الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الامامیة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | میرداماد |
| موضوع | شرح احادیث کافی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | یک جلد |
ألرَّواشحُ السَّماویّة فی شَرحِ الاَحادیثِ الامامیّة کتابی به زبان عربی در شرح احادیث کافی تألیف سید محمدباقر میرداماد (متوفای ۱۰۴۱ق). مؤلف در ۳۹ بخش به بحث پیرامون مباحث مختلف در کافی اثر شیخ کلینی پرداخته است. نویسنده، به جای فصل و بخش، از کلمه راشحه استفاده کرده و آن به‌معنای آبی است که در لابلای سنگ جریان می‌یابد.
مؤلف
میرداماد، فیلسوف، متکلم و فقیه برجسته دوره صفویه است. او معاصر شیخ بهائی بود، که به معلم ثالث نیز شهرت داشت. اثر فلسفی مهم وی، کتاب قبسات و شاگرد برجسته او، ملاصدرا است. میرداماد به زبان فارسی و عربی شعر می‌سرود و تخلص شعری او اشراق بود.
موضوع کتاب
میرداماد قصد داشته تا کتابی در شرح کتاب الکافی اثر کلینی بنویسد که فقط موفق شد «کتاب العقل و الجهل» و بخشی از کتاب «التوحید» اصول کافی را شرح کند. این کتاب دارای نسخه‌ها و چاپ‌های متعددی است.[۱]
ساختار
کتاب، شامل یک مقدمه و ۳۹ فصل (راشحه) است. نگارنده در مقدمه کتاب به بیان اهمیت کتاب کافی پرداخته و معتقد است که با توجه به گذشت حدود هفت قرن از تألیف کافی، تا حال، کسی اقدام به حل مشکلات احادیث آن ننموده و قدمی در این راه برنداشته است. او با اشاره به این نکته که شرح احادیث اصول کافی، تنها از عهده کسی برمی‌آید که از علوم عقلی و نقلی بهره کافی داشته باشد، به شرح کتاب می‌پردازد. کتاب الرواشح با شرحی بر مقدمه کلینی که در سرآغاز کافی آمده است، شروع می‌شود و سپس به رواشح سی‌ونه‌گانه پرداخته می‌شود.[۲]
رواشح سی‌ونه‌گانه
- راشحه اول: اقسام اولیه حدیث (حدیث صحیح، قوی، موثق، حسن و ضعیف) بیان شده و توضیح اصطلاحاتی مانند سند، اسناد، حدیث متواتر و واحد.
- راشحه دوم: بیان دیدگاه‌های علمای اهل سنت درباره تعریف حدیث صحیح و نقد و بررسی این دیدگا‌ه‌ها.
- راشحه سوم: بیان طبقات سه‌گانه اجماع و اشاره به برتری و فضیلت هر طبقه بر طبقه بعد از آن.
- راشحه چهارم: بحث درباره ابراهیم بن هاشم قمی.
- راشحه پنجم: اختلاف در حسن بودن احادیث عبدالعظیم حسنی.
- راشحه ششم: ابواسحاق، ثعلبه بن میمون کیست؟
- راشحه هفتم: بحث درباره شخصیت عبدالله بن بکیر.
- راشحه هشتم: درباره ابوعیسی محمد بن هارون الوراق.
- راشحه نهم: پیرامون اسماعیل بن ابی‌زیاد سکونی.
- راشحه دهم: بحث از جرح و تعدیل
- راشحه یازدهم: درباره حکم‌های علامه حلی، محقق و شهید در کتاب‌های استدلالی.
- راشحه دوازدهم: درباره الفاظ جرح و تعدیل، نظیر خیر، فاضل، خاص، ممدوح، زاهد، ضعیف، کذاب، وضاع، کذوب.
- راشحه سیزدهم: بحث درباره مجهول است چه مجهول اصطلاحی (کسی که رجالی‌ها به مجهول بودن او تصریح کرده‌اند، نظیر اسماعیل بن قتیبه) و چه مجهول لغوی (کسی که اصلا اسمش در کتب رجال نیامده است).
