احسن الکبار فی معرفة الائمة الاطهار (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
←محتوا و امتیاز کتاب: ویرایش متن |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==محتوا و امتیاز کتاب== | ==محتوا و امتیاز کتاب== | ||
به‌گفته [[آقابزرگ تهرانی]]( | به‌گفته [[آقابزرگ تهرانی]](درگذشته [[سال ۱۳۸۹ هجری قمری|۱۳۸۹ق]]) [[مجتهد|فقیه]] و کتاب‌شناس شیعه؛ کتاب احسن الکبار در ۷۸ باب مشتمل بر موضوعات [[نص بر امام|دلایل امامت ائمه(ع)]]، فضائل، مناظرات، [[معجزه|معجزات]]، سرگذشت فرزندان و چگونگی شهادت و وفات ایشان است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۸۸.</ref> | ||
{{جدول واکنش‌گرا/شروع|ارتفاع=20}} | {{جدول واکنش‌گرا/شروع|ارتفاع=20}} | ||
نسخهٔ ۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۴۲
 تصویری از شناسنامه نسخه خطی کتاب موجود در کتابخانه مجلس شورای اسلامی | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سيدمحمد بن ابى زيد ورامينى |
| تاریخ نگارش | ۷۳۹ق تا ۷۴۳ق |
| موضوع | کلام نقلی در اثبات نبوت و امامت و احتجاج‌های ائمه(ع) |
| سبک | کلام نقلی |
| زبان | فارسی |
اَحسَنُ الکِبار فی مَعرِفَةِ الاَئِمَّةِ الاَطهار نوشته سيدمحمد بن ابى زيد ورامينى، از دانشمندان و مورخان قرن هشتم هجرى قمری است. این کتاب به زبان فارسی، در تبیین و اثبات امامت امام علی(ع)، بیان معجزات امامان معصوم(ع) و مناظرات ائمه(ع) با مخالفان تشیع است. احسن الکبار به شکل امروزی چاپ نشده؛ ولی تعدادی نسخه خطی از این کتاب در کتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود.
نویسنده
کتاب احسن الکبار نوشته سید محمد بن ابی زید بن عربشاه حسینی علوی ورامینی، از دانشمندان و مورخان قرن هشتم هجری است.[۱] وی هم‌عصر علامه حلی (درگذشته ۷۲۶ق)، فقیه و متکلم شیعه، بود.[۲] سیدمحمد ورامینی نگارش کتاب را سال ۷۳۹ق آغاز و در سال ۷۴۳ق به پایان برد.[۳]
انگیزه تالیف و علت نام‌گذاری
نویسنده کتاب احسن الکبار این اثر را به زبان فارسی و به تشویق نصرت‌الدین اسماعیل رازی (از اندیشمندان قرن هفتم و هشتم) و برخی از دوستداران اهل‌بیت(ع) نگاشته است.[۴]
علت نگارش کتاب احسن الکبار:
بدان که جماعتی از دوستان که جلیس و انیس این ضعیف بودند و دم از محبت خاندان اهل‌بیت(ع) می‌زدند و از مردان جان‌بخشان بودند از این کمینه که کمترین درگاه عزت است، درخواستند که البته انتخابی روشن از کتب علمای سلف در امامت امیرالمؤمنین(ع) و در کیفیت و توضیح اَحِبّا و اَعدای ایشان بیان کن چنانکه به فهم عوام برسد. این ضعیف به حکم نظر کردم و خواستم که مختصری بنیاد نهم؛ عروس غواصِّ خاطِر نگذاشت و در بِحار فکر غوطه خورد، چنان دُرَر لَآلی به دست آورد که دو مجلد تحمل آن نتواند کرد و اسم این رساله را احسن الکبار فی معرفة الائمة الاطهار کردم.[۵]
محتوا و امتیاز کتاب
