پرسش:ادیان الهی چه آموزه‌های اعتقادی و اخلاقی مشترکی دارند؟

ادیان الهی در متون مقدس خود، آموزه‌های اعتقادی مانند توحید، نبوت، معاد و باور به ظهور منجی را مورد توجه قرار داده‌اند. در این متون، فضائل اخلاقی مانند شکرگزاری، صبر و دوست داشتن دیگران توصیه شده و از رذائل اخلاقی مانند دروغ، غیبت، طمع نهی شده است.

آموزه‌های اعتقادی

متون مقدس ادیان آسمانی بربخش‌های خدا‌شناسی، نبوت، معاد‌شناسی، و باور به منجی تاکید زیادی دارند. در ذیل به آن‌ها اشاره می‌شود:

توحید

توحید، به معنای یکتا دانستن خدا، مورد پذیرش همه ادیان الهی است؛ گرچه در تفسیر صفات ثبوتی و سلبی او بین ادیان الهی اختلاف نظر وجود دارد.

قرآن در آیات بسیاری به یگانگی خداوند اشاره کرده است. در سوره بقره به صراحت خدا را خداى يگانه معرفی می‌کند که جز او خداى دیگری نيست. در آیه‌ای دیگر، خداوند اساسی‌ترین هدف پیامبران و کتب آسمانی را بیان اصل توحید و یگانگی خدا می‌داند.

توحید در كتاب مقدس نیز در آیات متعددی بیان شده است؛ از جمله در تورات به یعقوب(ع) گفته می‌شود که یَهْوَهْ خدای واحد است. در انجیل مَرقُس هم خداوند یکی دانسته شده است و غیر از او خدای دیگری وجود ندارد.

در آیین زرتشت، اهورا مزدا را خالق همه چیز اعم از مادی و معنوی دانسته‌اند. او خدای یگانه فرزانه، نیک، عادل و اخلاقی معرفی شده است. آنان بر این باورند که او خدای یگانه است و طرحی را که برای جهان دارد به تدبیر خود تحقق می‌بخشد. سروده‌های زرتشتی در مورد ستایش اهورا مزدا، او را سرآغاز و سرانجام همه امور، سرچشمه همه پاکی‌ها، آفریننده راستی و داور دادگر کارهای جهان می‌خواند.

نبوت

نبوت یا پیامبری، گزینشی الهی است که معارف الهی از سوی خداوند بر بنده برگزیده‌اش وحی می‌شود تا اخلاق و رفتار بندگان را در مسیر کمال و سعادت، رهبری کند.

قرآن در سوره انبیاء نام ۱۶ تن از پیامبران را برمی‌شمارد و به داستان کوشش آنان در انجام رسالت الهى مى‌پردازد و مشکلات آنان در این راه را یادآور مى‌شود. در سوره زمر خداوند از نزول وحی به پیامبر اسلام(ص) و پیامبران پیش از آن سخن می‌گوید. در جای دیگری قرآن، یکی از اهداف فرستادن پيامبران را برپا داشتن عدالت بیان کرده است.

در کتاب مقدس خداوند خطاب به حِزقیال می‌گوید که تو را به سوی بنی اسرائیل فرستادم تا کلام مرا به آنها بیان کنی. در کتاب ارمیاء نبی به همین مطلب اشاره شده است. بر اساس آیات کتاب مقدس، بر پیامبران وحی نازل می‌شود آن‌ها باید پیامی را که خداوند برای ارتباط با مردم اراده کرده، تحویل دهند.

زرتشت نیز خود را پیامبری می‌دانست که از جانب خدا فرستاده شده تا نه تنها دین جدیدی بیاورد بلکه مراسم عبادی کهن را نیز اصلاح کند. او بیان می کرد که با خدا سخن می‌گوید و سخنان او را می‌شنود.

معاد

معاد یا آخرت به معنای بازگرداندن انسان پس از مرگ به زندگی در روز قیامت است. همه انسان‌ها در روز قیامت دوباره زنده می‌شوند اعمال آنها در پیشگاه الهی سنجیده می‌گردد و به کیفر یا پاداش درستکاری یا بدکاری خود می‌رسند.

بیش از یک‌سوم آیات قرآن به آخرت ارتباط دارد. از جمله می‌توان به این آیات اشاره کرد:

خداوند در سوره بقره، ایمان به آخرت هر شخصی از ادیان الهی را یکی از اسباب نجات او می‌داند. قرآن، تأكید بر باور به معاد و رستاخیز، كیفر در جهنم و پاداش در بهشت را از زبان ابراهیم(ع)، عیسی(ع)، موسی(ع) و یوسف(ع) نیز نقل می‌كند.

