رئیسعلی دِلواری از رهبرانِ قیامِ مردم جنوب ایران علیه دولت بریتانیا پس از اشغال بوشهر در میانه جنگ جهانی اول بود. وی در دوران مشروطه از طرفداران مشروطه بود و پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه به دستور سید مرتضی مجتهد اهرمی رهبر روحانی این نهضت در بوشهر، این شهر را تصرف کرد.
| رهبر قیامِ مردم جنوب ایران علیه دولت بریتانیا | |
 تندیس رئیسعلی دلواری در ورودی شهر دلوار | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| مذهب | شیعه |
| نسب | طایفه لر |
| زادروز | بین سال‌های ۱۲۶۰ش تا ۱۲۶۳ش |
| زادگاه | روستای دلوار، تنگستان بوشهر |
| شهادت | ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ش |
| محل دفن | قبرستان وادی السلام |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | حمایت از جنبش مشروطه • نبرد علیه اشغال‌گری انگلیسی‌ها در بوشهر |
در کشاکش جنگ جهانی اول، نیروهای انگلیسی شهر بوشهر را اشغال کردند. علمای بوشهر فتوای جهاد علیه نیروهای انگلیسی دادند. رئیسعلی به همراه گروه‌های دیگری از تنگستانی‌ها، با نیروهای انگلیسی جنگید. حملات آن‌ها، شب‌هنگام و به صورت شبیخون بود و تلفات بسیاری به نیروهای انگلیسی‌ها وارد کرد.
رئیسعلی دلواری در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ش، به‌دست یکی از همراهانش کشته شد. سالروز شهادت او به عنوان روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است.
زندگی‌نامه
رئیسعلی دلواری در سال ۱۲۶۰ش [۱] یا ۱۲۶۱ش[۲] یا ۱۲۶۳ش[۳] در روستای «دلوار» متولد شد.[۱] پدر او زائرمحمد کدخدای دلوار بود.[۴] دلوار جزئی از بخش تنگستان بوده است.[۵] خانواده رئیسعلی در اصل از شهر نورآباد ممسنی و از طایفه لر بوده‌اند.[۶]
رئیسعلی چهار بار ازدواج کرد و از ازدواج سوم خود یک فرزند پسر به نام عبدالحسین معروف به بهادر داشت.[۷] امروزه خانه شهید رئیسعلی دلواری در دلوار تنگستان به موزه مبارزه با استعمار تبدیل شده است.[۸]
۱۲ شهریور سالروز شهادت رئیس علی دلواری، به عنوان روز ملی مبارزه با استعمار انگلیس نامگذاری شده است.[۹] یادبودهایی نیز برای بزرگداشت شهید رئیسعلی دلواری در ایران برگزار شده است.[۱۰]
مشروطه‌خواهی
رئیسعلی با شروع نهضت مشروطه‌خواهی به مشروطه‌خواهان بوشهری پیوست و ارتباط نزدیکی با سیدمرتضی مجتهد اَهرَمی رهبر روحانی این نهضت در بوشهر برقرار کرد.[۱۱] او پس از به توپ بستن مجلس توسط محمد علی شاه، به دستور سید مرتضی مجتهد شهر بوشهر را تصرف کرد. حاکم بوشهر بازداشت شد و اداره شهر و گمرک آن به دست رئیسعلی افتاد.[۱۲] رئیسعلی حدود ۹ ماه کنترل شهر بوشهر را در اختیار داشت.[۱۳]
نخستین درگیری‌ها بین رئیسعلی و انگلیسی‌ها در همین زمان بود و تصرف بوشهر و گمرک آن موجب درگیری بین رئیسعلی دلواری و انگلیسی‌ها شد.[۱۴]
اشغال جنوب ایران توسط انگلیس
«نام سردار مؤمن و شجاعی مثل شهید «رئیسعلی دلواری» از نام‌هایی است که همیشه دل‌های مؤمن را که آشنایی به وضع او و مبارزات او داشته‌اند، در سراسر این کشور به خود جذب می‌کرده است.»[۱۵]
