کاربر:Salar/صفحه تمرین2
دیدگاه مراجع تقلید شیعه درباره علم‌گردانی متفاوت است. سید علی خامنه‌ای از مراجع تقلید شیعه، استفاده از علم و علم‌کشی را فی‌نفسه( به خودی خود) بلامانع می‌داند و تأکید می‌کند که نباید به عنوان جزئی از دین محسوب شود. سید علی سیستانی، سید موسی شبیری زنجانی و حسین وحید خراسانی نیز استفاده از علم را بلامانع می‌دانند. لطف‌الله صافی گلپایگانی استفاده از علم را به خاطر تعظیم شعائر، مطلوب می‌داند[۱]
اما برخی از مراجع شیعه مانند ناصر مکارم شیرازی و عبدالله جوادی آملی مخالف علم‌گردانی هستند. به نظر مکارم شیرازی، این کار برای مردم مزاحمت ایجاد کرده و به کسی که علم را حمل می‌کند نیز آسیب می‌رساند.
جوادی آملی علم را «آهن سرد بی خاصیت» می‌نامد و معتقد است.
////////////////////////////////////////////
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| جزء | ۱ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | اثبات معجزه‌بودن قرآن |
| مکان نزول | مدنی |
| موضوع | آیات تحدی |
| درباره | منکران نبوت پیامبر اسلام(ص) |
| آیات مرتبط | آیه ۳۴ سوره طور؛ آیه ۴۹ سوره قصص؛ آیه ۸۸ سوره اسراء؛ آیه ۱۳ سوره هود؛ آیه ۳۸ سوره یونس |
آیه ۲۳ سوره بقره، از آیات تحدی است که منکران پیامبر اسلام(ص) را به آوردن همانندی برای قرآن یا بخشی از آن دعوت می‌کند. بنابر برخی روایات، شأن نزول این آیه اثبات معجزه بودن قرآن، برتری داشتن امام علی(ع) نزد حضرت محمد(ص) نسبت به دیگر صحابه و جانشینی او بعد از پیامبر دانسته شده است.
شماری از آیات، تحدی به کل قرآن، برخی به ده سوره و بعضی دیگر به یک سوره تحدی کرده‌اند. همچنین مفسران، آيات تحدی را منحصر به زمان و مكان خاصى ندانسته‌اند.
هم‌آوردطلبی از منکران قرآن
آیه ۲۳ سوره بقره خطاب به منکرانِ وحیانی بودن قرآن است.[۲] بنابر برخی روایات از امامان شیعه(ع)، شأن نزول این آیه اثبات معجزه‌بودن قرآن و نبوت پیامبر(ص) و برتری داشتن امام علی(ع) نزد حضرت محمد(ص) نسبت به دیگر صحابه دانسته شده است.[۳] به گفته پژوهشگران، در قرآن برای اثبات این مسئله، مخالفان به مبارزه دعوت شده‌اند و مانند آیه ۲۳ سوره بقره از آنها خواسته شد که اگر قرآن را از جانب خدا نمی‌دانند، هم‌آورد و همانندی برای آن بیاورند[۴] که به آن تحدی به قرآن گفته می‌شود.[۵]
قرآن در شش آیه به تحدی دعوت کرده است که به آنها آیات تحدی می‌گویند؛[۶] این آیات سه دسته هستند: به مانند قرآن،[۷] به ده سوره[۸] و به یک سوره[۹] تحدی شده است. به نوشته ناصر مکارم شیرازی در تفسیر نمونه، آيات تحدی منحصر به زمان و مكان خاصى نيست و تمام جهانيان و مراكز علمى دنيا را به سوى اين مبارزه دعوت مى‌كند و هيچگونه استثنائى در آن وجود ندارد و هم اكنون نيز به تحدى خود ادامه مى‌دهد.[۱۰]
مفهوم تحدی
تَحَدّی هماوردخواستن و به مبارزه طلبیدن رقیب برای آشکارشدن ناتوانی او است.[۱۱] تحدی اصطلاحی در علوم قرآنی[۱۲] و کلام اسلامی[۱۳] و از شرایط معجزه است[۱۴] که براساس آن، پیامبران، منکران نبوت‌شان را به‌مبارزه می‌طلبند تا مانندی برای معجزاتش بیاورند.[۱۵]
متن و ترجمه
آیه ۲۳ سوره بقره، اشاره به تحدی دارد و خدا از کافران و منكران نبوت می‌خواهد اگر می‌توانند سوره‌ای همانند این سوره از قرآن بیاورند.[۱۶] به نوشته سید محمدحسین طباطبائی در المیزان، اين آيه و مانند آن دلالت دارد بر اينكه قرآن همه‌اش معجزه است، حتى كوچكترين سوره‌اش؛ مانند سوره‌های كوثر و عصر.[۱۷]