به‌گفته آقابزرگ تهرانی(درگذشته ۱۳۸۹ق) فقیه و کتاب‌شناس شیعه؛ کتاب احسن الکبار در ۷۸ باب مشتمل بر موضوعات دلایل امامت ائمه(ع)، فضائل، مناظرات، معجزات، سرگذشت فرزندان و چگونگی شهادت و وفات ایشان است.[۶]
| ردیف | عنوان باب |
|---|---|
| ۱ | صفات امام |
| ۲ | مباحث کلامی نبوت و امامت و اصول دین |
| ۳ | مناقب امیر مؤمنان(ع) |
| ۴ | وجه تسمیه ابوتراب |
| ۵ | چرا با وجود حضرت علی(ع)، شیخین خلافت کردند |
| ۶ | روایات وارد شده از پیامبر(ص) در مورد امیر مؤمنان(ع) |
| ۷ | بیان فضائل امام علی(ع) |
| ۸ | چرا علی(ع) با شیخین جنگ نکرد ولی با طلحه، زبیر، عایشه و معاویه به نبرد پرداخت؟ |
| ۹ | بیان علت ترجیح علی(ع) بر انبیاء و پیامبران اولی العزم |
| ۱۰ | بیان افضلیت علی(ع) بعد از رسول خدا(ص) بر تمام مخلوقات |
| ۱۱ | بیان آیاتی که در حق علی(ع) نازل شده است |
| ۱۲ | نواصب در حق شیوخ جعل کردند و بیان آیات و احادیث بر رد ادعای آن‌ها |
| ۱۳ | بیان چهل دلیل بر امامت علی(ع) |
| ۱۴ | بدعت‌هایی که خلفای ثلاثه (ابوبکر، عمر و عثمان) برجا گذاشتند |
| ۱۵ | بیان خصوصیات شیوخ (ابوبکر، عمر و عثمان) |
| ۱۶ | در احوال شیوخ و آیاتی که در تقبیح ایشان، اعم از ارتداد و نسب نازل شده است |
| ۱۷ | دلایل قرآنی و روایی لعن بر معاویه |
| ۱۸ | در بیان خروج عایشه، طلحه و زبیر بر امام(ع) |
| ۱۹ | شرح چگونگی قتل عایشه با دسیسه معاویه و بیان قتل محمد بن ابی‌بکر به دسیسه عمروعاص |
| ۲۰ | غلو متعصبان به امام علی(ع) |
| ۲۱ | شرح‌حال بیماری و درگذشت حضرت رسول(ص) |
| ۲۲ | در بیان اجماع نواصب بر ابوبکر و نام صحابه‌ای که با وی بیعت کردند |
| ۲۳ | بیان برخی معجزات حضرت محمد(ص) و آن ۴۰ معجزه است |
| ۲۴ | احتجاج رسول خدا(ص) با گروهی از یهودیان بنی اسرائیل و سوال و جواب ایشان |
| ۲۵ | مناظره رسول خدا(ص) با گروهی از مشرکان قریش و یهود |
| ۲۶ | مناظره رسول خدا(ص) با گروهی از اصناف و مشرکان و دیگران |
| ۲۷ | در بیان جریان حجة‌الوداع پیامبر(ص) و اعلام وصایت امیرالمؤمنین(ع) |
| ۲۸ | بیان نام اجداد حضرت محمد(ص) از عبدالله تا آدم(ع) |
| ۲۹ | در بیان ایمان اجداد رسول خدا(ص) و ایمان ابوطالب(ع) |
| ۳۰ | چگونگی درگذشت ابوطالب(ع) |
| ۳۱ | در بیان میلاد رسول خدا(ص) و قصه عبدالله بن عبدالمطلب(ع) |
| ۳۲ | در بیان القاب و کنیه حضرت رسول(ص) و بیان حدود عمر ایشان |
| ۳۳ | در بیان ۶۰ معجزه از معجزات علی(ع) |
| ۳۴ | احتجاج علی(ع) با گروهی از مهاجران و انصار که انکار حکم کردند |
| ۳۵ | احتجاج علی(ع) بر ابوبکر و اقرار وی بر امامت امیر مؤمنان علی(ع) و بیان جریان فریب ابوبکر به‌وسیله عمر |
| ۳۶ | احتجاج علی(ع) با خوارج |
| ۳۷ | در بیان سوالاتی که زندیق از علی(ع) از آیات و قرآن و کتب پرسید |
| ۳۸ | در بیان مناظره جاثلیق با ابوبکر و عاجز شدن وی و اهل مجلس در پاسخ‌گوی به جاثلیق و پاسخ گفتن علی(ع) به او |
| ۳۹ | در بیان مسائلی که از عمر سوال شد و او جواب آن را نمی‌دانست و علی(ع) پاسخ گفت و معجزاتی که واقع شد |
