تشییع جنازه

الگو:مرگ تا قیامت تشییع جنازه به معنای از پی جنازه حرکت کردن، در دین اسلام از مستحباتی است که تأکید زیادی بر آن شده و اجر فراوانی دارد.

تشییع در لغت و اصطلاح

تشییع در لغت به معنای بدرقه رفتن، به قصد وداع دنبال کسی رفتن، در مراسم دفن مرده شرکت کردن را گویند. و در اصطلاح فقهی خارج شدن و رفتن دنبال جنازه میت تا زمانی که میت را در قبر می‌گذارند.

فضیلت و ثواب تشییع جنازه

برای تشییع فضیلت و ثواب زیادی در روایات بیان شده است. رسول خدا(ص) فرمود: کسی که جنازه‌ای را تشییع کند هر قدمی که برمی‌دارد تا زمانی که برگردد. صدهزار هزار حسنه خواهد داشت. و صد هزار هزار گناه از او محو می‌شود. و صد هزار هزار درجه نزد خدا بدست می‌آورد و اگر بر میت نماز هم بخواند موقع مرگش صد هزار هزار ملائکه او را تشییع می‌کنند. که همه آنها برای او استغفار می‌کنند و اگر در دفن میت حاضر شود خداوند صد هزار هزار ملائک را مأمور می‌کند تا روز قیامت برای او طلب مغفرت کنند.

دیگر روایات

• پیامبر اکرم(ص) به ابوذر فرمود:‌ای ابوذر، هرگاه در پی جنازه‌ای به راه افتادی، باید عقلت با تفکر و خشوع به آن مشغول شود و بدان که تو نیز به او می‌پیوندی.
• امام صادق علیه‌السلام: هرگاه جنازه‌ای را بر دوش کشیدی، تصور کن این تو هستی که بر شانه‌ها حمل می‌شوی یا گویی از پروردگارت می‌خواهی به دنیا برگردی تا دست به عمل (نیک) زنی چگونه (زندگی را) از سر می‌گیری؟ سپس فرمود: شگفتا از مردمی که رستاخیز رفتگانشان به خاطر پیوستن بازماندگانشان به آنها به تاخیر افتاده و چاووشی در میان آنها بانگ رحیل سر داده اما آنان همچنان به بازی و تفریح سرگرمند.

قال الصادق(ع):

ینبَغی لأولیاءِ المَیتِ أن یؤْذِنوا إخوانَ المَیتِ بمَوتهِ، فیشهَدونَ جَنازَتَهُ و یصَلُّونَ علَیهِ، فیکسِبُ لَهُمُ الأجرَ و یکسِبُ لِمَیتهِ الاستِغفارَ

امام صادق(ع) فرمود: بهتر است صاحبان عزا برادران دینی میت را از مرگ او با خبر سازند تا در تشییع جنازه حاضر شوند و بر او نماز خوانند؛ هم برای آنان پاداش خواهد بود و هم برای میت مایه آمرزش.

علل الشرایع، ج۱، ص۳۰۱

• پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: بهترین تشییع کنندگان جنازه کسی است که (خدا و مرگ و پس از مرگ را) بیشتر یاد کند و کسی که تا جنازه (در گور) نهاده نشود او ننشیند و کاملترین پیمانه (ثواب) را کسی دارد که سه مرتبه (یا سه مشت) خاک روی لحد بریزد.
• امام علی علیه‌السلام چون در تشییع جنازه‌ای صدای خنده مردی را شنید: گویی که مرگ را در این جهان برای دیگران رقم زده‌اند و انگار که حق در این دنیا بر دیگران واجب گشته است و گویی مردگانی را که می‌بینیم، مسافرانی هستند که بزودی سوی ما باز می‌گردند! آنان را در گورهایشان می‌نهیم و میراثشان را می‌خوریم، آنگونه که پنداری پس از آنها جاودان خواهیم ماند. سپرده ایم حال آن که هدف هر بلا و حادثه‌ای بنیاد برافکن قرار داریم.

حکم تشییع جنازه

تشییع جنازه مؤمن، مستحب مؤکد و دارای اجر و ثواب فراوانی است. برخی فقها گفته‌اند: استحباب تشییع در موردی است که دفن جنازه نیاز به نقل دارد. تشییع جنازه مؤمن از جمله موارد جواز خروج معتکف از مسجد است و این عمل، اعتکاف را باطل نمی‌کند.

مراتب

حضور مردم در تشییع جنازه آیت الله مرعشی نجفی

برخی فقها برای تشییع جنازه از جهت مقدار فضل و کمال سه مرتبه برشمرده‌اند:

کمترین مرتبه آن، تشییع تا مصلّی و اقامه نماز بر میت. مرتبه متوسط، تشییع تا کنار قبر و توقّف تا پس از دفن و کامل‌ترین و با فضیلت‌ترین مرتبه آن توقّف بعد از دفن، استغفار و طلب ثبات قدم میت بر اعتقاد حق، هنگام سؤال نکیر و منکر از او است.

برخی در اینکه مرتبه اوّل، کمترین حدّ تشییع باشد به‌گونه‌ای که به کمتر از آن تشییع تحقّق نیابد اشکال کرده‌اند.

مستحبّات تشییع جنازه

1. خواندن دعاهای وارد شده هنگام مشاهده و حمل جنازه؛
2. پندگیری، عبرت آموزی و تفکر در مرگ و آخرت؛
3. پیاده تشییع کردن؛
4. پشت سر یا دو طرف جنازه حرکت کردن؛
5. حمل جنازه توسط چهار نفر از چهار طرف و به دوش گرفتن هر یک، هر چهار طرف جنازه را با کیفیت خاص؛
6. حمل میت بر دوش، نه بر مَرکب مگر به جهت عذری مانند دوری راه؛
7. تغییر هیئت صاحب مصیبت با برداشتن ردا از دوش یا پابرهنه بودن او.

مکروهات

1. سواره بودن؛
2. خندیدن؛
3. لهو و لعب و اشتغال به کارهای بیهوده؛
4. سریع بردن جنازه؛
5. حمل آتش پشت سر جنازه مگر در شب؛
6. برداشتن ردا از تن برای غیر صاحب عزا؛
7. سخن گفتن به غیر ذکر خداوند و به تصریح برخی نشستن تشییع کننده تا وقتی که میت را در قبر نگذاشته‌اند.
8. شرکت زنان به ویژه زن جوان در تشییع جنازه کراهت دارد. برخی، زن مُسن را از این حکم استثنا کرده‌اند.

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

• منبع: فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۴۹۷-۴۹۶.
• نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه و المکتبه الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۲- ۱۳۶۹ش.
• طباطبائی یزدی، محمد کاظم، العروة الوثقی، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین، قم، ۱۴۱۷ -۱۴۲۰ق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکره الفقهاء، مؤسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، قم، ۱۴۱۴ ۱۴۲۰-ق.
• بحرانی، یوسف بن احمد، الحدایق الناضره فی احکام العتره الطاهره، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفه، ۱۴۰۵ -۱۴۱۶ق.
• علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب (طبع قدیم)، نشر حاج احمد، تبریز، ۱۳۳۳ش.