خوشنویس مشهور شد. او به جز خط نسخ بر خط نستعلیق و شکسته نستعلیق نیز تسلط داشت. از آثار ماندگار او، قرآن عظیم با ترجمه و خلاصه تفسیر فیض الاسلام است که متن آن به خط نسخ و ترجمه به نستعلیق است. به جز قرآن‌های متعدد، او نهج البلاغه، صحیفه سجادیه، مفاتیح الجنان، منتهی الآمال و چند کتاب از کتاب‌های درسی حوزه علمیه مثل معالم الاصول و کفایه الاصول را نیز خوشنویسی کرد.
 | |
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | میرزا طاهر خوشنویس تبریزی |
| لقب | طاهر خوشنویس |
| زادروز | ۱۲۶۷ش |
| شهر تولد | تبریز |
| تاریخ درگذشت | ۱۳۵۵ش |
| شهر درگذشت | تهران |
| آرامگاه | تبریز - مقبرة الشعراء |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | خطاط • خوشنویس |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| شاگردان | سید محمد حسین شهریار |
| تألیفات | کتابت قرآن • مفاتیح • نهج البلاغه • صحیفه سجادیه |
میرزا طاهر نوشتن اوّلین قرآن را در سیزده سالگی آغاز کرد. او در تهران درگذشت و همان‌جا دفن شد، ولی پس از گذشت ۲۹ سال، قبر او را به مقبرةالشعرای تبریز انتقال دادند.
زندگی‌نامه
میرزا طاهر تبریزی، فرزند عبدالرحمان در ۱۲۶۷ش در تبریز به دنیا آمد. تحصیلاتش را از هفت سالگی نزد پدر آغاز کرد، و نزد وی به قرائت قرآن پرداخت. سپس صرف، نحو و فقه را نیز فراگرفت و چون علاقه وافری به هنر خوشنویسی داشت، در اثر پشتکار و تمرین بسیار توانست بدون راهنمایی استاد به اصول و قواعد هنر خط پی ببرد.[۱]
او نخستین نوشته خود را در نه سالگی به چاپ رسانید. نوشتن اوّلین قرآن را در سال ۱۲۸۲ش در پانزده سالگی آغاز کرد و چهار سال طول کشید. در هفده سالگی همزمان با انقلاب مشروطه، مدرسه‌های فیوضات و رشدیه و مموریال در تبریز از وی برای تعلیم خط دعوت کردند. او برای تشویق شاگردانش مبلغی از درآمد ماهیانه‌اش را به عنوان جایزه به شاگردان مستعد تخصیص داده بود.
میرزا طاهر خوشنویس پس از پانزده سال خدمت در مدارس ملّی، مدّت ۳۵ سال هم به طور رسمی در مدارس تبریز به آموزش هنر خوشنوسی اشتغال داشت.[۲]
وفات
میرزا طاهر در حدود ۱۳۴۹ش به تهران رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند و در ۱۳۵۵ش درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد. در بزرگداشتی که آذر ۱۳۷۶ش در تبریز برای وی برگزار شد، مقرر شد که قبر او از تهران به تبریز انتقال یابد و نهایتاً در ۱۰ بهمن ۱۳۸۴ش قبر میرزا طاهر خوشنویس از تهران به مقبرةالشعرای تبریز انتقال یافت.[۳][۴]
شاگردان
استاد شهریار، از دوستان میرزا طاهر بود و در حدود سال‌های ۱۳۳۱ش. به بعد جهت یادگیری خط شکسته تحریری به منزل میرزا می‌رفت. حوالی سال‌های ۱۳۳۲ش. حیدربابا اثر استاد شهریار با خط میرزا طاهر به چاپ رسید.[۵]
مردی که خطش نفیس باشدآن طاهر خوشنویس باشدشایسته بود به نامش الحقاین جمله خوشنویس مطلقدر مشق جلی و نسخ و تحریراستاد بود به نیک تعبیر
چکامه خوشنویسان
آثار
این نسخ‌نویس با تحریر مکرر قرآن و سایر کتب مذهبی که در شمارگان زیاد چاپ و منتشر شد در این زمینه شهرت به‌سزایی یافت و به طاهر خوشنویس مشهور شد، برخی آثار وی عبارتند از:
- قرآن کریم، با ترجمه و تفسیر فارسی و خواص سور،آیات و تجوید.
- قرآن مجید، با منتخب التفسیر مهدی الهی قمشه‌ای.
- قرآن مجید، تنزیل من رب العالمین، به تصحیح ابوالقاسم نجل، عبدالرحیم سلطان القُرّاء، به خط نسخ.
- قرآن عظیم، با ترجمه و خلاصه تفسیر فیض‌الاسلام، متن به خط نسخ، ترجمه به خط نستعلیق.
- قرآن مجید، به خط نسخ.
- کتاب شواهد سیوطی.
- ترجمه صحیفه کامله، فیض الاسلام.
