سفره ام‌البنین یا سفره مادر حضرت عباس بزرگداشت و توسل به حضرت ام‌البنین بوده که با دعا خواندن و اطعام دیگران همراه است. زیارت عاشورا، دعای توسل، سوره یس، زیارت ام‌البنین، ذکر صلوات و توسل به حضرت عباس در سفره ام‌البنین خوانده می‌شود. ثواب این دعاها به ام‌البنین هدیه می‌گردد. این سفره برای برآورده شدن حاجت‌ها، بالا بردن صبر و تحمل مصیبت‌ها است.
 سفره ام البنین در یک برنامه تلویزیونی | |
| اطلاعات آئین | |
|---|---|
| اشیاء و نمادها | قرآن • شمع • مهر • تسبیح • کتاب دعا |
| ادعیه | زیارت عاشورا به همراه صد لعن و صد سلام • دعای توسل • دعای فرج • سوره یس • زیارت ام‌البنین • حدیث کساء • ذکر صلوات |
| آیین‌های مهم | |
| سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها | |
در این سفره قرآن، شمع و کتاب دعا قرار می‌دهند. غذاها و خوراکی‌های سفره ام‌البنین براساس توان افراد تهیه می‌شود. کاچی، نان، پنیر، حلوا، سبزی و خرما از خوراکی‌های این سفره است. توسل، نذر و تبرک از طریق سفره انداختن و اطعام را صحیح دانسته‌اند. در دوره‌های جدید از سادگی این سفره‌ها کاسته شده و در برخی موارد دچار تجمل گردیده است.
گوناگونیِ فرهنگ‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی سبب شده آداب هریک از سفره‌ها گوناگونی بسیار پیدا کند. آیین سفره‌های نذری جزو فرهنگ عامه بوده و لزوما دارای پشتوانه منطقی نیست. انداختن سفره پیش از اسلام نیز در ایران رونق داشته و در مراسمات مذهبی و ملی با آدابی خاص پهن می‌گردیده است.
معرفی و جایگاه
سفره ام‌البنین ضیافتی است که برای بزرگداشت حضرت ام‌البنین برگزار می‌شود.[۱] سفره ام‌البنین به «سفره مادر حضرت ابوالفضل» و «سفره مادر حضرت عباس» نیز شهرت دارد.[۲] برخی مردم از طریق برگزار کردن این سفره و اطعام دیگران توسل جسته و حاجت‌های خود را از خداوند می‌گیرند.[۳] توسل، نذر و تبرک گرفتن از سفره ائمه معصوم و غیر آنها از جمله ام‌البنین را بدون اشکال دانسته‌اند.[۴] آیت‌الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید نذر سفره را بدون اشکال دانسته است.[۵]
این سفره برای برآورده شدن حاجت‌ها، بالا بردن صبر و تحمل مصیبت‌ها نیز انجام می‌شود.[۶] در این سفره، ام‌البنین را به فرزندش حضرت ابوالفضل قَسَم می‌دهند.[۷] در این سفره، ثواب دعاها و اطعام به حضرت ام‌البنین هدیه می‌گردد.[۸] صاحبان نذر، بنابر نیت‌هایی که می‌کنند، سفره‌های نذری خود را پیش یا پس از برآورده شدن حاجاتشان پهن می‌کنند.[۹] در برخی سنت‌های عرفی، این سفره اختصاص به بانوان دارد و مردان حتی از خوردن خوراکی‌های این سفره منع می‌شوند.[۱۰] برخی مداحان فارسی‌زبان[۱۱] و عرب‌زبان[۱۲] از جمله باسم کربلایی[۱۳] پیرامون سفره ام‌البنین اشعاری خوانده‌اند.
دعاها و اطعام در سفره ام‌البنین
این سفره به مانند سفره‌های دیگر با گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و صلوات پهن می‌شود و پهن‌کننده سفره ترجیحاً با وضو است.[۱۴] زیارت عاشورا به‌همراه صد لعن و صد سلام، دعای توسل، دعای فرج، سوره یس، زیارت ام‌البنین[۱۵] حدیث کساء و ذکر صلوات[۱۶] در سفره ام‌البنین خوانده می‌شود. همچنین به حضرت عباس(ع) نیز توسل و استغاثه صورت می‌گیرد.[۱۷]
در این سفره قرآن، شمع، مهر، تسبیح و کتاب دعا قرار می‌دهند. غذاها و خوراکی‌های سفره ام‌البنین ساده‌تر از سفره حضرت ابوالفضل بوده[۱۸] و براساس توان افراد تهیه می‌شود.[۱۹] کاچی، نان، پنیر، حلوا، سبزی و خرما از خوراکی‌های این سفره است. در برخی مناطق آش یا پلو و میوه نیز در سفره قرار می‌دهند که برخی از آنها جنبه نذری و برخی دیگر جنبه تشریفاتی دارد.[۲۰] سفره ام‌البنین در خراسان به سفره «اُماج کُماج» شناخته می‌شود.[۲۱]
سفره‌های مذهبی
سفره نذری یک آیین جمعی برای برآورده‌شدن نذر است.[۲۲] آیین سفره‌های نذری جزو فرهنگ عامه بوده که عموماً سینه‌به‌سینه منتقل شده و لزوماً پشتوانه منطقی ندارد.[۲۳] گوناگونی خرده‌فرهنگ‌ها در مناطق مختلف جغرافیایی سبب شده سفره‌ها و آداب هر یک از آنها گوناگونی بسیار پیدا کند.[۲۴] در دوره‌های جدید از سادگی این سفره‌ها کاسته شده و در برخی موارد دچار تجمل گردیده است.[۲۵]
انداختن سفره‌ها را به دو گروه تقسیم کرده‌اند:
- برخی سفره‌ها جنبه آیینی، ملی و مذهبی دارند مانند سفره هفت‌سین در نوروز، سفره عقد هنگام خواندن خطبه عقد ازدواج و سفره‌ای که در هنگام برگزاری مجلس ختم پهن می‌شود.