وَإِن كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَىٰ عَبْدِنَا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِّن مِّثْلِهِ وَادْعُوا شُهَدَاءَكُم مِّن دُونِ اللهِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
و اگر در آنچه ما بر بنده خود [محمّد(ص)] نازل کرده ایم، شک دارید [که وحی الهی است یا ساخته بشر] پس سوره ای مانند آن را بیاورید، و [برای این کار] غیر از خدا، شاهدان و گواهان خود را [از فُصحا و بُلغای بزرگ عرب به یاری] فرا خوانید، اگر [در گفتار خود که این قرآن ساخته بشر است نه وحی الهی] راستگویید. (ترجمه حسین انصاریان)
آیه ۲۳ سوره بقره
نکته‌های تفسیری
امام عسگری(ع): «اگر راست می‌گویید که محمّد(صلی الله علیه و آله) این قرآن را از خود ساخته و خدا آن را نازل نکرده و نیز آنچه درباره زمامداری علی(علیه السلام) بر تمام امّتش بیان کرده و سپردن مهار فرمانروایی بر ایشان (امّت اسلام)، به دست علی(علیه السلام) به امر پروردگارِ احکم‌الحاکمین نبوده... [شبیه قرآن را بیاورید.]».[۱۸]
در روایاتی از امامان شیعه(ع) و کتاب‌های تفسیر، نکته‌هایی درباره این آیه نقل شده است:
- وَ إِنْ كُنْتُمْ في رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا: امام عسگری(ع) در روایتی از معجزاتی نام برده که به امر خدا سبب نجات جانِ پیامبر شده است و خداوند از منکران نبوت که این معجزات را دیده‌اند، می‌خواهد چیزی شبیه به آنچه خدا بر محمد(ص) نازل کرده، بیاورند.[۱۹] به گفته ملاصدرا، مفسر شیعه، مِمَّا نَزَّلْنا تأکید خدا و دلیل روشنی بر نبوت پیامبر در مقابل مخالفان این مسئله است.[۲۰]
- فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ: به نوشته المیزان، این بخش از آیه اشاره به معجزه بودن قرآن تا قیامت است و اینکه کسی نمی‌تواند مانند آن بیاورد؛ همچنانکه این موضوع در آيه ۸۸ سوره اسراء مورد تأکید قرار گرفت «اگر إنس و جن دست بدست هم دهند كه مثل اين قرآن بياورند، نمى‌توانند».[۲۱] به نوشته فیض کاشانی در تفسیر الصافی، مراد از «مثله» یعنی مثل حضرت محمد(ص) که خواندن و نوشتن نمی‌دانست و چنین کتابی از طرف خداوند برای شما آورد، یک سوره بیاورید.[۲۲]
علامه طباطبائی در پاسخ از این اشکال که «الفاظ اختراع بشر است، پس چگونه انسان نمى‌تواند مثل قرآن را بياورد؟»؛ معتقد است اراده الهی بر این قرار گرفته که به منظور حفظ معجزه و نشانه نبوت بودنِ قرآن و حفظ حرمتِ رسالت، هرگاه انسانی بخواهد در مقام معارضه با قرآن برآيد، به امر خدا دچار تردید شده و در نهایت از این کار منصرف می‌شود.[۲۳]
- وَ ادْعُوا شُهَداءَكُمْ مِنْ دُونِ اللهِ: بنابر روایتی از امام سجّاد(ع) منظور از «گواهان غیر از خدا» کسانی هستند که گمان می‌کنند منکران نبوت، نزد خدا بر حقانیّت آنها و همانند بودن کلامشان با کلام پیامبر(ص) گواهی می‌دهند.[۲۴]
- إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ: در برخی روایات این بخش از آیه (اگر راست می‌گویید) را اشاره به فضایل امام علی(ع) و جانشینی او بعد از پیامبر دانسته‌اند.[۲۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «حکم شرعی عَلَم‌کشی، هروله‌کردن، لطمه‌زنی و برهنه شدن در عزاداری»، خبرگزاری فارس.