کتاب عهد عتیق از كلام داود و سلیمان نقل می‌کند که خداوند به هر کس، موافق عملش جزا می‌دهد. عهد جدید نیز از زبان عیسی(ع) اینگونه می‌آورد که در روز قیامت، همه مردم در حضور خداوند جمع می‌شوند. خداوند بدکاران و نیکوکاران را از هم جدا می‌کند و بدکاران در عذاب جاودان و نیکوکاران در حیات جاودان خواهند ماند.

آموزه‌های زرتشتی نیز بر این مطلب تاکید دارد که هر انسانی بازتاب اعمال خود را در این جهان، به صورت پاداش و جزا در جهان دیگر خواهد دید. در روز رستاخیز گناهکاران و پرهیزکاران از یکدیگر جدا شده و هر یک فراخور کنش و کردار خود پاداش و جزا خواهند دید. گناهکاران به دوزخ می‌روند و پرهیزکاران در بهشت جای می‌گیرند.

باور به ظهور منجی در آخرالزمان

همه ادیان الهی در این که منجی خواهد آمد و جهانی را که از ظلم و فساد پر شده، را از عدل پر خواهد نمود، اشتراک دارند. گرچه در این که منجی کیست، دارای چه ویژگی‌هایی است، نام او چیست و منسوب به کدام ملت است، اختلاف نظر دارند.

قرآن در باب ظهور منجی در آخرالزمان بیان می‌کند که فرودستان جامعه پیشوای مردم و وارثان زمین خواهند شد. در آیه دیگری خداوند وعده می‌دهد كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‌اند را جانشین خود در زمین قرار خواهد داد. عهد قدیم حوادث آخر‌الزمان را نیز به همین صورت ذکر کرده است. اما در عهد جدید به آمدن منجی در آخر الزمان اشاره دارد و بیان می‌کند که فرزند انسان با قدرت می‌آید و فرشته‌های خود را می‌فرستد و با صدای بلند یاران خود را فرا می‌خواند. در انجیل مرقس نیز حضرت عیسی(ع) مردم را نسبت به آماده شدن برای ظهور ترغیب می‌کند.

در گات‌ها (بخشی از کتاب آسمانی زرتشت)، سروده ۵۱ که سروده خود زرتشت است بیان می‌کند که سوشاینت نجات بخشی است که در هنگام ظهورش دوران آخرالزمان و جهان پسین فرا می‌رسد و جهان نو می‌شود.

آموزه‌های اخلاقی

متون مقدس ادیان الهی مسائل زیادی درباره ارزش‌های اخلاقی را بیان کرده‌اند. آیات قرآن کریم بر فضائل اخلاقی اشاره می‌کنند؛ مانند توصیه به صبر و بردباری، شکرگزاری، توکل بر خدا، راستی و درستی، گذشت، حیا و عفت، سخاوت و انفاق، امانت‌داری، وفای به عهد، پرهیز از سخن‌چینی، و .... .

کتاب مقدس هم در عهد عتیق و در عهد جدید بر رعایت مسائل اخلاقی تاکید دارد. در کتاب مقدس به مسائلی مانند: اجرای عدالت و انصاف، پرهیز از رشوه دادن، دفاع از بیوه و یتیم، حمایت از ناتوان، پرهیز از شایعه، سیر کردن گرسنه و پوشاندن برهنه، دوست داشتن دیگران، حیا و عفت، اذیت نکردن همسایه و ... اشاره شده است.

آئین زرتشت نیز معیار برتری انسان بر همنوعانش را در انجام اعمال نیک و پرهیز از نادرستی در همه امور می‌‌‌‌‌‌‌‌‌داند. داشتن خرد، سپاس‌گزاری، عهد و هم‌صحبتی با نیکان، پرهیز از تحقیر کردن دیگران، بی‌ادبی و تندی، خشونت و تکبر، پیمان شکنی، کینه‌ورزی و بد‌خواهی و ... از جمله دستورات اخلاقی در زرتشت است.