| ۴۰ | در بیان میلاد علی(ع) و حکایت ابوطالب(ع) |
| ۴۱ | بیان چگونگی مقتل (شهادت) علی(ع) |
| ۴۲ | در بیان کنیه و القاب و مدت خلافت علی(ع) |
| ۴۳ | در بیان معجزات حضرت فاطمه(س) |
| ۴۴ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر فاطمه زهرا(س) |
| ۴۵ | در بیان معجزات امام حسن(ع) |
| ۴۶ | احتجاج امام حسن(ع) |
| ۴۷ | در بیان کنیه و القاب و چگونگی شهادت حسن بن علی(ع) |
| ۴۸ | در بیان معجزات امام حسین(ع) |
| ۴۹ | احتجاج امام حسین(ع) با معاویه و عمر بن خطاب |
| ۵۰ | در بیان مقتل (شهادت) امام حسین(ع) |
| ۵۱ | در بیان کنیه و القاب امام حسین(ع) |
| ۵۲ | در بیان احوال سَرهای شهدای کربلا و به شام بردن |
| ۵۳ | در بیان معجزات علی بن حسین زین‌العابدین(ع) |
| ۵۴ | احتجاج امام زین‌العابدین(ع) در چیزی چند از علوم دین |
| ۵۵ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام زین‌العابدین(ع) |
| ۵۶ | در بیان معجزات امام محمدباقر(ع) |
| ۵۷ | در بیان احتجاج امام باقر(ع) با گروهی در اصول دین و غیر آن |
| ۵۸ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام محمدباقر(ع) |
| ۵۹ | در بیان معجزات امام صادق(ع) |
| ۶۰ | احتجاج امام صادق(ع) با گروهی از دانشمندان در مجلس منصور |
| ۶۱ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام جعفرصادق(ع) |
| ۶۲ | در بیان معجزات امام کاظم(ع) |
| ۶۳ | احتجاج امام کاظم(ع) با هارون الرشید و ابوحنیفه |
| ۶۴ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام کاظم(ع) |
| ۶۵ | در بیان معجزات علی بن موسی الرضا(ع) |
| ۶۶ | احتجاج امام رضا(ع) با اهل کتاب و مجوس |
| ۶۷ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام رضا(ع) |
| ۶۸ | در بیان معجزات امام محمدتقی الجواد(ع) |
| ۶۹ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام محمدتقی(ع) |
| ۷۰ | در بیان معجزات امام علی النقی(ع) |
| ۷۱ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام علی النقی(ع) |
| ۷۲ | در بیان معجزات امام حسن عسکری(ع) |
| ۷۳ | در بیان کنیه، القاب و مدت عمر امام حسن عسکری(ع) |
| ۷۴ | در بیان معجزات صاحب الزمان محمد بن حسن(ع) |
| ۷۵ | در بیان ولادت صاحب الزمان(ع) و چند دلیل بر اثبات آن |
| ۷۶ | شرح دلایل قرآنی و روایی بر اثبات امام دوازدهم در مقابل شبهات نواصب |
| ۷۷ | در بیان آنکه برخی نواصب گفتند که امامان چهار نفر بودند و برخی از ملحدان گفتند که تعداد امامان هفت نفر بوده و در یاد کردن نامهای ائمه(ع) در تودیه امام موسی الکاظم(ع) |
| ۷۸ | در بیان رفتن موسی بن نصر العبدی عامل عبدالمطلب به مغرب |
برخی از محققان امتیازات کتاب احسن الکبار را در موارد زیر دانسته‌اند:
- نگارش کتاب به توصیه چند تَن از علمای شیعه و دوستداران اهل‌بیت(ع)؛
- بیان دیدگاه علمای متقدم شیعه؛
- زبان فارسی و همه فهم بودن کتاب؛
- دقت بالا و اشاره به جزئیات در ابواب مختلف (۷۸باب)؛