شهر بوشهر چند بار توسط انگلیسی‌ها اشغال شده بود.[۱۶] در کشاکش جنگ جهانی اول، در سال ۱۹۱۵م برابر با ۱۲۹۴ش[۱۷] دولت انگلستان دوباره بوشهر را اشغال کرد.[۱۸] مردم شهرهای مختلف دست به اعتراض زدند و در برخی شهرها مشغول به جمع‌آوری کمک برای مردم بوشهر شدند.[۱۹] علمای بوشهر فتوای جهاد علیه نیروهای انگلیسی دادند. سید عبدالحسین لاری پس از اعلام جهاد طی نامه‌ای به رئیسعلی و دیگر سران مجاهدان آن‌ها را به نبرد با اشغالگران تشویق کرد.[۱۹]
نبرد با انگلیسی‌ها
انگلیسی‌ها پس از اشغال بوشهر در ۱۲۹۴ش، به روستای «دلوار» نیز حمله کردند. اما پیش از حمله آنان، مردم، روستا را خالی کرده و به کوه‌ها پناه بردند. انگلیسی‌ها نیز به ویران ساختن خانه‌ها و قطع نخل‌ها پرداختند.[۲۰]
رییس‌علی به همراه دیگر تنگستانی‌ها، شب‌ها به نیروهای انگلیسی شبیخون می‌زدند و با هر شبیخون تلفات بسیاری به آنان وارد می‌کردند.[۲۱] «شیخ حسین خان چاه کوتاهی» معروف به «سالار اسلام»[۲۲] و «زائر خضرخان اَهرَمی» از جمله خان‌هایی بودند که علیه انگلیسی‌ها قیام کردند.[۲۳]
دلواری با آلمانی‌ها ارتباطات و نامه‌نگاری‌هایی داشت، محققان معتقدند این ارتباط به معنای اینکه از آن‌ها فرمان بگیرد نبوده بلکه به جهت وجود دشمن واحد بوده است.[۲۵]
نبرد با انگلیسی‌ها پس از شهادت رئیسعلی و تا پایان جنگ جهانی اول ادامه داشت و تلفات و مشکلات بسیاری برای آنان به‌وجود آورد.[۲۶]
شهادت
رئیسعلی دلواری در در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ش (و به قولی ۱۲۹۷ش[۲۷]) هنگام حمله به نیروهای انگلیسی، از پشت سر هدف گلوله یکی از همراهانش گرفت و به شهادت رسید.[۲۰]
درباره اینکه قاتل رئیسعلی اجیرشده نیروهای انگلیسی بوده و یا به جهت اختلافات داخلی به این ترور دست زده، شک و تردید شده است.[۲۸] مادر رئیسعلی پس از مدتی جسدش را به نجف برد و در قبرستان وادی السلام دفن کرد.[۲۹] خبر شهادت رئیسعلی انعکاس وسیعی در شهرهای جنوبی کشور داشت و مجالس ترحیم برای او برگزار شد.[۳۰]
محققان معتقدند از شهادت رئیسعلی، افراد بسیاری برای مبارزه با انگلیس انگیزه گرفتند.[۳۱]
سینما و تلویزیون
سریال تلویزیونی دلیران تنگستان که به مبارزات رئیس علی دلواری و نیروهایش پرداخته، به‌کارگردانی همایون شهنواز در سال ۱۳۵۳ش در ایران تولید شد.[۳۲] این سریال در ۱۴ قسمت در طول دو سال ساخته شد. اولین پخش سریال دلیران تنگستان به اسفند سال ۱۳۵۳ش برمی‌گردد که تا بهار سال بعدش ادامه داشت.[۳۳]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «قیام رئیسعلی دلواری علیه انگلیس»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ رئیسعلی دلواری»ريال سایت همشهری آنلاین.
- ↑ «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، سایت مشرق.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۵۹.
- ↑ «۱۲ شهریور ۱۲۹۴، رئیسعلی دلواری کشته شد»، سایت تاریخ ایرانی.