- سفره‌های نذری که معمولا زنانه هستند و نزد اقوام مختلف به صورت‌های گوناگون گسترده می‌شود. سفره ام‌البنین، سفره حضرت فاطمه(ع)، سفره حضرت اباالفضل از این موارد هستند.[۲۶]
انداختن سفره پیش از اسلام نیز در ایران رونق داشته و در مراسمات مذهبی برای برآورده‌شدن حاجت و همچنین مراسمات غیر مذهبی مانند نوروز با آدابی خاص پهن می‌گردیده است.[۲۷]
پانویس
- ↑ «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل.
- ↑ بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص ۱۸۶.
- ↑ «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل.
- ↑ «أم البنین هل انها امرأة عادیة وماحکم التوسل بها والتبرک بسفرتها»، العتبة الحسینیة المقدسة.
- ↑ «نذر سفره»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ «چطور به حضرت ام البنین متوسل شویم؟»، باشگاه خبرنگاران جوان.
- ↑ بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
- ↑ «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا.
- ↑ بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
- ↑ سالک، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، ص۳۸۰.
- ↑ «نماهنگ سفره ام البنین (س)، محمدحسین پویانفر»
- ↑ «سفرة ام البنین - الرادود عمار الکنانی»، صوتیات درر العراق.
- ↑ «سفره أم البنین-علیها السلام #باسم_الکربلائی» یوتیوب.
- ↑ رحمانی، «سفره‌های نذری در تهران: عاملیت زنانه در جماعت آیینی» ص۱۹۲.
- ↑ «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا
- ↑ «سفرة ام البنین ع لقضاء الحوائج»،منتدیات شیعة الحسین العالمیه.
- ↑ «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل.
- ↑ بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
- ↑ «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا
- ↑ بلوکباشی، «ام‌البنین»، ص۱۸۷.
- ↑ سالک، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، ص۳۷۸.
- ↑ سالک، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، ص۳۷۶.
- ↑ «ایرانیان و سفره‌های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می‌کنند».
- ↑ «ایرانیان و سفره‌های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می‌کنند».
- ↑ «اوضاع و احوال سفره‌های مذهبی زنان در ایران»، ویستا
- ↑ سپهر، «زنان میراث‌دار سفره‌های هفت‌سین و نذری»، ص۵.
- ↑ سپهر، «زنان میراث‌دار سفره‌های هفت‌سین و نذری»، ص۴.
منابع
- «أم البنین هل انها امرأة عادیة وماحکم التوسل بها والتبرک بسفرتها»، العتبة الحسینیة المقدسة، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مارچ ۲۰۱۷م، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «اوضاع و احوال سفره‌های مذهبی زنان در ایران»، ویستا، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «ایرانیان و سفره‌های نذری که برا برآورده شدن حاجات پهن می‌کنند»، تاریخ درج مطلب: ۱۵ دی ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- بلوکباشی، علی، «ام‌البنین»، دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۰، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۰ش.
- «چطور به حضرت ام البنین متوسل شویم؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- رحمانی، جبار، «سفره‌های نذری در تهران: عاملیت زنانه در جماعت آیینی»، مجله پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دوره ۵، پاییز و زمستان ۱۳۹۴ش.
- سالک، سمانه، «تحلیل سفره‌های نذری زنانه براساس نظریه آیین‌های گذار»، مجله زن در فرهنگ و هنر، دوره ۱۱، شماره۳، پاییز ۱۳۹۸ش.
- سپهر، محمد همایون، «زنان میراث‌دار سفره‌های هفت‌سین و نذری»، مجله نجوای فرهنگ، شماره۷، ۱۳۸۷ش.
- «سفرة ام البنین - الرادود عمار الکنانی»، صوتیات درر العراق، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «سفره‌ام البنین-علیها السلام #باسم_الکربلائی» یوتیوب، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «سفرة أم البنین علیها السلام»، هلال فاطمیه استرالیا، تاریخ درج مطلب: ۵ فوریه ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «سفرة ام البنین لقضاء الحوائج»،منتدیات شیعة الحسین العالمیه، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «سفرة أم البنین مجربة»، منتدی الکفیل، تاریخ درج مطلب: ۲۳ مارچ ۲۰۱۶م، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.
- «نذر سفره»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۷ آذر ۱۴۰۲ش.