- ↑ حسینی‌زاده، «تحدی»، ص۲۷۵.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۱۷۵ و ج۱۷، ص۲۱۴؛ استرآبادى، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۴۵.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۵۷؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۴۸۱.
- ↑ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۱، ص۲۰۲؛ محقق سبزواری، اسرار الحکم، ۱۳۸۳ش، ص۴۷۲.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ص۴۶-۴۷.
- ↑ سوره قصص، آیه ۴۹؛ سوره اسراء، آیه ۸۸؛ سوره طور، آیه ۳۲-۲۲.
- ↑ سوره هود، آیه ۱۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۳؛ سوره یونس، آیه ۳۸.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ جمعی از نویسندگان، شرح المصطلحات الکلامیه، ۱۴۱۵ق، ص۶۴.
- ↑ جواهری، «واکاوی ملاک تحدی در قرآن و نقد منطق تنزّلی»، ص۱۱۲.
- ↑ جمعی از نویسندگان، شرح المصطلحات الکلامیه، ۱۴۱۵ق، ص۶۴.
- ↑ باقلانی، اعجاز القرآن، ۱۴۲۱ق، ص۱۶۱.
- ↑ مجمع البحوث الإسلامية، شرح المصطلحات الكلامية، ۱۴۱۵ق، ص۶۴؛ مؤدب، اعجاز قرآن در نظر اهل بیت، ۱۳۷۹ش، ص۱۷.
- ↑ صدرالدین شیرازی، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۱۲۵؛ ابوالفتح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۱۶۱.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۵۸.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۱۱۴.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۱۷۵.
- ↑ صدرالدین شیرازی، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۵۷-۵۸.
- ↑ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۰۲.
- ↑ طباطبایی، الميزان، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۶۹.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۱۴.
- ↑ مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۱۱۴.
منابع
- مجمع البحوث الإسلامية، شرح المصطلحات الکلامیة، مشهد، آستانة الرضوية المقدسة، ۱۴۱۵ق.
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ۱۳۵۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- استرآبادى، علی، تأویل الآیات الظاهره، به تحقیق و تصحیح حسین استاد ولی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- ابو‌الفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، گردآورنده: محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، بنياد پژوهش‌های اسلامى، ۱۳۷۸ش.
- حسینی‌زاده، سید عبدالرسول، «تحدی»، در دائرة المعارف قرآن کریم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، نشر ناهید-دوستان، ۱۳۷۷ش.
- ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، نشر بیدار، قم، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
- محقق سبزواری، محمدباقر، اسرار الحکم، قم، مطبوعات دينى، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- جواهری، سید محمدحسن، «واکاوی ملاک تحدی در قرآن و نقد منطق تنزّلی»، در پژوهش‌های قرآنی، سال بیست و یکم، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۵ش.
- باقلانی، محمد بن طیب، اعجاز القرآن، تصحیح صلاح محمد عویضه، دار الکتب العلمیه منشورات محمدعلی بیضون، بیروت، ۱۴۲۱ق/۲۰۰۱م.
- مؤدب، سیدرضا، اعجاز قرآن در نظر اهل بیت عصمت و بیست نفر از علمای بزرگ اسلام، قم، احسن الحدیث، ۱۳۷۹ش.
- ابوالفتح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، به تصحیح محمد جعفر یاحقی، مشهد، آستان قدس رضوی،بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۳۷۶ش.