- معالم الاصول(مقدمه معالم الدین)، متن به خط نسخ، حاشیه به خط شکسته نستعلیق.
- سرمشق‌های طاهر خوشنویس، به خط نستعلیق.
- خلاصة النحو.
- نفثة المصدور فیما یتجدد به حزن یوم العاشور.
- رساله رشدیه، با ۳ رساله دیگر.
- صراط المستقیم، با ۳ رساله دیگر در یک جلد، ۷۲+۷۴ صفحه، خشتی، سنگی.
- ذخیرة المعاد(در اعمال مختصّه ماه رمضان)، متن به خط نستعلیق، آیات و ادعیه به خط نسخ.
- صراط المُنعَمین، با رساله عیشة راضیه.
- عیشة راضیة(با کتاب صراط المنعمین)، رقعی، سنگی.
- مفاتیح الجنان، ادعیه به خط نسخ، ترجمه فارسی به خط نستعلیق.
- بحر المعارف، وزیری، سنگی.
- ترجمه دیوان محمد کریمخان کرمانی(متن عربی منظوم و ترجمه منثور فارسی).
- دیوان فی المراثی(شعر).
- ابواب الجنان (در ادعیه و اوراد)، به خط نسخ.
- رباعیات حکیم عمر خیام به خط نستعلیق.
- کفایة الاصول، با حاشیه ابو الحسن بن عبد الحسین اردبیلی مشکینی.
- حاشیه مشکینی بر کفایة الاصول.
- مصباح الفقیه(شرح الشرایع)، الجزء الثالث، زکوة، سنگی، به خط نسخ.
- جامع المقدمات(عربی و فارسی)، متن به خط نسخ، حاشیه شکسته نستعلیق.
- دُرج گهر (کلمات قصار حضرت رسول).
- تهذیب المنطق، جیبی، سنگی.
- اَلفیّة فی النحو(ادبیات عرب در قالب نظم).
- قرآن مجید، متن به خط نسخ، حاشیه به خط نستعلیق.
- منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، به خط نستعلیق، آیات و ادعیه به خط نسخ.
- تبصرة المتعلمین فی احکام الدین، جیبی، سنگی، متن و حاشیه به خط نسخ.
- حیدر بابایه سلام.
- هدایة الطالب الی اسرار المکاسب، به خط نسخ.
- جواهر العددیة، متن به خط نستعلیق، بخش‌های عربی به خط نسخ.
- گلستان سعدی[۶]
مطالعه بیشتر
- اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی، تجلیل از هنرمند ارزنده استاد طاهر خوشنویس خطاط معروف معاصر ایران در هشتمین جشن فرهنگ و هنر آبانماه ۱۳۵۴، تبریز، اداره کل فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی، ۱۳۵۴ش.
- دلفراقی، رحمان، خودآموز خوشنویسی ایران، بانضمام عکس‌های تاریخی و نمونه‌های خط خوشنویسان سابق یادی از طاهر خوشنویس، تبریز، دلفراقی، ۱۳۶۸ش.
- راهجیری، علی، تذکره خوشنویسان معاصر، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۴ش.
- فضائلی، حبیب الله، اطلس خط، تحقیق در خطوط اسلامی، اصفهان، انجمن آثار ملی اصفهان، ۱۳۹۱/۱۳۴۹ش.[۷]
پانویس
- ↑ درگذشت خطاط شهیر، استاد میرزا طاهر خوشنویس تبریزی (۱۳۵۵ ش)، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ جلالی دیزجی، کتابشناسی آثار و احوال میرزا طاهر خوشنویس.
- ↑ میرزا طاهر خوشنویس (درگذشت ۱۳۵۵، تهران)، سایت مفاخر ایران.
- ↑ مردی که خطش نفیس باشد، خبرگزاری فارس.
- ↑ زندگی نامه استاد حاج میرزا طاهر خوشنویس تبریزی
- ↑ جلالی دیزجی، کتابشناسی آثار و احوال میرزا طاهر خوشنویس.
- ↑ جلالی دیزجی، کتابشناسی آثار و احوال میرزا طاهر خوشنویس.
منابع
- درگذشت خطاط شهیر، استاد میرزا طاهر خوشنویس تبریزی (۱۳۵۵ش)، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- جلالی دیزجی، علی، کتابشناسی آثار و احوال میرزا طاهر خوشنویس، تحقیقات اسلامی، ۱۳۷۰ش، شماره ۱.
- میرزا طاهر خوشنویس (درگذشت ۱۳۵۵، تهران)، سایت مفاخر ایران.
- مردی که خطش نفیس باشد، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۱۳۹۹-۴-۱۴.
- زندگی‌نامه استاد حاج میرزا طاهر خوشنویس تبریزی، سایت مرکب.
پیوند به بیرون
منبع: جلالی دیزجی، علی، کتابشناسی آثار و احوال میرزا طاهر خوشنویس، تحقیقات اسلامی، ۱۳۷۰ش، شماره ۱ با تلخیص و اضافات.