- ↑ نوذری، تاریخ جنبش‌ها و شورش‌های معاصر ایران، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۵.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۶۱.
- ↑ «رئیسعلی دلواری؛ بزرگمردی که انگلیس را به زانو درآورد»، سایت تسنیم.
- ↑ «بزرگداشت شهید رئیسعلی دلواری در حرم رضوی»، سایت قدس آنلاین.
- ↑ «یادواره شهید رئیسعلی دلواری سردار ۱۲ شهریور برگزار می‌شود»، سایت تسنیم.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۵۹.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۵۹.
- ↑ «۱۲ شهریور ۱۲۹۴، رئیسعلی دلواری کشته شد»، سایت تاریخ ایرانی.
- ↑ «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، سایت مشرق.
- ↑ «شهید رئیسعلی دلواری / تنگستان/بوشهر»، سایت آیت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ نوذری، تاریخ جنبش‌ها و شورش‌های معاصر ایران، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۰.
- ↑ «قیام رئیسعلی دلواری علیه انگلیس»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ نوذری، تاریخ جنبش‌ها و شورش‌های معاصر ایران، ۱۳۸۵ش، ص۱۸۱.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ نوذری، تاریخ جنبش‌ها و شورش‌های معاصر ایران، ۱۳۸۵ش، ص۱۸۲- ۱۸۳.
- ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ «قیام رئیسعلی دلواری علیه انگلیس»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «قیام رئیسعلی دلواری علیه انگلیس»، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۷.
- ↑ مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ۱۳۹۱ش، ص۱۶۴.
- ↑ «بازسازی آرامگاه رئیسعلی دلواری در نجف»، سایت عصر ایران.
- ↑ «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، سایت مشرق.
- ↑ «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، سایت مشرق.
- ↑ «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، سایت مشرق.
- ↑ «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، سایت مشرق.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۶۱.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۶۱.
- ↑ هژیریان، «دلواری»، ج۱۸، ص۶۱.
- ↑ «دلیران تنگستان»، سایت منظوم.
- ↑ ماندگار دلیران؛ از تنگه تا تنگستان»، سایت فارس.
منابع
- «بزرگداشت شهید رئیسعلی دلواری در حرم رضوی»،سایت قدس آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۵ شهریور ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ش.
- «دلیران تنگستان»، سایت منظوم، تاریخ بازدید: ۱۹بهمن ۱۳۹۸ش.
- «روایت ماندگار دلیران؛ از تنگه تا تنگستان» سایت فارس، تاریخ بازدید: ۱۹ بهمن ۱۳۹۸ش.
- «۱۲ شهریور ۱۲۹۴، رئیسعلی دلواری کشته شد»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۱۲شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۹بهمن ۱۳۹۸ش.
- «شهید رئیسعلی دلواری / تنگستان/بوشهر»، سایت آیت‌الله خامنه‌ای، تاریخ بازدید: ۱۹بهمن ۱۳۹۸ش.
- «علما یا آلمانی‌ها؛ کدامیک حامی «رئیسعلی دلواری» علیه انگلیس بودند؟»، گفتگو با یاحسینی، سایت مشرق، تاریخ درج مطلب: ۱۳شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۹بهمن ۱۳۹۸ش.
- «قیام رئیسعلی دلواری علیه انگلیس»، سایت موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ بازدید: ۱۹ بهمن ۱۳۹۸ش.
- مدنی، جلال‌الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۹۱ش.
- نوذری، عزت الله، تاریخ جنبش‌ها و شورش‌های معاصر ایران، شیراز، نوید شیراز، ۱۳۸۵ش.
- هژیریان، حسین، «دلواری»، دانشنامه جهان اسلام، ج۱۸، تهران، بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، ۱۳۹۲ش.
- «یادواره شهید رئیسعلی دلواری سردار ۱۲ شهریور برگزار می‌شود»، سایت تسنیم، تاریخ درج مطلب: ۱۵ مرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۳بهمن ۱۳۹۸ش.