پیوند به بیرون
///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
به نوشته احمد بیرَشک در گاهنامه تطبیقی ۳۵۰۰ ساله، در ده سال اولِ هجرت، مبدأ تاریخ تعیین نشده بود و هر سال با اسم خاصی مشخص می‌گردید که نشانگر واقعه‌ای بود و با وقوع رویداد دیگری منسوخ می‌شد. نام این ده سال عبارت است از:
| سال | نام | سال | نام |
|---|---|---|---|
| اول | عام الاذن یا سنة الاذن | ششم | عام الاستئناس |
| دوم | عام الامر بالقتال | هفتم | عام الاستغلاب |
| سوم | عام المتحص | هشتم | عام الاستواء |
| چهارم | عام الترفئه | نهم | عام البرائة |
| پنجم | عام الزلزال | دهم | عام الوداع |
////////////////////////////
اختلاف مصدق و کاشانی
در سال ۱۳۹۶ش مجموعه اسناد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش از سوی وزارت خارجه آمریکا منتشر شد و نظرات کاشانی درباره مصدق در یکی از این اسناد به موضوع مهم رسانه‌های ایران و فعالان شبکه‌های مجازی بدل شد.[۱] پژوهشگران تاریخ معاصر، یکی از دلایل اصلی شکست دولت مصدق را انحلال مجلس و اختلافات او و کاشانی می‌دانند.[۲]
نواب و مصدق از پیمان تا زندان
مصدق و سید مجتبی نواب صفوی در ابتدا به هم نزدیک بودند اما در ادامه با بروز اختلافات، مسیرشان از هم جدا شد. با اوج‌گیری مبارزات برای ملی شدن صنعت نفت ایران، کاشانی، مصدق و یارانشان، حاجعلی رزم‌آرا، نخست وزیر وقت، را مهم‌ترین مانع تحقق آن می‌دانستند.[۳] بنابر روایت برخی نزدیکان به جمعیت فدائیان اسلام، در آن روزها نواب صفوی با برخی از سران جبهه ملی از جمله حسین فاطمی و حسین مکی ملاقاتی ترتیب داده و از آنان درباره اجرای احکام اسلام در صورت به قدرت رسیدن جبهه ملی عهد می‌گیرد. با قبول این پیمان از جانب نمایندگان ملّیون، نواب نیز قول حذف فیزیکی رزم‌آرا به عنوان مانع اصلی ملی شدن صنعت نفت و اداره حکومت بر اساس موازین اسلام را به آنان می‌دهد.[۴] رزم‌آرا در ۱۶ بهمن ۱۳۲۹ش کشته شد.[۵]
با آغاز دوران نخست‌وزیری مصدق، وی اختلافاتی با نواب پیدا کرد و دستگیری‌های متعدد اعضای فدائیان اسلام از جانب دولت، اعتراض‌های نواب به این بازداشت‌ها[۶] و صدور بیانیه‌هایی از جانب نواب که در آن خواستار اداره کشور توسط پیشوای مسلمین شده بود به این اختلافات دامن زد.[۷] وی همچنین اختلافاتی با سید ابوالقاسم کاشانی و جبهه ملی درباره انتخابِ نخست‌وزیرِ بعد از رزم‌آرا داشت.[۸] این کشمکش‌ها به اختلاف میان فدائیان اسلام و سید ابوالقاسم کاشانی نیز منجر شد.[۹]
با ادامه این روند، نواب در ۱۲ خرداد ۱۳۳۰ شمسی دستگیر و به زندان قصر منتقل شد.[۱۰]. وی تا ۱۴ بهمن ۱۳۳۱ش در زندان بود و تنها زندانی سیاسی دوره نخست‌وزیری مصدق است.[۱۱] /////////////
- واسعی، فرید، «دکتر مصدق از پس ابرهای تیره»، کیهان فرهنگی، شماره ۱۴۹، بهمن ۱۳۷۷ش.