مشترکات اخلاقی ادیان الهی

ارزش‌های اخلاقی	قرآن	کتاب مقدس	آئین زرتشت
پرهیز از غیبت	و غیبت یکدیگر روا مدارید، هیچ یک از شما آیا دوست می‌دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ البته کراهت و نفرت از آن دارید.(سوره حجرات، آیه۱۲)	به زنان سالخورده نیز بیاموز که در زندگی و رفتار خود موقر وسنگین باشند، غیبت نکنند... .(کتاب مقدس، نامه پولس به تیطوس، باب ۲، آیه۳)	دیدم روانِ مرد و زنی که زبان آخته بودند و ماران دهانشان را همی جویدند پرسیدم که این تنان، چه کسانی و چه گناهی کردند، سروش و ایزد اذر گفتند که این روانِ اوشان که به‌گیتی غیبت کردند و همه مردم به اختلاف افکندند.(ادراویرافنامه، فرگرد۶۷)
پرهیز از کینه‌ورزی	كسانى كه بعد از آنان [انصار و مهاجرين] آمدند در حالى كه مى‌گويند: پروردگارا! ما و برادرانمان را كه به ايمان بر ما پيشى گرفتند بيامرز، و در دل‌هايمان نسبت به مؤمنان، خيانت و كينه قرار مده پروردگارا! يقيناً تو رئوف و مهربانى(سوره حشر، آیه۱۰)	کينه و نفرت باعث نزاع می‌شود، ولی محبت گناه ديگران را می‌بخشد.(کتاب مقدس، کتاب امثال، باب ۱۰، آیه ۱۲)	برای مرد کینه‌ورز، عقوبت روان، گران‌تر است از دیگر بدکارانی که در دوزخند؛ ... هر گناهی را بهتر از کینه می‌توان اصلاح کرد، چه کینه در پیوند می‌ماند و گاهی هم تا فرشگرد دوام می‌یابد.(مینوی خرد، فصل ۱۹: ۲۰- ۲۷)
پرهیز از دروغ‌گویی	خداوند کسی را که دروغ پرداز ناسپاس است هدایت نمی‌کند.(سوره زمر،آیه ۳)	زبانتان را از بدی و دروغ حفظ کنيد.(کتاب مقدس، کتاب مزامیر، باب ۳۴، آیه ۱۳)	به‌‌‌درستی بدانید که در این جهان، دروغ فریبنده است، از آن جدا شوید و آن را مَگسترانید.(یسنا، هات ۵۳، ۶)
پرهیز از طمع	هرگز چشم خود را به نعمت‌های (مادی) که به گروه‌هایی از آنها (کفار) دادیم مَیفکن، و بخاطر آنچه آنها دارند غمگین مباش.(سوره حجر، آیه۸۸)	از طمع فرار کنید چون زندگی حقیقی به ثروت بستگی ندارد.(کتاب مقدس، انجیل لوقا، باب ۱۲، آیه ۱۵)	پرسید دانا از مینوی خرد که چرا مردمان به گذران بودن گیتی و مرگ‌تن و حساب روان و بیم دوزخ کمتر می‌‌اندیشند؟ مینوی خرد پاسخ داد که به سبب فریب دیوِ آز و عدم قناعت.(مینوی خرد، پرسش ۱۷)
شکرگزاری	هان اى كسانى كه ايمان آورده‏ ايد! از نعمت‌هاى پاكيزه‌‏اى كه روزى شما ساخته‏‌ايم، بخوريد و سپاس خدا را بگزاريد، اگر تنها او را مى‏‌پرستيد.(سوره بقره، آیه۱۷۲)	با شكرگزاری از دروازه‌های خانه او داخل شويد؛ سرود خوانان به صحن‌های او بياييد. او را پرستش کنيد و نام مقدسش را گرامی بداريد.(کتاب مقدس، کتاب مزامیر، باب ۱۰۰، آیه ۴)	نسبت به ایزدان سپاس‌‌گزار بودن و برای همه نیکی آرزو کردن، این از هر کار نیک بزرگ‌تر و بهتر است.(مینوی خرد، پرسش۱: ۸-۶۲)
قاعده زرین	وای به حال کم فروشان.آنان که وقتی برای خود پیمانه می‌کنند، حق خود را بطور کامل می‌گیرند؛امّا هنگامی که می‌خواهند برای دیگران پیمانه یا وزن کنند، کم می‌گذارند!(سوره مطففین، آیات ۱-۳)	هر آنچه تمایل داری افراد برای تو انجام دهند تو هم برای آن‌ها انجام بده ... زیرا این یک قانون و دستور انبیاء است.(کتاب مقدس، انجیل متی، باب ۷، آیه ۱۲)	خوشبختی از آنِ کسی است که دیگران را خوشبخت سازد.(گات‌ها، بند۱، بیت ۴۳)

منابع

آیا می‌دانستید که...	جدیدترین پرسش‌ها
درگاه:پرسش/آیا می‌دانستید	پرسش:اگر خدا ما را دوست دارد، چرا ما را به جهنم میبرد؟ پرسش:چرا امام علی(ع) فرزندان خود را به ابوبكر، عمر و عثمان نامگذاری کرد؟ پرسش:باور به عصمت امامان شیعه غلو است؟ پرسش:آیا حضرت ابراهیم(ع) برای بخشیده شدن قوم لوط تلاشی داشت؟ پرسش:خدیجه(س) چگونه با ثروت خود سبب پیشرفت اسلام شد؟