- راشحه چهاردهم: بحث درباره اصحاب روایت و اصحاب ملاقات است. برخی از اصحاب، امامی را ملاقات کرده‌اند ولی روایتی از آن امام نقل نمی‌کنند.
- راشحه پانزدهم: بحث درباره صفوان بن یحیی.
- راشحه شانزدهم: بحث درباره مراسیل ابن عمیر.
- راشحه هفدهم: آداب نجاشی در نقل
- راشحه هیجدهم: بحث پیرامون جمله‌ای از حمدان بن احمد.
- راشحه نوزدهم: بحث درباره محمد بن اسماعیل که از فضل بن شاذان روایت کرده است.
- راشحه بیستم: بحث درباره مشیخه و شیخه و شیخان.
- راشحه بیست و یکم: بحث درباره محمد بن احمد علوی.
- راشحه بیست و سوم: بحث درباره حسین بن علی بن سفیان بن خالد بن سفیان (معروف به ابو عبدالله البزوفری).
- راشحه بیست و چهارم: معنای واژه‌های سعی، غی و رشد.
- راشحه بیست و پنجم: تحقیق درباره سوید بن قیس و ذوالیدین و ذوالثدیه.
- راشحه بیست و ششم: بحث درباره ابن سنان.
- راشحه بیست و هفتم: بحث در ضابطه‌های نسبت و موارد اختلافی آنها نظیر هَمدانی و هَمِدانی، قاسانی و قاشانی، عُمّانی و عَمانی.
- راشحه بیست و هشتم: بحث در گفته‌های متعدد محدثان در نقل روایت است که گاهی صیغه مجهول ذکر می‌کنند و گاهی معلوم.
- راشحه بیست و نهم: بحث درباره اصول اربعمأة.
- راشحه سی‌ام: بحث در تفاوت بین تخریج و تخرج در اصطلاح علم رجال، فقه، اصول و حدیث.
- راشحه سی و یکم: ذکر دیدگاه‌های مختلف درباره تعدد افراد در جرح و تعدیل و شهادت.
- راشحه سی و دوم: بحث درباره تعارض جرح و تعدیل است که در صورت تعارض، کدام یک متقدم است؟
- راشحه سی و سوم: بحث از این است که اگر فردی توثیق شد و این فرد از کسی روایت کرد، آیا بدون اینکه تصریح به وثاقت فرد دوم شود، فرد دوم هم ثقه است یا نه؟
- راشحه سی و چهارم: این راشحه، ادامه بحث قبلی است که اگر کسی ثقه بود و معمولا هم از ثقه نقل می‌کند، در عین حال اگر از ضعیفی نقل کرد، این قابل قبول نیست.
- راشحه سی و پنجم: بحث درباره تعیین ابن غضائری.
- راشحه سی و ششم: بحث در اقسام پنج‌گانه حدیث است.
- راشحه سی و هفتم: در ادامه راشحه سی و ششم، بحث درباره اقسام فرعی حدیث است که مندرج در تحت همان اقسام پنج گانه‌اند.
- راشحه سی و هشتم: بحث در تفاوت بین حدیث قدسی، قرآن و احادیث نبوی است.
- راشحه سی و نهم: بحث درباره اقسام حکم عقل است که یا به مباحث اعتقادی مربوط می‌شود یا احکام شرعی.[۳]
چاپ
کتاب الرواشح السماویة در سال ۱۳۸۱ش در قم با تحقیق نعمت‌الله جلیلی و غلامحسین قیصریه در انتشارات دارالحدیث منتشر شد.[۴]
پانویس
منابع
- جوادی، قاسم، نگاهی به «الرواشح السماویه» میرداماد(م۱۰۴۱ق)، علوم حدیث» زمستان ۱۳۷۷ - شماره ۱۰.
- صدرایی خویی، فهرستگان نسخه‌های خطی حدیث و علوم حدیث شیعه، قم، دار الحدیث، ۱۳۸۳ش.
- تازه‌های نشر و تحقیق، علوم حدیث، پاییز ۱۳۸۱ش، شماره ۲۵.
پیوند به بیرون