/////////////
علت این محکومیت در دادگاه حمله نواب به یک مغازه مشروب فروشی در ساری مربوط به دوسال قبل از دستگیری اعلام شد. در پی این واقعه پنجاه و یک تن از فدائیان پس از ورود به زندان برای ملاقات با نواب خارج نشده و در آنجا برای آزادی رهبرشان متحصن شدند؛ این تحصن توسط نظامیان وقت به پایان رسید.[۱۲] و این کشمکش‌ها به اختلاف میان فدائیان و سید ابوالقاسم کاشانی نیز منجر شد.[۱۳]
بروجردی و مصدق
ممانعت از اعدام آیت الله کاشانی
اگر چه در زمان ملی شدن صنعت نفت، میان آیت الله بروجردی وآیت الله کاشانی رابطه حسنه‌ای برقرار نبود، پس از کودتای ۲۸ مرداد، آیت الله بروجردی مانع از محاکمه و اعدام آیت الله کاشانی شد. [۱۴][۱۵]
نهضت ملی شدن نفت
هرچند آیت الله بروجردی مانند سید محمدتقی خوانساری در نهضت ملی نفت سکوت کرد؛ اما از روحانیت خواست که مخالفت نکنند. از وی نقل شده‌است که:
من در قضایایی که وارد نباشم و آغاز و پایان آن را ندانم و نتوانم پیش بینی کنم، وارد نمی‌شوم. این قضیه ملی شدن صنعت نفت را نمی‌دانم چیست، چه خواهد شد و آینده در دست چه کسی خواهد بود. البته روحانیت به هیچ وجه نباید با این حرکت مخالفت کند که اگر با این حرکت مردمی مخالفت کند و این حرکت ناکام بماند، در تاریخ ایران ثبت می‌شود که روحانیت سبب این کار شد. لذا به آقای بهبهانی و علمای تهران نوشتم که مخالفت نکنند.[۱۶]
در چند ماجرا مخالفین مصدق انتظار داشتند که آیت الله بروجردی علیه مصدق موضع‌گیری کنند[۱۷]، اما آیت الله بروجردی چنین نکرد و حتی اسنادی مبنی بر حمایت وی از دولت مصدق وجود دارد. [۱۸][۱۹]
عضویت در شورای عالی فرهنگ
حائری یزدی از سوی آیت‌اللّه بروجردی به دکتر مصدق، نخست‌وزیر وقت، برای عضویت در شورای عالی فرهنگ، معرفی شد و مصدق او را به عنوان مجتهد جامع‌الشرایط شورای عالی فرهنگ، منصوب کرد.[۲۰]
پانویس
- ↑ «جنجال بر سر نقش کاشانی در کودتای ۲۸ مرداد»، تاریخ ایرانی.
- ↑ «به بهانه کودتای ۲۸ مرداد؛ آنچه پشت مصدق را شکست...»، ایسنا؛ «جنجال بر سر نقش کاشانی در کودتای ۲۸ مرداد»، تاریخ ایرانی.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران، ص۲۲۷.
- ↑ کرباسچیان، داستان یک عهد شکنی، ص۱۹؛ همچنین با کمی تفاوت در خسروشاهی، فدائیان اسلام: تاریخ، عملکرد، اندیشه،ص۹۳.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران، ص۲۲۷.
- ↑ خسروشاهی، فدائیان اسلام: تاریخ، عملکرد، اندیشه، ص۱۱۱-۱۱۸؛ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران،ص۲۲۸.
- ↑ واسعی، «دکتر مصدق از پس ابرهای تیره»، ص۱۱.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران، ص۲۲۸-۲۳۰.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران، ص۲۳۰.
- ↑ خسروشاهی، فدائیان اسلام: تاریخ، عملکرد، اندیشه، ص۱۱۱-۱۱۸
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران، ص۲۳۰.
- ↑ «گفت‌وگوی منتشر نشده با آیت‌الله لواسانی: مصدق نواب را به جرم نهی از منکر، 20 ماه به زندان انداخت!»، مرکز بررسی‌های اسلامی.
- ↑ جعفریان، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی و سیاسی ایران، ص۲۳۰.