- بیان روایات صحیح با بیان منابع معتبر؛
- بیان دیدگاه واقعی شیعه و بدون تقیه؛
- پرهیز از بیان روایات ضعیف از منظر نویسنده.[۸]
نسخه‌های خطی
کتاب احسن الکبار به شکل امروزی به چاپ نرسیده؛ ولی چند نسخه خطی از این اثر در کتابخانه‌های زیر موجود است:
- کتابخانه ملی ملک؛ نسخه شماره ۴۱۵۹، نوشته خضر شاه کاتب (نستعلیق) در پنجم رمضان سال ۹۴۸ق، در ۵۷۲ برگ و در هر برگه ۱۹ سطر؛
- کتابخانه سلطنتی (کاخ نیاروان)؛ نسخه شماره ۷۶۸، نوشته غیاث‌الدین بن علاءالدین (نستعلیق خوب) در سال ۹۷۴ق، در ۱۴۹۵ صفحه و در هر صفحه ۱۷ سطر؛
- کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی؛ نسخه شماره ۴۸۱۹، نوشته محمدجعفر بن علی کمره‌ای (نستعلیق) در دوم صفر سال ۱۰۱۹ق، در ۴۹۳ برگ و هر برگه ۱۹ سطر؛
- مدرسه فیضیه، نسخه شماره ۱۵۰۹، بی‌نام، (نستعلیق و نسخ) در قرن یازدهم هجری قمری، بخش ابتدایی و انتهایی کتاب در این نسخه موجود نیست؛
- کتابخانه مرکز احیای میراث اسلامی؛ شماره ۲۶۵۳، نوشته محمدنصیر بن آقامحمد (نستعلیق و نسخ) در دهم ربیع‌الاول سال ۱۱۰۳ق، در ۳۰۵ برگ و هر برگه ۳۳ سطر.[۹]
پانویس
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ حیدری یساولی، «احسن الکبار فی معرفة الائمة الاطهار(متنی از نیمه نخست قرن هشتم هجری با نگاهی به نسخ خطی موجود از آن در کتابخانه محدث ارموی)»، ص۲۹.
- ↑ حیدری یساولی، «احسن الکبار فی معرفه الائمه الاطهار(متنی از نیمه نخست قرن هشتم هجری با نگاهی به نسخ خطی موجود از آن در کتابخانه محدث ارموی)»، ص۲۹.
- ↑ حیدری یساولی، «احسن الکبار فی معرفه الائمه الاطهار(متنی از نیمه نخست قرن هشتم هجری با نگاهی به نسخ خطی موجود از آن در کتابخانه محدث ارموی)»، ص۲۹.
- ↑ ورامینی، احسن الكبار في معرفة الائمة الاطهار، نسخه خطی ۴۸۱۹، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۸۸.
- ↑ ورامینی، احسن الکبار فی معرفة الائمة الاطهار، نسخه خطی ۴۸۱۹، ص۱و۲.
- ↑ حیدری یساولی، «احسن الکبار فی معرفه الائمه الاطهار(متنی از نیمه نخست قرن هشتم هجری با نگاهی به نسخ خطی موجود از آن در کتابخانه محدث ارموی)»، ص ۲۸ و ۲۹.
- ↑ حیدری یساولی، «احسن الکبار فی معرفه الائمه الاطهار(متنی از نیمه نخست قرن هشتم هجری با نگاهی به نسخ خطی موجود از آن در کتابخانه محدث ارموی)»، ص۳۲.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، تصحیح: احمد حسینی، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- حیدری یساولی، علی، «احسن الکبار فی معرفه الائمه الاطهار (متنی از نیمه نخست قرن هشتم هجری با نگاهی به نسخ خطی موجود در کتابخانه محدث ارموی»، در مجله کتاب ماه کلیات، شماره۱۱۹، ۱۳۸۶ش.
- ورامینی، محمد، احسن الکبار فی معرفه الائمه الاطهار، نسخه خطی، شماره ۴۸۱۹ کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، نوشته محمدجعفر بن علی کمره‌ای (نستعلیق) در دوم صفر سال ۱۰۱۹ق در ۴۹۳ برگ و هر برگه ۱۹ سطر.