- ↑ مجله حوزه، شماره ۴۴ـ۴۳ (ویژه نامه آیت الله بروجردی)، مصاجبه با آیت الله صافی گلپایگانی
- ↑ حسین مکی؛ خاطرات سیاسی حسین مکی، چاپ اول، تهران ۱۳۶۸، صفحه ۵۷۲ تا ۵۷۶
- ↑ چشم و چراغ مرجعیت؛ مصاحبه با آیت الله سلطانی طباطبایی، ص۴۲
- ↑ علی رهنما، نیروهای مذهبی بر بستر حرکت نهضت ملی، ص۹۹۵-۹۹۹
- ↑ مجله حوزه، مصاحبه با واعظ زاده خراسانی، ش ۴۳-۴۴، ص۲۲۶
- ↑ احمدعلی رجائی و مهین سروری، اسناد سخن می‌گویند، ج۱، ص۳۳۹
- ↑ حائری یزدی، خاطرات، ص۲۳ـ۲۶.
یادداشت
منابع
- طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، ۱۳۵۰-۱۳۵۳ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، تهران، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- استرآبادى، علی، تأویل الآیات الظاهره، به تحقیق و تصحیح حسین استاد ولی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- فیض کاشانی، ملامحسن، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
////////////////////////////////////////
- «اعلامیه جهانی حقوق بشر»، وبگاه اختبار، تاریخ بازدید: ۲۳ مرداد ۱۴۰۲ش.
- «متن کامل اعلامیه حقوق بشر اسلامی»، وبگاه ستاد حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۲۳ مرداد ۱۴۰۲ش.
- آخوند خراسانی، محمد کاظم، کفایة الأصول، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، بی‌تا.
- ابن منظور، محمد بن مكرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- اکبری رومنی، فرناز، «اصل برائت در گذار تاریخ»، در مجله حقوقی دادگستری، شماره ۶۲-۶۳، بهار و تابستان، ۱۳۷۸ش.
- جمعی از نویسندگان، قانون آیین دادرسی کیفری با آخرین اصلاحات، (مصوب ۱۳۹۲ و اصلاحات ۱۳۹۴)، اصفهان، کانون کارشناسان رسمی دادگستری استان اصفهان، ۱۴۰۰ش.
- سبحانی، جعفر، الموجز فی اصول الفقه، موسسة الامام صادق علیه‌السلام، قم، ۱۴۲۳ق.
- شیخ انصاری، مرتضی، فرائد الأصول، قم، مجمع الفکر الإسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، با شرح علی‌اکبر غفاری، قم، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۳۶۳ش/ ۱۴۰۴ق.
- عراقی، آقا ضیاء، مقالات الأصول، به تحقیق مجتبی و محمودی، منذر حکیم، قم، مجمع الفکر الإسلامی، ۱۴۲۰ق.
- عراقی، آقا ضیاء، منهاج الأصول، با تصحیح محمد ابراهیم بن علی کرباسی، بیروت، دار البلاغة، ۱۴۱۱ق/ ۱۹۹۱م.
- فتحی، محمد، کوهی اصفهانی، کاظم، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، شورای نگهبان، پژوهشکده شورای نگهبان، ۱۳۹۷ش.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، زیر نظر سید محمود شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- مشکینی، علی، اصطلاحات الأصول، قم، نشر الهادی، چاپ: پنجم، ۱۳۷۱ش.
- ملکی اصفهانی، مجتبی، فرهنگ اصطلاحات اصول، قم، عالمه، چاپ اول، ۱۳۷۹ش.
- میرزای نائینی، محمدحسین، فوائد الاصول، با تقريرات محمد على كاظمى خراسانى، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ۱۳۷۶ش.
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
- آوری، پیتر، تاریخ معاصر ایران از تأسیس سلسله پهلوی تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ش، با ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطائی، چاپ دوم، بی‌تا.
- عنایت، عباس، تاریخ مدرن ایران، با ترجمه م. حافظ، بی‌جا، نشر فراگرد، چاپ اول، ۱۴۰۰ش.
- ملکی، احمد، تاریخچه جبهه ملی، استکهلم، چاپ آرش، ۲۰۰۵م.
//////////////
- «آیت‌الله طالقانی بر مزار دکتر مصدق: به آیت‌الله کاشانی گفتم: حضرت آیت‌الله! دارند زیر پایت خربزه می‌گذارند؛ مواظب باش!»، انتخاب، درج مطلب: ۱۵ اسفند ۱۳۹۸ش، بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۰ش.
- «مستند راه طی‌شده»، سایت آپارات، تاریخ بازدید: ۲۳ بهمن ۱۴۰۰ش.
- «به بهانه کودتای ۲۸ مرداد؛ آنچه پشت مصدق را شکست...»، ایسنا، درج مطلب: ۲۸ مرداد ۱۳۹۸ش، بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۰ش.
- بامداد، سروش، «۲۹ اردیبهشت؛ زادروز دکتر محمد مصدق/ یک عمر برای یک هدف»، وبسایت عصر ایران، درج مطلب: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ش، بازدید: ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ش.
- «انکار نقش کاشانی در اسناد کودتا»، سایت تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب ۲۸ مرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۶ مهر ۱۴۰۰ش.
- ب‍ه‍ن‍ی‍ا، ع‍ب‍دال‍ح‍س‍ی‍ن، پ‍رده‌ه‍ای س‍ی‍اس‍ت نفت، نهضت، مصدق، زاه‍دی، بی‌نا، بی‌تا.
- «جنجال بر سر نقش کاشانی در کودتای ۲۸ مرداد»، تاریخ ایرانی، درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۳۹۶ش، بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۰ش.
- خدیر، مهرداد، «۱۴ اسفند؛ سالروز درگذشت مصدق: گرد آمد و سوار نیامد...»، وبسایت عصر ایران. درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۳۹۸ش، بازدید: ۱۸ مرداد ۱۴۰۰ش.
- خسروی، بهاره، «یادگار مادر نخست وزیر در قلب پایتخت»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۱۸ اسفند ۱۴۰۰ش.
- دهنوی، محمد، مجموعه‌ای از مکتوبات، سخنرانی‌ها و پیام‌های آیت‌الله کاشانی، تهران، چاپخش، ۱۳۶۲ش.
- رازی، محمدشریف، «رسمی شدن شهادت امام صادق(ع) از آثار جاودانه آیت الله کاشانی است»، پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز بررسی‌های اسلامی، تاریخ درج مطلب: ۱۷ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۹ خرداد ۱۴۰۰ش.
- عاقلی، باقر، روزشمار تاریخ ایران؛ از مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، نشر گفتار، چاپ اول، ۱۳۷۰ش.
- عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، نشر گفتار، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- «فخرالدین عظیمی: جبهه ملی نقشی در ترور رزم‌آرا نداشت»، تاریخ ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲۵ مرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ش.
- فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، اطلاعات، چاپ ششم، ۱۳۷۳ش.
- ف‍ردوس‍ی‍ان، ح‍م‍ی‍درض‍ا، اندیشه سیاسی و روش حکومت دکتر محمد مصدق، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته تاریخ، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۸۰ش.
- «کاسه کوزه انگلیس را بهم زد و برکنار شد»، سایت ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۸ مرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۳ مهر ۱۴۰۰ش.
- مهرعلی‌زاده، مهدی، «بسترشناسی، جایگاه و تحلیل دو سند تازه یاب از رهبران نهضت ملی درباره کودتای ۲۸ مردارد ۱۳۲۲»، در مجله نامه تاریخ پژوهان، شماره ۱، بهار ۱۳۸۴ش.
- وبگاه تایم.
| محرمات احرام | موارد حرمت |
|---|---|
| مشترک بین مردان و زنان | شکار، مسائل زناشویی، استفاده از بوی خوش، عقد و شاهد بر عقد، استمناء، سرمه کشیدن برای زینت، نگاه در آینه، فسق و دروغ، جدال، انگشتر برای زینت، روغن مالیدن، ازاله مو از بدن، خون از بدن خارج کردن، ناخن گرفتن، کشیدن دندان،کندن درختان و گیاه حرم، حمل سلاح، ناخن گرفتن. |
| مخصوص مردان | زیر سایه رفتن، پوشیدن چیزهای دوخته شده (مانند لباس)، پوشیدن چیزی که روی پا را بپوشاند (مانند کفش و جوراب)، پوشاندن سر. |
| مخصوص زنان | پوشیدن زیور زینتی، پوشاندن صورت. |